SOCAR Proceedings
Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin "Neftqazelmitədqiqatlayihə" İnstitutunun rəsmi nəşri olan "SOCAR Proceedings" jurnalı 1930-cu ildən nəşr edilir və neft–qaz sənayesinin mütəxəssisləri, aspirantları və elmi işçiləri üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Jurnal beynəlxalq sitatgətirmə sistemi Scopus, Rusiya Elmi Sitatgətirmə İndeksi və EI’s Compendex, Petroleum Abstracts (Tulsa), Chemical Abstracts, Inspec xülasələndirmə sistemlərinə daxildir.
2017-ci ildə beynəlxalq indekslədirmə və xülasələndirmə sistemi Emerging Sources Citation Index daxil olunub.
M.A.Mıslyuk
Reoloji stasionar (o cümlədən, biözlü) mayelər sinfində rotasiya viskozimetriyası məlumatlarının işləənməsi modeli təsvir edilmiş və tətbiq edilənlərlə müqayisədə onun üstünlükləri göstərilmişdir. Dəyişən amillərdən asılı olaraq reoloji xüsusiyyətlərin göstəricilərinin vəziyyət tənliklərinin qurulması məqsədi ilə sınaq planının məlumatlarının işlənməsi üçün modelin ümumiləşdirilməsinə baxılmışdır. Mayelərin reoloji xüsusiyyətlərinin qiymətlərinin (qiymətləndirilmələrinin) multikriterial interpretasiyası təklif edilmişdir. Texnoloji qazma mayelərinin reoloji xüsusiyyətlərinin qiymətlərinin (qiymətləndirilmələrinin) qurulmasının illüstrasiya nümunələri göstərilmişdir.
Açar sözlər: biözlü maye; rotasiya viskozimetriyası məlumatlarının işlənməsi; reoloji xüsusiyyətlər; reoloji stasionar model; vəziyyət tənlikləri
Reoloji stasionar (o cümlədən, biözlü) mayelər sinfində rotasiya viskozimetriyası məlumatlarının işləənməsi modeli təsvir edilmiş və tətbiq edilənlərlə müqayisədə onun üstünlükləri göstərilmişdir. Dəyişən amillərdən asılı olaraq reoloji xüsusiyyətlərin göstəricilərinin vəziyyət tənliklərinin qurulması məqsədi ilə sınaq planının məlumatlarının işlənməsi üçün modelin ümumiləşdirilməsinə baxılmışdır. Mayelərin reoloji xüsusiyyətlərinin qiymətlərinin (qiymətləndirilmələrinin) multikriterial interpretasiyası təklif edilmişdir. Texnoloji qazma mayelərinin reoloji xüsusiyyətlərinin qiymətlərinin (qiymətləndirilmələrinin) qurulmasının illüstrasiya nümunələri göstərilmişdir.
Açar sözlər: biözlü maye; rotasiya viskozimetriyası məlumatlarının işlənməsi; reoloji xüsusiyyətlər; reoloji stasionar model; vəziyyət tənlikləri
Ədəbiyyat siyahısı
DOI: 10.5510/OGP20190400404
F.A.Əliyev1,2, N.S.Haciyeva1, N.A.İsmaylov1, S.M.Mirsaabov1
İşdə neftin hasilatı zamanı qaz-lift prosesi nəzərdən keçirilir. Bu zaman müvafiq borulardakı qaz və qaz-maye qarışığının hərəkəti hiperbolik tipli xüsusi törəməli diferensial tənliklər sistemi vasitəsilə təsvir olunur. Düz xətlər üsulundan istifadə edərək hiperbolik tipli xüsusi törəməli diferensial tənliklər sistemi qaz və qaz-maye qarışığının həcmi və onların təzyiqlərinə nəzərən adi diferensial tənliklər sisteminə gətirilir. Ən kiçik kvadratlar üsulunu tətbiq etməklə və statistik məlumatlardan istifadə edərək borunun hər bir hissəsində hidravlik müqavimət tapılır (halqavari borunun başlanğıcında verilən qazın həcmi və qaldırıcının)
Açar sözlər: qazlift; qaz-maye qarışığı; identifikasiya; cəbr tənlikləri; hidravlik müqavimət əmsalı; ən kiçik kvadratlar üsulu.
İşdə neftin hasilatı zamanı qaz-lift prosesi nəzərdən keçirilir. Bu zaman müvafiq borulardakı qaz və qaz-maye qarışığının hərəkəti hiperbolik tipli xüsusi törəməli diferensial tənliklər sistemi vasitəsilə təsvir olunur. Düz xətlər üsulundan istifadə edərək hiperbolik tipli xüsusi törəməli diferensial tənliklər sistemi qaz və qaz-maye qarışığının həcmi və onların təzyiqlərinə nəzərən adi diferensial tənliklər sisteminə gətirilir. Ən kiçik kvadratlar üsulunu tətbiq etməklə və statistik məlumatlardan istifadə edərək borunun hər bir hissəsində hidravlik müqavimət tapılır (halqavari borunun başlanğıcında verilən qazın həcmi və qaldırıcının)
Açar sözlər: qazlift; qaz-maye qarışığı; identifikasiya; cəbr tənlikləri; hidravlik müqavimət əmsalı; ən kiçik kvadratlar üsulu.
Ədəbiyyat siyahısı
DOI: 10.5510/OGP20190400405
E.K.Tolepberqenov
Həm quyu dibində, həm də quyu ağzında texnoloji axınlar adətən mexaniki qatışıqlardan ibarət olur ki, onlar da aparatlara yığım vaxtı boruların dibində toplanaraq neft-şlam yaradırlar. Şlam qatının artması həcmin azalması ucbatından avadanlığın istismar səmərəliliyində problemlərə, çıxışda, durulducularda, rezervuarlarda və separatorlarda boru kəmərlərinin diametrinin daralmasına gətirir ki, bu da nəticədə avadanlığın təmirlərarası dövrü göstəricisini aşağı salır. Neft-qaz separatorlarının təmirlərarası dövrünün artırılması, məhsulun seperasiyasının yaxşılaşdırılması, dib çöküntülərinin azaldılması problemlərinin həlli üçün təkmilləşdirilmiş şaquli neft-qaz separatoru konstruksiyası hazırlanmışdır. Hazırlanmış neft-qaz separatoru konstruksiyası qazların kondensat buxarlarından ayrılmasının və verilən mayedən mərhələlərin ayrılmasının, həmçinin separatorun yığılmış dib çöküntülərindən təmizlənməsinin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması üzrə əsas məsələləri həll edir.
Açar sözlər: şaquli qaz-maye separatoru; konstruksiya; neftin mədən yığımı və hazırlanması; mexaniki qarışıqlar; neft emulsiyası; təmirarası dövr.
Həm quyu dibində, həm də quyu ağzında texnoloji axınlar adətən mexaniki qatışıqlardan ibarət olur ki, onlar da aparatlara yığım vaxtı boruların dibində toplanaraq neft-şlam yaradırlar. Şlam qatının artması həcmin azalması ucbatından avadanlığın istismar səmərəliliyində problemlərə, çıxışda, durulducularda, rezervuarlarda və separatorlarda boru kəmərlərinin diametrinin daralmasına gətirir ki, bu da nəticədə avadanlığın təmirlərarası dövrü göstəricisini aşağı salır. Neft-qaz separatorlarının təmirlərarası dövrünün artırılması, məhsulun seperasiyasının yaxşılaşdırılması, dib çöküntülərinin azaldılması problemlərinin həlli üçün təkmilləşdirilmiş şaquli neft-qaz separatoru konstruksiyası hazırlanmışdır. Hazırlanmış neft-qaz separatoru konstruksiyası qazların kondensat buxarlarından ayrılmasının və verilən mayedən mərhələlərin ayrılmasının, həmçinin separatorun yığılmış dib çöküntülərindən təmizlənməsinin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması üzrə əsas məsələləri həll edir.
Açar sözlər: şaquli qaz-maye separatoru; konstruksiya; neftin mədən yığımı və hazırlanması; mexaniki qarışıqlar; neft emulsiyası; təmirarası dövr.
Ədəbiyyat siyahısı
DOI: 10.5510/OGP20190400406
E-mail: tolepbergenov.e@llpcmg.kz
M.Ş.Şaken
Konglomerat kollektorlarında turşu ilə işlənmənin tətbiq etməsi mümkünlüyünün qiymətləndirilməsi
Hal-hazırda hasilat quyularının məhsuldarlığının, vurucu quyuların qəbuletmə qabiliyyətinin artırılması və bərpası məqsədilə yerinə yetirilən quyudibi zonaya təsirin daha səmərəli və geniş istifadə olunan üşullarından biri quyunun turşu ilə işlənməsidir. Turşu ilə işləmə texnologiyasının layihələndirilməsində ən mühüm və məsuliyyətli mərhələ prosesin texnoloji mayesinin seçilməsidir. Məhsuldar layın işlənməsinin müvəffəqiyyətlə nəticələnməsi çox vaxt seçilmiş turşu kompozisiyasının işlənilən intervalın mineraloji tərkibinə uyğun gəlməsindən asılı olur. Belə ki, terrigen kollektorun turşu ilə işlənməsinin əsasında duran kimyəvi reaksiyalar geoloji-texniki tədbirin əsas amilidir. Lakin toplanmış mədən təcrübəsi bu məsələnin kifayət qədər öyrənilmədiyini göstərir. Zəruri turşu tərkibinin seçimi çox vaxt elmimetodoloji baxımdan kifayət qədər əsaslandırılmadan həyata keçirilir. Xüsusilə, terrigen layın işlənməsi üçün turşu kompozisiyasının seçilməsi zamanı süxurların konkret təsir intervalının mineraloloji tərkibi nəzərə alınmır. Həmçinin, quyularda proppantın istifadəsi ilə aparılan LHY kimi əvvəllər keçirilmiş tədbirlər də əsas amillərdəndir, belə ki, proppantların turşuya davamlılığı da nəzərə alınmalıdır. Proppantların bütün növləri əsasən kimyəvi cəhətdən davamlıdırlar, lay və ya hidroyarılma mayeləri ilə qarşılıqlı təsir göstərmirlər. Lakin bəzi turşular lay şəraitində proppantın tamlığına zərər verə, çatların keçiriciliyinə mənfi təsir göstərə bilər. Tədbirin planlaşdırılmasında, turşu tərkibinin kompozisiyasının seçimində bu amillər nəzərə alınmalıdır.
Açar sözlər: konglomerat yatağı; terrigen kollektorların turşu ilə işlənməsi; süxurun mineral tərkibi; turşu tərkiblərinin proppanta təsiri.
Hal-hazırda hasilat quyularının məhsuldarlığının, vurucu quyuların qəbuletmə qabiliyyətinin artırılması və bərpası məqsədilə yerinə yetirilən quyudibi zonaya təsirin daha səmərəli və geniş istifadə olunan üşullarından biri quyunun turşu ilə işlənməsidir. Turşu ilə işləmə texnologiyasının layihələndirilməsində ən mühüm və məsuliyyətli mərhələ prosesin texnoloji mayesinin seçilməsidir. Məhsuldar layın işlənməsinin müvəffəqiyyətlə nəticələnməsi çox vaxt seçilmiş turşu kompozisiyasının işlənilən intervalın mineraloji tərkibinə uyğun gəlməsindən asılı olur. Belə ki, terrigen kollektorun turşu ilə işlənməsinin əsasında duran kimyəvi reaksiyalar geoloji-texniki tədbirin əsas amilidir. Lakin toplanmış mədən təcrübəsi bu məsələnin kifayət qədər öyrənilmədiyini göstərir. Zəruri turşu tərkibinin seçimi çox vaxt elmimetodoloji baxımdan kifayət qədər əsaslandırılmadan həyata keçirilir. Xüsusilə, terrigen layın işlənməsi üçün turşu kompozisiyasının seçilməsi zamanı süxurların konkret təsir intervalının mineraloloji tərkibi nəzərə alınmır. Həmçinin, quyularda proppantın istifadəsi ilə aparılan LHY kimi əvvəllər keçirilmiş tədbirlər də əsas amillərdəndir, belə ki, proppantların turşuya davamlılığı da nəzərə alınmalıdır. Proppantların bütün növləri əsasən kimyəvi cəhətdən davamlıdırlar, lay və ya hidroyarılma mayeləri ilə qarşılıqlı təsir göstərmirlər. Lakin bəzi turşular lay şəraitində proppantın tamlığına zərər verə, çatların keçiriciliyinə mənfi təsir göstərə bilər. Tədbirin planlaşdırılmasında, turşu tərkibinin kompozisiyasının seçimində bu amillər nəzərə alınmalıdır.
Açar sözlər: konglomerat yatağı; terrigen kollektorların turşu ilə işlənməsi; süxurun mineral tərkibi; turşu tərkiblərinin proppanta təsiri.
Ədəbiyyat siyahısı
DOI: 10.5510/OGP20190400407
A.D.Badikova1, R.U.Muxamadeev1, R.N.Şiryaeva2, A.Q.Mustafin3, A.V.Rullo1, İ.Q.İbraqimov1
Neft-şlamların tərkibinin öyrənilməsi üçün spektral təhlil üsulları
Maye-adsorbsiya xromatoqrafiyasının, İK-spektroskopiyanın və rentqen-fluoressent spektrometriyasının tətbiqiylə neft emalı istehsalının neft şlamlarının element tərkibi öyrənilmişdir. Neft şlamının tərkibi, əsasən, 80 kütlə % miqdarında karbohidrogen hissəsindən ibarət olur, həm də onların tərkibində qatran (25-dən 40 kütlə %-ə qədər), parafin-naften (18-dən 30 kütlə %-ə qədər) və ağır ətirli karbohidrogenlərin (16-dan 20 mass.%-ə qədər) daha böyük miqdarı vardır. Xromatoqramların nəticələri spektrlərlə təsdiq edilir. Neft şlamının qeyrikarbohidrogen hissəsinə qeteroatomlar (O, S, N, Si, P), həmçinin metallar (Al, Ca, Fe, Mg, K, Ba, Cu, Zn) daxil olurlar.
Açar sözlər: neft şlamı; funksional qruplar; element tərkibi; rentqen-fluoressent təhlil; spektroskopiya; xromatoqrafiya.
Maye-adsorbsiya xromatoqrafiyasının, İK-spektroskopiyanın və rentqen-fluoressent spektrometriyasının tətbiqiylə neft emalı istehsalının neft şlamlarının element tərkibi öyrənilmişdir. Neft şlamının tərkibi, əsasən, 80 kütlə % miqdarında karbohidrogen hissəsindən ibarət olur, həm də onların tərkibində qatran (25-dən 40 kütlə %-ə qədər), parafin-naften (18-dən 30 kütlə %-ə qədər) və ağır ətirli karbohidrogenlərin (16-dan 20 mass.%-ə qədər) daha böyük miqdarı vardır. Xromatoqramların nəticələri spektrlərlə təsdiq edilir. Neft şlamının qeyrikarbohidrogen hissəsinə qeteroatomlar (O, S, N, Si, P), həmçinin metallar (Al, Ca, Fe, Mg, K, Ba, Cu, Zn) daxil olurlar.
Açar sözlər: neft şlamı; funksional qruplar; element tərkibi; rentqen-fluoressent təhlil; spektroskopiya; xromatoqrafiya.
Ədəbiyyat siyahısı
DOI: 10.5510/OGP20190400408
E-mail: badikova_albina@mail.ru
E.S.Abdullayeva
Yerüstü kommunikasiyaların və avadanlıqların qumun zərərli təsirindən mühafizəsi
Məqalədə qum təzahürü şəraitində quyuların təhlükəsiz istismarını təmini ilə əlaqədar olan problemlərə baxılmışdır. Mədəndaxili boru kəməri ilə axan lay flüidlərin tərkibində olan bərk hissəciklərinin çökmə prosesinin analizinin nəticələri təqdim edilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, bərk hissəciklərin böyük əksəriyyəti yığım və hazırlanma məntəqəsinə çatmamış mədəndaxili boru kəmərində çökür. Bununla əlaqədar olaraq hasil edən neftin qumun və mexaniki qarışıqlarının hissəciklərindən təmizləmək üçün yığım və hazırlanma məntəqəsinə qədər, bilavasitə mədəndaxili boru kəmərində yerləşən qum tutucu qurğu işlənmişdir. Təklif edən qurğu mayenin fasiləsiz axınını təmin edir. Bundan belə qurğuya daxil olan mayenin qumun və mexaniki qarışıqların müxtəlif ölçülü hissəciklərindən təkrar separasiyasını və daha keyfiyyətli təmizlənməsini təmin edir. Qum tutucu qurğunun mədən tətbiqlərinin nəticələri onun yüksək səmərəliliyini təsdiq etdi.
Açar sözlər: qum; neft; boru; lövhə; qum çökdürücü; süzgəclər; siyirtmə.
Məqalədə qum təzahürü şəraitində quyuların təhlükəsiz istismarını təmini ilə əlaqədar olan problemlərə baxılmışdır. Mədəndaxili boru kəməri ilə axan lay flüidlərin tərkibində olan bərk hissəciklərinin çökmə prosesinin analizinin nəticələri təqdim edilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, bərk hissəciklərin böyük əksəriyyəti yığım və hazırlanma məntəqəsinə çatmamış mədəndaxili boru kəmərində çökür. Bununla əlaqədar olaraq hasil edən neftin qumun və mexaniki qarışıqlarının hissəciklərindən təmizləmək üçün yığım və hazırlanma məntəqəsinə qədər, bilavasitə mədəndaxili boru kəmərində yerləşən qum tutucu qurğu işlənmişdir. Təklif edən qurğu mayenin fasiləsiz axınını təmin edir. Bundan belə qurğuya daxil olan mayenin qumun və mexaniki qarışıqların müxtəlif ölçülü hissəciklərindən təkrar separasiyasını və daha keyfiyyətli təmizlənməsini təmin edir. Qum tutucu qurğunun mədən tətbiqlərinin nəticələri onun yüksək səmərəliliyini təsdiq etdi.
Açar sözlər: qum; neft; boru; lövhə; qum çökdürücü; süzgəclər; siyirtmə.
Ədəbiyyat siyahısı
DOI: 10.5510/OGP20190400409
E-mail: elmiraabdullayeva2016mailru.abd@mail.ru
F.Q.Həsənov
Özüqalxan üzən qurğunun hidrotexniki hesablanması barədə
Məqalədə neft və qaz quyularının qazılması və ləğv edilməsi üçün nəzərdə tutulmuş dəniz özüqalxan üzən qurğunun yerindən tərpədilməsinə, aşmasına, dayanma zamanı dayaq sütunlarının çökməsinə qarşı ehtiyat əmsallarının, həmçinin, qazma nöqtəsindən qaldırılma zamanı suüstü bortunun ehtiyatının müəyyən edilməsi məqsədilə hesablamalar verilmişdir.
Açar sözlər: üzən qazma qurğuları; dəniz neft-qaz qurğuları; ballast nasosları; silindrik və ya dördkünc şəbəkə konstruksiyası.
Məqalədə neft və qaz quyularının qazılması və ləğv edilməsi üçün nəzərdə tutulmuş dəniz özüqalxan üzən qurğunun yerindən tərpədilməsinə, aşmasına, dayanma zamanı dayaq sütunlarının çökməsinə qarşı ehtiyat əmsallarının, həmçinin, qazma nöqtəsindən qaldırılma zamanı suüstü bortunun ehtiyatının müəyyən edilməsi məqsədilə hesablamalar verilmişdir.
Açar sözlər: üzən qazma qurğuları; dəniz neft-qaz qurğuları; ballast nasosları; silindrik və ya dördkünc şəbəkə konstruksiyası.
Ədəbiyyat siyahısı
DOI: 10.5510/OGP20190400410
E-mail: fazilq.hasanov@socar.az
K.K. Mehdiyev
Mədən müşahidələrinin nəticələri və mədən məlumatlarının təhlili nasosun nəzəri istehsal göstəricilərinə təsir göstərir. Nəzəri məhsuldarlığın artması ilə mayenin axın sürəti, həmçinin qatı maddələrin miqdarı artacaqdır. Bu problemi həll tmək üçün müntəzəm bir sistem təhlili lazımdır, bunun əsasında nasosun məhsuldarlığını qiymətləndirmək və düşünülmüş göstəricilərin etibarlı proqnozlarını əldə etmək mümkün olacaqdır. Bütün tədqiqatlar və hesablamalar «Abşeronneft» NQÇİ-nin mədən məlumatları dəyərlərindəki dəyişikliklərin faktiki diapazonu əsasında aparılmışdır. Sadəlik və əlavə mədən məlumatlarına ehtiyacın olmaması, yuxarıda göstərilən yanaşmanı uzun müddət işlənmədə olan yataqlarda quyu ştanq nasosları tərəfindən idarə olunan quyu ehtiyatından səmərəli istifadə problemlərinin həllinə tətbiq etməyə imkan verir.
Açar sözlər: məhsuldarlıq; quyu; qum; sulaşma; nasos; təmir; əyilmə bucağı.
Mədən müşahidələrinin nəticələri və mədən məlumatlarının təhlili nasosun nəzəri istehsal göstəricilərinə təsir göstərir. Nəzəri məhsuldarlığın artması ilə mayenin axın sürəti, həmçinin qatı maddələrin miqdarı artacaqdır. Bu problemi həll tmək üçün müntəzəm bir sistem təhlili lazımdır, bunun əsasında nasosun məhsuldarlığını qiymətləndirmək və düşünülmüş göstəricilərin etibarlı proqnozlarını əldə etmək mümkün olacaqdır. Bütün tədqiqatlar və hesablamalar «Abşeronneft» NQÇİ-nin mədən məlumatları dəyərlərindəki dəyişikliklərin faktiki diapazonu əsasında aparılmışdır. Sadəlik və əlavə mədən məlumatlarına ehtiyacın olmaması, yuxarıda göstərilən yanaşmanı uzun müddət işlənmədə olan yataqlarda quyu ştanq nasosları tərəfindən idarə olunan quyu ehtiyatından səmərəli istifadə problemlərinin həllinə tətbiq etməyə imkan verir.
Açar sözlər: məhsuldarlıq; quyu; qum; sulaşma; nasos; təmir; əyilmə bucağı.
Ədəbiyyat siyahısı
DOI: 10.5510/OGP20190400411
E-mail: kamil.mehdiyev@socar.az
O.D.İsmayılov
SOCAR-ın «Neft Daşları» və «28 May» NQÇİ-nin neft mədən avadanlıqları və qurğularının korroziyasının əsas səbəbləri aydınlaşdırlmışdır. Neft mədən avadanlıqlarının korroziyadan mühafizəsinin əsas yolu inhibitor mühafizəsidir. Aminoetiletanolamin və yağ turşularının kondensləşmə məhsulları əsasında, korroziyanın qarşısını almaq üçün universal bir bakterisid inhibitor işlənmişdir. Qravimetrik metodla, hazırlanmış yeni inhibitor tərkibinin müxtəlif kompozisiyaların lay suyunu imitasiya edən mühitdə poladın hidrogen sulfid korroziyasına qarşı inhibitor xüsusiyyətləri və sulfat reduksiyaedici bakteriyalara qarşı bakterisid təsiri öyrənilmişdir. İşlənmiş inhibitorun, quyu avadanlıqlarının, neftin nəqli və lay təzyiqinin saxlanması sistemlərinin boru kəmərlərinin korroziyadan mühafizəsində tətbiqi tövsiyə olunur.
Açar sözlər: korroziya; bakterisid inhibitor; sulfat reduksiyaedici bakteriya; imidazolin.
SOCAR-ın «Neft Daşları» və «28 May» NQÇİ-nin neft mədən avadanlıqları və qurğularının korroziyasının əsas səbəbləri aydınlaşdırlmışdır. Neft mədən avadanlıqlarının korroziyadan mühafizəsinin əsas yolu inhibitor mühafizəsidir. Aminoetiletanolamin və yağ turşularının kondensləşmə məhsulları əsasında, korroziyanın qarşısını almaq üçün universal bir bakterisid inhibitor işlənmişdir. Qravimetrik metodla, hazırlanmış yeni inhibitor tərkibinin müxtəlif kompozisiyaların lay suyunu imitasiya edən mühitdə poladın hidrogen sulfid korroziyasına qarşı inhibitor xüsusiyyətləri və sulfat reduksiyaedici bakteriyalara qarşı bakterisid təsiri öyrənilmişdir. İşlənmiş inhibitorun, quyu avadanlıqlarının, neftin nəqli və lay təzyiqinin saxlanması sistemlərinin boru kəmərlərinin korroziyadan mühafizəsində tətbiqi tövsiyə olunur.
Açar sözlər: korroziya; bakterisid inhibitor; sulfat reduksiyaedici bakteriya; imidazolin.
Ədəbiyyat siyahısı
DOI: 10.5510/OGP20190400412
E-mail: orkhan.d.ismayilov@socar.az
A.Q.Çirkova, N.A.Maxutov, İ.R.Kuzeev, V.A.Qafarova
İşdə göstərilmişdir ki, neft-qaz texnologiyaları avadanlığı temperaturların dəyişikliklərinin geniş diapazonunda işləyir. Karbohidrogen xammalının emalı üçün avadanlıqda yüksək temperaturlu axınların mürəkkəb hidrodinamikası ona gətirir ki, temperatur zaman üzrə qeyri-müntəzəm dəyişir, lokal zonalarda isə temperaturlar fərqi 200 dərəcəyə çata bilər. Avadanlıq resursunun proqnozlaşdırılması üçün bilmək lazımdır ki, mexaniki xarakteristikalar temperaturdan və istismar vaxtından asılı olaraq necə dəyişir. Mexaniki xarakteristikaların dəyişikliyinin hesablama-eksperimental qiymətləndirilməsi konsepsiyası hazırlanmışdır. Hesablama-eksperimental üsulun yoxlanması üçün bizim tərəfimizdən çatdırılma vəziyyətində və reaksiya sobası şəraitində müxtəlif işləmələrdə 10X23H18 poladının mexaniki xarakteristikalarının təyin edilməsini əhatə edən tədqiqatlar kompleksi aparılmışdır. Hesablama və eksperimental məlumatlar mexaniki xarakteristikaların qiymətlərinin təyin edilməsi vaxtı çox uyğun gəlirlər. Zaman asılılıqları istismar şəraitində konstruktiv materialın strukturunun dəyişikliklərinin hesabı üçün düzəliş əmsalının hesablama tənliklərinə giriş (əlavə) tələb edir. Poladların müxtəlif qrupları üzrə düzəliş əmsallarının təyin edilməsi üçün qüvvədə olan obyektlərdən metalın seçilməsiylə bağlı əziyyətli sınaqların aparılması tələb olunur. Müəlliflər soraq məlumatlarının işlənməsiylə paralel, təhlükəli obyektlərin monitorinqi və diaqnostikası üsullarını təkmilləşdirməyi məsləhət görürlər.
Açar sözlər: reaksiya sobaları; gərgin deformasiya vəziyyəti; möhkəmlik; son hədd vəziyyəti.
İşdə göstərilmişdir ki, neft-qaz texnologiyaları avadanlığı temperaturların dəyişikliklərinin geniş diapazonunda işləyir. Karbohidrogen xammalının emalı üçün avadanlıqda yüksək temperaturlu axınların mürəkkəb hidrodinamikası ona gətirir ki, temperatur zaman üzrə qeyri-müntəzəm dəyişir, lokal zonalarda isə temperaturlar fərqi 200 dərəcəyə çata bilər. Avadanlıq resursunun proqnozlaşdırılması üçün bilmək lazımdır ki, mexaniki xarakteristikalar temperaturdan və istismar vaxtından asılı olaraq necə dəyişir. Mexaniki xarakteristikaların dəyişikliyinin hesablama-eksperimental qiymətləndirilməsi konsepsiyası hazırlanmışdır. Hesablama-eksperimental üsulun yoxlanması üçün bizim tərəfimizdən çatdırılma vəziyyətində və reaksiya sobası şəraitində müxtəlif işləmələrdə 10X23H18 poladının mexaniki xarakteristikalarının təyin edilməsini əhatə edən tədqiqatlar kompleksi aparılmışdır. Hesablama və eksperimental məlumatlar mexaniki xarakteristikaların qiymətlərinin təyin edilməsi vaxtı çox uyğun gəlirlər. Zaman asılılıqları istismar şəraitində konstruktiv materialın strukturunun dəyişikliklərinin hesabı üçün düzəliş əmsalının hesablama tənliklərinə giriş (əlavə) tələb edir. Poladların müxtəlif qrupları üzrə düzəliş əmsallarının təyin edilməsi üçün qüvvədə olan obyektlərdən metalın seçilməsiylə bağlı əziyyətli sınaqların aparılması tələb olunur. Müəlliflər soraq məlumatlarının işlənməsiylə paralel, təhlükəli obyektlərin monitorinqi və diaqnostikası üsullarını təkmilləşdirməyi məsləhət görürlər.
Açar sözlər: reaksiya sobaları; gərgin deformasiya vəziyyəti; möhkəmlik; son hədd vəziyyəti.
Ədəbiyyat siyahısı
DOI: 10.5510/OGP20190400413
F.R.Mehdiyev
Neftin mexaniki aşqarlardan sentrifuqada təmizlənməsi zamanı neft itkilərinin təyini üsulu
Neftin mexaniki aşqarlardan sentrifuqada təmizlənməsi zamanı neft itkilərinin təyini üsulu mədənlərdə neftin ilkin hazırlanma prosesinə, neft məhsullarının emalı və nəqli müəssisələrinə aid edilir. Təklif edilən üsul neftin nəqlindən öncə neftin keyfiyyət və xüsusiyyətlərinin yüksəldilməsinə gətirəcək, sentrifuqanın köməyi ilə neftin mexaniki aşqarlardan təmizlənməsi zamanı texnoloji neft itkilərinin kəmi yyət qiymətləndirinməsi üçün istifadə oluna bilər. Hazırkı üsula neftdə mexaniki aşqarların konsentrasiyasının təyini, sentrifuqaların istismarı zamanı neftin təmizlənmə dərəcəsi və mexaniki aşqarların ayrılması zamanı nəm çöküntünün tərkibində neftin konsentrasiyasının təyini daxildir. Bu üsul neftçıxarma müəssisələrində texnoloji neft itkilərinin təyininin doğruluğunun yüksəltməsini nəzərdə tutur.
Açar sözlər: texnoloji neft itkisi; neftdə mexaniki aşqarların konsentrasiyası; neftin sentrifuqadan keçməsi; neftin təmizlənmə dərəcəsi; sentrifuqaların istismarı zamanı nəm çöküntünün tərkibində neftin konsentrasiyası.
Neftin mexaniki aşqarlardan sentrifuqada təmizlənməsi zamanı neft itkilərinin təyini üsulu mədənlərdə neftin ilkin hazırlanma prosesinə, neft məhsullarının emalı və nəqli müəssisələrinə aid edilir. Təklif edilən üsul neftin nəqlindən öncə neftin keyfiyyət və xüsusiyyətlərinin yüksəldilməsinə gətirəcək, sentrifuqanın köməyi ilə neftin mexaniki aşqarlardan təmizlənməsi zamanı texnoloji neft itkilərinin kəmi yyət qiymətləndirinməsi üçün istifadə oluna bilər. Hazırkı üsula neftdə mexaniki aşqarların konsentrasiyasının təyini, sentrifuqaların istismarı zamanı neftin təmizlənmə dərəcəsi və mexaniki aşqarların ayrılması zamanı nəm çöküntünün tərkibində neftin konsentrasiyasının təyini daxildir. Bu üsul neftçıxarma müəssisələrində texnoloji neft itkilərinin təyininin doğruluğunun yüksəltməsini nəzərdə tutur.
Açar sözlər: texnoloji neft itkisi; neftdə mexaniki aşqarların konsentrasiyası; neftin sentrifuqadan keçməsi; neftin təmizlənmə dərəcəsi; sentrifuqaların istismarı zamanı nəm çöküntünün tərkibində neftin konsentrasiyası.
Ədəbiyyat siyahısı
DOI: 10.5510/OGP20190400415
E-mail: fuadr.mehdiyev@socar.az
V.E.Petrenko1, D.A.Mirzoev2, B.V.Çernikov2, İ.E.İbrahimov2, O.L.Arxipova2, A.E.Remizov2
Kontinental şelf resurslarının mənimsənilməsində risklərin səviyyəsi və qəbul edilən qərarların qiyməti çoxlu sayda müxtəlif amillərdən asılıdır. İnformasiya sisteminin yaradılması yeraltı sərvətlərin istifadəsi üzrə informasiyanın vahid kompleks məlumatlar bankında birləşməsinə, geoloji, geofiziki, texnoloji, ekoloji və karbohidrogen yataqlarının axtarışı və kəşfiyyatı zamanı əldə edilmiş digər məlumatların sistematik şəkildə daxil edilməsinə imkan yaradacaqdır. Bu, lisenziya öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi və neftqaz şirkətinin istehsal fəaliyyətinin monitorinqini, habelə müxtəlif hesabat formalarının dəstəklənməsini təmin edəcəkdir.
Açar sözlər: informasiya təminatı; dəniz neftqaz yataqları; kontinental şelf; korporativ məlumatlar bankı.
Kontinental şelf resurslarının mənimsənilməsində risklərin səviyyəsi və qəbul edilən qərarların qiyməti çoxlu sayda müxtəlif amillərdən asılıdır. İnformasiya sisteminin yaradılması yeraltı sərvətlərin istifadəsi üzrə informasiyanın vahid kompleks məlumatlar bankında birləşməsinə, geoloji, geofiziki, texnoloji, ekoloji və karbohidrogen yataqlarının axtarışı və kəşfiyyatı zamanı əldə edilmiş digər məlumatların sistematik şəkildə daxil edilməsinə imkan yaradacaqdır. Bu, lisenziya öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi və neftqaz şirkətinin istehsal fəaliyyətinin monitorinqini, habelə müxtəlif hesabat formalarının dəstəklənməsini təmin edəcəkdir.
Açar sözlər: informasiya təminatı; dəniz neftqaz yataqları; kontinental şelf; korporativ məlumatlar bankı.
Ədəbiyyat siyahısı
DOI: 10.5510/OGP20190400414
E-mail: o_arkhipova@vniigaz.gazprom.ru