SOCAR Proceedings

SOCAR Proceedings

Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin "Neftqazelmitədqiqatlayihə" İnstitutunun rəsmi nəşri olan "SOCAR Proceedings" jurnalı 1930-cu ildən nəşr edilir və neft–qaz sənayesinin mütəxəssisləri, aspirantları və elmi işçiləri üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Jurnal beynəlxalq sitatgətirmə sistemi Scopus, Rusiya Elmi Sitatgətirmə İndeksi və EI’s Compendex, Petroleum Abstracts (Tulsa), Chemical Abstracts, Inspec xülasələndirmə sistemlərinə daxildir.

2017-ci ildə beynəlxalq indekslədirmə və xülasələndirmə sistemi Emerging Sources Citation Index daxil olunub.

D. F. Hüseynova

«Neftqazelmitədqiqatlayihə» İnstitutu, SOCAR, Bakı, Azərbaycan

Entropiya yanaşması əsasında lay sitminin vəziyyətinin diaqnozlaşdırılması


Neft yataqlarının işlənməsi prosesinin enerji balansının termodinamik üsullarla tədqiqi göstərir ki, lay flüidlərinin çıxarılması bərpa olunmayan enerji itkisinə səbəb olur və optimal texnoloji rejimlərinin tətbiq dilməsi bu itkiləri minimuma endirir. İstehsal dinamikası və entropiyanın artımındakı dəyişikliklərin təhlili əsasında lay sisteminin nizamlılıq dərəcəsi, tarazlıq vəziyyətindən uzaq açıq dinamik sistemlərin özünü təşkili qiymətləndirilmişdir. Entropiya istehsalının konsepsiyası əsasında, neft yatağının işlənməsinin əsas texnoloji göstəricilərinin təhlili aparılıb, lay sisteminin keçid proseslərinin sərhədləri müəyyənləşdirilib və çıxarıla bilən neft ehtiyatları qiymətləndirilib. Təklif olunan yanaşma, dinamik təhlili və entropiya istehsalı anlayışını istifadə edərək lay sisteminin keçid proseslərini nəzərə alaraq, karbohidrogenlərin çıxarıla bilən həcmlərinin etibarlı proqnozlaşdırmaq və neft və qaz yataqlarının işlənmə strategiyasının seçilməsində əsaslandırılmış qərarlar qəbul etməyə imkan verir.

Açar sözlər: neft yatağı; işlənmə, entropiya istehsalı; texnoloji işlənmə göstəriciləri.

Neft yataqlarının işlənməsi prosesinin enerji balansının termodinamik üsullarla tədqiqi göstərir ki, lay flüidlərinin çıxarılması bərpa olunmayan enerji itkisinə səbəb olur və optimal texnoloji rejimlərinin tətbiq dilməsi bu itkiləri minimuma endirir. İstehsal dinamikası və entropiyanın artımındakı dəyişikliklərin təhlili əsasında lay sisteminin nizamlılıq dərəcəsi, tarazlıq vəziyyətindən uzaq açıq dinamik sistemlərin özünü təşkili qiymətləndirilmişdir. Entropiya istehsalının konsepsiyası əsasında, neft yatağının işlənməsinin əsas texnoloji göstəricilərinin təhlili aparılıb, lay sisteminin keçid proseslərinin sərhədləri müəyyənləşdirilib və çıxarıla bilən neft ehtiyatları qiymətləndirilib. Təklif olunan yanaşma, dinamik təhlili və entropiya istehsalı anlayışını istifadə edərək lay sisteminin keçid proseslərini nəzərə alaraq, karbohidrogenlərin çıxarıla bilən həcmlərinin etibarlı proqnozlaşdırmaq və neft və qaz yataqlarının işlənmə strategiyasının seçilməsində əsaslandırılmış qərarlar qəbul etməyə imkan verir.

Açar sözlər: neft yatağı; işlənmə, entropiya istehsalı; texnoloji işlənmə göstəriciləri.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Prigogine, I., Stengers, I (1984). Order out of chaos. New York: Bantam Books.
  2. Theodoratos, N. (2012). Entropy. Uncertainty in hydrology and nature. PhD Thesis. National Technical University of Athens, Greece.
  3. Tiab, D., Donaldson, E. C. (2016). Petrophysics. Theory and practice of measuring reservoir rock and fluid transport properties. Gulf Professional Publishing.
  4. Ju, Y., Wu, G., Wang, Y., et al. (2021, October). 3D numerical model for hydraulic fracture propagation in tight ductile reservoirs, considering multiple influencing factors via the entropy weight method. SPE-205385-PA. SPE Journal, 26(05), 2685–2702.
  5. Мирзаджанзаде, А. Х., Хасанов, М. М., Бахтизин, Р. Н. (1999). Этюды о моделировании сложных систем нефтедобычи. Нелинейность, неравновесность, неоднородность. Уфа: Гилем.
  6. Civan, F., Tiab, D. (1989, March). Second law analysis of petroleum reservoir for optimized performance. SPE-18855-MS. In: SPE Production Operations Symposium. Society of Petroleum Engineers.
  7. Сулейманов, Б. А., Гусейнова, Н. И. (2019). Анализ состояния разработки месторождения на основе информационных показателей Фишера и Шеннона. Автоматика и телемеханика, 5, 118-135.
  8. Сулейманов, А. А. (2014). Непараметрические критерии диагностирования распределения данных в нефтегазодобыче. Нефтепромысловое дело, 9, 47-50.
  9. Stepanov, S. V., Tyrsin, A. N., Ruchkin, A. A., Pospelova, T. A. (2020). Using entropy modeling to analyze the effectiveness of the waterflooding system. Oil Industry, 06, 62–67.
  10. Santos, J. P., Landi, G. T., Paternostro, M. (2017).Wigner entropy production rate. Physical Review Letters, 118, 220601.
  11. Tillero, E. J., Machado, F., Romero, D. (2011, March). From volumetric energy balance to the entropy generation: The evolution of the state of the art in thermodynamic concepts in petroleum production systems. SPE-139913-MS. In: SPE Production and Operations Symposium. Society of Petroleum Engineers.
  12. Хасанов, М., Карачурин, Н., Тяжев, Е. (2001). Оценка извлекаемых запасов нефти на основе феноменологических моделей. Вестник инжинирингового центра ЮКОС, 2, 3-7.
  13. Сулейманов, А. А., Мамедзаде, М. Р. (2011). Применение феноменологических моделей при прогнозировании процессов разработки нефтяных месторождений. SOCAR Proceedings, 3, 27-30.
  14. Holland, J. H. (1996). Hidden order: How adaptation builds complexity. New York: Addison-Wesley.
  15. Хазен, А. М. (1988). О возможном и невозможном в науке или где границы моделирования интеллекта.
    Москва: Наука.
  16. Цветков, О. В. (2015). Энтропийный анализ данных в физике, биологии и технике. Санкт-Петербург:
    СПбГЭТУ «ЛЭТИ».
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20220200667

E-mail: dinara-huseynova@mail.ru


А. М. Aşurova

«Neftqazelmitədqiqatlayihə» İnstitutu, SOCAR, Bakı, Azərbaycan

Yan lülələrin qazılması üçün qazma məhlulu komponentlərinin elektrik keçiriciliyinin tədqiqi


Yan lülələrin qazılması məhsuldar horizontların geoloji xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla bir sıra problemləri həll etməyə imkan verir. Avadanlıqların və istehlak materiallarının maya dəyərinin aşağı salınmasıda yan lülələrin qazılmasının üstünlüklərindən biridir. Bu əməliyyatların uğurla həyata keçirilməsi həm əsas quyu lüləsinin qazılması, həm də məhsuldar layların kollektor xassələrinin saxlanılması ilə əlaqədar mühüm texnoloji funksiyanı yerinə yetirən qazma məhlulu növünün düzgün seçilməsi ilə ayrılmaz şəkildə bağlıdır. Bu baxımdan potensial dayanıqsız gil süxurları şəraitində aparılan qazma işlərində yaxşı elektrik keçiriciliyinə malik yüksək ingibirli qazma məhlullarına üstünlük verilməlidir. Məhsuldar horizontların qazma ilə açılması prosesi səmərəliliyinin artırılması qazma parametrləri barədə daxil olan texnoloji məlumatlardan xeyli dərəcədə asılıdır ki, bu işlərdə də qazma məhlulunun elektrik keçirmə qabiliyyətinin mühüm əhəmiyyəti vardır. Bu da öz növbəsində qazma işlərinin səmərəliliyini artırılmasına və qazmanın texniki-iqtisadi göstəricilərinin yaxşılaşdırmasına zəmin yaradır. Beləliklə, qazma məhlulunun elektrik keçiriciliyinin ölçülməsi texnoloji mayenin optimal tərkibinin səmərəli şəkildə seçilməsinə, qazma prosesində məhsuldar horizontların açılma dərəcəsini təyin etməyə imkan verir.

Açar sözlər: qazma məhlulu; elektrik keçiriciliyi; müqavimət; yan lülə; məhsuldar horizont.

Yan lülələrin qazılması məhsuldar horizontların geoloji xüsusiyyətlərini nəzərə almaqla bir sıra problemləri həll etməyə imkan verir. Avadanlıqların və istehlak materiallarının maya dəyərinin aşağı salınmasıda yan lülələrin qazılmasının üstünlüklərindən biridir. Bu əməliyyatların uğurla həyata keçirilməsi həm əsas quyu lüləsinin qazılması, həm də məhsuldar layların kollektor xassələrinin saxlanılması ilə əlaqədar mühüm texnoloji funksiyanı yerinə yetirən qazma məhlulu növünün düzgün seçilməsi ilə ayrılmaz şəkildə bağlıdır. Bu baxımdan potensial dayanıqsız gil süxurları şəraitində aparılan qazma işlərində yaxşı elektrik keçiriciliyinə malik yüksək ingibirli qazma məhlullarına üstünlük verilməlidir. Məhsuldar horizontların qazma ilə açılması prosesi səmərəliliyinin artırılması qazma parametrləri barədə daxil olan texnoloji məlumatlardan xeyli dərəcədə asılıdır ki, bu işlərdə də qazma məhlulunun elektrik keçirmə qabiliyyətinin mühüm əhəmiyyəti vardır. Bu da öz növbəsində qazma işlərinin səmərəliliyini artırılmasına və qazmanın texniki-iqtisadi göstəricilərinin yaxşılaşdırmasına zəmin yaradır. Beləliklə, qazma məhlulunun elektrik keçiriciliyinin ölçülməsi texnoloji mayenin optimal tərkibinin səmərəli şəkildə seçilməsinə, qazma prosesində məhsuldar horizontların açılma dərəcəsini təyin etməyə imkan verir.

Açar sözlər: qazma məhlulu; elektrik keçiriciliyi; müqavimət; yan lülə; məhsuldar horizont.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Azar, C. C., Robello Samuel, Q. (2014). Qazma mühəndisliyi. Bakı: Nafta-Press.
  2. Zeynalov, R. M., Kazımov, E. A., Əliyev, N. M. (2021). Qazma məhlulları xassələrinin idarə olunma texnologiyası. Bakı: Mars Print NPF.
  3. Васильев, С. Г., Болдырев, А. Л., Бакиев, Р. К. (2020). Совершенствование бурового раствора для бурения боковых горизонтальных скважин. Молодой ученый, 42(332), 85-88.
  4. https://ppt-online.org/304043 Электропроводность растворов электролитов
  5. (1997, Juin). Boues et produits chimiques de forage. Confe'rencier: A. Duchesne. Organise' avec L'Ambassade de Franse prts Re'publique de L'Azerbaidjan, Bakou.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20220200668

E-mail: elchin.kazimov@socar.az


C. Eyvazov

«Neftqazelmitədqiqatlayihə» İnstitutu, SOCAR, Bakı, Azərbaycan

Quyuların müxtəlif cür tamamlanması zamanı quyu parametrlərinin dəyişməsi ilə drenaj sahəsinin artırılması nəticəsində neft və qaz hasilatının həssaslığının təhlili


Karbohidrogen yataqlarının istər işlənmə layihəsinin hazırlanmsı və istərsə də istismarı zamanı maksimum iqtisadi səmərə əldə etmək üçün quyuların qazılması, digər horizontlara qaytarılması müəyyən ardıcıllıq və intervallarla planlaşdırılır. Hasilat quyularının real yerləşmə sxeminin müəyyənləşdirilməsi, müxtəlif parametrlərdən asılı olaraq onlar arasında qarşılıqlı əlaqənin öyrənilməsi mühüm məsələlərdəndir. Təqdim olunan işdə lay və quyu parametrlərindən asılı olaraq üfqi quyuların drenaj sahələri və bu quyular arasında qarşılıqlı əlaqələr təyin olunmuş, bu tip quyuların maksimum son hasilatları müəyyən olunmuşdur. Hesablamaların aparılmasında lay-quyu birgə hidrodinamiki modelindən istifadə olunmuşdur. İşin nəticələrindən üfqi yerləşmiş quyuların əyilmə bucağından asılı olaraq drenaj sahələrinin təyini və onlar arasında qarşılıqlı əlaqənin müəyyən olunması, yatağın işlənməsi dövründə lazımsız quyuların qazılmasına çəkilən əlavə xərcləri azaltmaqla yatağın iqtisadı səmərəliliyinin artırılması məqsədilə istifadə oluna bilər.

Açar sözlər: həssaslıq analizi; drenaj sahəsi; skin faktor; hidravlik qırılma; turşu ilə işlənmə; lay zədələnməsi; hasilat miqdarı.

Karbohidrogen yataqlarının istər işlənmə layihəsinin hazırlanmsı və istərsə də istismarı zamanı maksimum iqtisadi səmərə əldə etmək üçün quyuların qazılması, digər horizontlara qaytarılması müəyyən ardıcıllıq və intervallarla planlaşdırılır. Hasilat quyularının real yerləşmə sxeminin müəyyənləşdirilməsi, müxtəlif parametrlərdən asılı olaraq onlar arasında qarşılıqlı əlaqənin öyrənilməsi mühüm məsələlərdəndir. Təqdim olunan işdə lay və quyu parametrlərindən asılı olaraq üfqi quyuların drenaj sahələri və bu quyular arasında qarşılıqlı əlaqələr təyin olunmuş, bu tip quyuların maksimum son hasilatları müəyyən olunmuşdur. Hesablamaların aparılmasında lay-quyu birgə hidrodinamiki modelindən istifadə olunmuşdur. İşin nəticələrindən üfqi yerləşmiş quyuların əyilmə bucağından asılı olaraq drenaj sahələrinin təyini və onlar arasında qarşılıqlı əlaqənin müəyyən olunması, yatağın işlənməsi dövründə lazımsız quyuların qazılmasına çəkilən əlavə xərcləri azaltmaqla yatağın iqtisadı səmərəliliyinin artırılması məqsədilə istifadə oluna bilər.

Açar sözlər: həssaslıq analizi; drenaj sahəsi; skin faktor; hidravlik qırılma; turşu ilə işlənmə; lay zədələnməsi; hasilat miqdarı.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Etesami, D. (2020). Modeling and prediction of rate of penetration for deviated wells. Canada: Department of Mechanical Engineering, University of Saskatchewan.
  2. Prasun, S., Kumar, A. (2019, September). Drainage areas, shapes and reservoirs for wells in reservoirs with multiple fluid contacts. SPE -196184-MS. In: SPE Annual Technical Conference and Exhibition. Society of Petroleum Engineers.
  3. Chan, K. S., Masoudi, R., Karkooti, H., et al (2014, October). Smart horizontal well drilling and completion for effective development of thin oil-rim reservoirs in Malaysia. SPE-170593-MS. In: SPE Annual Technical Conference and Exhibition. Society of Petroleum Engineers.
  4. Prasandi, A. A., Tutuka, A. (2017). Optimization of horizontal well direction and length considering geomechanics properties and drainage area using genetic algorithm in a gas field. Modern Applied Science, 11(9), 114-130.
  5. Szott, W., Miłek, K. (2015). Methods to determine drainage area in shale formations produced by stimulated horizontal wells using reservoir simulation modelling. Journal «Nafta-gas», 12, 992-994.
  6. Economides, J. M., Nolte, G. K. (2000). Reservoir stimulation. Chichester, United Kingdom: John Wiley and Sons Ltd.
  7. Wagenhofer, T., Hatzignatiou, D. G. (1996, May). Optimization of horizontal well placement. SPE-35714-MS. In: SPE Western Regional Meeting. Society of Petroleum Engineers.
  8. Joshi, S. D. (2003, May). Cost/benefits of horizontal wells. SPE-83621-MS. In: SPE Western Regional/AAPG Pacific Section Joint Meeting. Society of Petroleum Engineers.
  9. Lingyan, H., Hai, T. (2015). The optimization of sidetracking horizontal well. Development Engineering, Southwest Petroleum University, 20(14), 5945-5946.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20220200669

E-mail: jabrayil.eyvazov88@gmail.com


Z. S. Əliyev, D. A. Marakov, F. A. Adzınova

İ.M. Qubkin adına Rusiya Dövlət Neft və Qaz Universiteti, Moskva, Rusiya

Layın tutum və süzülmə xassələrinin və quyu lüləsinin üfüqi hissəsinin konstruksiyasının nəzərə alınması ilə layihələndirilən üfüqi quyuların ilkin debitlərin və laya verilən depressiyaların əsaslandırılması və seçimi


Bir qayda olaraq, layihələndirilən üfiqi quyuların ilkin debitinin müəyyənləşdirilməsində axtarış və ya axtarış-kəşfiyyat şaquli quyularının tədqiqi zamanı əldə edilən, həmçinin laya verilən depressiyaya və quyu lüləsinin üfiqi hissəsinin uzunluğuna əsaslanan məlumatlardan istifadə olunur. Bu məqalədə layihələndirilən üfiqi quyuların məhsuldarlığının müəyyənləşdirilməsi zamanı ortaya çıxan problemlər sadalanır. Müəlliflər tərəfindən yataqların rentabelli mənimsənilməsi məqsədi ilə ilkin quyu debetinin müəyyənləşdirilməsi zamanı quyu lüləsinin üfiqi hissəsinin uzunluğunun və laya verilən depressiyanın əsaslandırılması və seçimi üçün üsul təklif edilmişdir.

Açar sözlər: üfiqi quyu; laya verilən depressiya; layın drenaj zonasının forması; layihə quyusu; kəşfiyyat quyusu.

Bir qayda olaraq, layihələndirilən üfiqi quyuların ilkin debitinin müəyyənləşdirilməsində axtarış və ya axtarış-kəşfiyyat şaquli quyularının tədqiqi zamanı əldə edilən, həmçinin laya verilən depressiyaya və quyu lüləsinin üfiqi hissəsinin uzunluğuna əsaslanan məlumatlardan istifadə olunur. Bu məqalədə layihələndirilən üfiqi quyuların məhsuldarlığının müəyyənləşdirilməsi zamanı ortaya çıxan problemlər sadalanır. Müəlliflər tərəfindən yataqların rentabelli mənimsənilməsi məqsədi ilə ilkin quyu debetinin müəyyənləşdirilməsi zamanı quyu lüləsinin üfiqi hissəsinin uzunluğunun və laya verilən depressiyanın əsaslandırılması və seçimi üçün üsul təklif edilmişdir.

Açar sözlər: üfiqi quyu; laya verilən depressiya; layın drenaj zonasının forması; layihə quyusu; kəşfiyyat quyusu.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Алиев, З. С., Бондаренко, В. В. (2002). Руководство по проектированию разработки газовых и газонефтяных месторождений. Печора: Печорское время.
  2. Алиев, З. С., Мараков, Д. А., Мещеряков, С. В. и др. (2016). Особенности разработки низкопродуктивных газоконденсатных месторождений с большим содержанием конденсата с использованием горизонтальных скважин. Москва: Недра.
  3. Алиев, З. С., Шеремет, В. В. (1995). Определение производительности горизонтальных скважин, вскрывших газовые и газонефтяные пласты. Москва: Недра.
  4. Алиев, З. С., Мараков, Д. А., Котлярова, Е. М. и др. (2014). Теоретические и технологические основы применения горизонтальных скважин для освоения газовых и газоконденсатных месторождений. Москва: Недра.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20220200670

E-mail: adzynova.f@gubkin.ru


A. Q. Qurbanov1, E. T. Baspayev2

1Ümid Babək Əməliyyat Şirkəti, Bakı, Azərbaycan; 2«OPTIMUM» Layihə İnstitutu SC, Aktau, Qazaxıstan

Qaz təzahürlü quyuların boğulması üçün yeni üsul


Boğucu mayelərin quyu məhsuldarlığına mənfi təsirinin, yəni quyu təmiri zamanı qaz təzahürünün və boğucu mayenin udulmasının azaldılması məqsədilə optimal bloklayıcı tərkiblər müəyyən edilmişdir. Qaz təzahürlü quyuların boğulması üsulunun effektivliyinin artırılması üçün quyuya geləbənzər kütlənin və basıcı mayenin ardıcıl vurulmasına əsaslanan boğulma üsulu işlənmişdir. Bu zaman quyuya vurulan penogelin zəruri həcmi quyunun perforasiya edilmiş intervalının hündürlüyü ilə müəyyən edilir. Penogelin tam olaraq tikilməsinə qədər basıcı maye ilə qarışmasının qarşısının alınması üçün quyuya kondensat və ya yüngül neft vurulur. Penogelin quyudan çıxarılması üçün onun parçalanması üçün xüsusi tərkiblərdən istifadə etmək tələb olunmur. Penogel sıxlığının aşağı olması hesabına təzyiq düşməsi ilə quyudan asanlıqla çıxarıla bilir.

Açar sözlər: boğucu mayelər; qaz təzahürlü quyular; kollektor xassələri; penogel; sıxlıq; basıcı maye.

Boğucu mayelərin quyu məhsuldarlığına mənfi təsirinin, yəni quyu təmiri zamanı qaz təzahürünün və boğucu mayenin udulmasının azaldılması məqsədilə optimal bloklayıcı tərkiblər müəyyən edilmişdir. Qaz təzahürlü quyuların boğulması üsulunun effektivliyinin artırılması üçün quyuya geləbənzər kütlənin və basıcı mayenin ardıcıl vurulmasına əsaslanan boğulma üsulu işlənmişdir. Bu zaman quyuya vurulan penogelin zəruri həcmi quyunun perforasiya edilmiş intervalının hündürlüyü ilə müəyyən edilir. Penogelin tam olaraq tikilməsinə qədər basıcı maye ilə qarışmasının qarşısının alınması üçün quyuya kondensat və ya yüngül neft vurulur. Penogelin quyudan çıxarılması üçün onun parçalanması üçün xüsusi tərkiblərdən istifadə etmək tələb olunmur. Penogel sıxlığının aşağı olması hesabına təzyiq düşməsi ilə quyudan asanlıqla çıxarıla bilir.

Açar sözlər: boğucu mayelər; qaz təzahürlü quyular; kollektor xassələri; penogel; sıxlıq; basıcı maye.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Veliyev, E. F. (2020). Mechanisms of polymer retention in porous media. SOCAR Proceedings, 3, 126-134.
  2. Suleimanov, B. A., Guseynova, N. I., Veliyev, E. F. (2017, October). Control of displacement front uniformity by fractal dimensions. SPE-187784-MS. In: SPE Russian Petroleum Technology Conference. Society of Petroleum Engineers.
  3. Suleimanov, B. A., Veliyev, E. F., Naghiyeva, N. V. (2021). Colloidal dispersion gels for in-depth permeability modification. Modern Physics Letters B, 35(1), 2150038.
  4. Suleimanov, B. A., Veliyev, E. F., Naghiyeva, N. V. (2020). Preformed particle gels for enhanced oil recovery. International Journal of Modern Physics B, 34(28), 2050260.
  5. Велиев, Э. Ф. (2021). Полимерно-дисперсная система для изменения фильтрационных потоков в пласте. Prospecting and Development of Oil and Gas Fields, 1(78), 61-72.
  6. Veliyev, E. F., Aliyev, A. A. (2021, October). Propagation of nano sized CDG deep into porous media. SPE-207024-MS. In: SPE Annual Caspian Technical Conference. Society of Petroleum Engineers.
  7. Велиев, Э. Ф. (2021). Применение амфифильных блок-полимерных систем для эмульсионного заводнения пласта. SOCAR Proceedings, 3, 78-86.
  8. Исмаилов, Р. Г., Велиев, Э. Ф. (2021). Эмульсирующий состав для повышения коэффициента нефтеизвлечения вязких нефтей. Азербайджанское нефтяное хозяйство, 5, 22-28.
  9. Велиев, Э. Ф., Алиев, А. А., Маммедбейли, Т. Е. (2021). Применение машинного обучения для прогнозирования эффективности внедрения технологий борьбы с конусообразованием. SOCAR Proceedings, 1, 104-113.
  10. Сулейманов, Б. А., Велиев, Э. Ф. (2016). О влиянии гранулометрического состава и наноразмерных добавок на качество изоляции затрубного пространства в процессе цементирования скважин. SOCAR Proceedings, 4, 4-10.
  11. Сулейманов, Б. А., Байрамов, М. М., Мамедов, М. Р. (2004). О влиянии скин-эффекта на дебит нефтяных скважин. Геология, геофизика и разработка нефтяных и газовых месторождений, 8, 68-70.
  12. Suleimanov, B. A. (1995). Filtration of disperse systems in a nonhomogeneous porous medium. Colloid Journal, 57, 704-704.
  13. Сулейманов, Б. А. (2011). Промывка песчаной пробки газированными жидкостями. SOCAR Proceedings, 1, 30-36.
  14. Нагиева, Н. В. (2020). Коллоидно-дисперсные гели для выравнивания профиля приемистости нагнетательных скважин. SOCAR Proceedings, 2, 67-77.
  15. Баспаев, Е. Т., Аяпбергенов, Е. О., Рзаева, С. Д. (2018). Анализ влияния жидкостей глушения скважин на фильтрационные свойства пород месторождения «Узень». SOCAR Proceedings, 3, 38-44.
  16. Вахрушев, С. А., Михайлов, А. Г., Диндарьянов, А. Р. и др. (2017). Глушение скважин, эксплуатирующих высокотемпературные кавернозно-трещиноватые карбонатные пласты месторождения имени Р. Требса. Нефтяное хозяйство, 10, 41-45.
  17. Шилов, И. А., Неволин, А. И. (2017). Подбор наиболее эффективных жидкостей глушения скважин и оценка их влияния при лабораторном моделировании. Нефтепромысловое дело, 12, 53-57.
  18. Бачурина, О. В., Павлюченко, В. И. (2015). Особенности технологии глушения скважин в заглинизированных коллекторах. Нефтегазовое дело, 2, 18-21.
  19. Попов, А. Н., Суфьянов, К. Т., Конесев, В. Г. и др. (2014). Разработка биополимерных растворов для глушения скважин с аномально низким пластовым давлением. Территория «Нефтегаз», 6, 16-19.
  20. Gladkov, P. (2014). Development of a new well-killing fluid based on oil-wetting agent Ng-1 for polymineral low-permeable reservoirs. World Applied Sciences Journal, 31(6), 1078-1081.
  21. Fan, H., Deng, S., Ren, W., et al. (2017). A new calculation method of dynamic kill fluid density variation during deep water drilling. Mathematical Problems in Engineering, 3, 1-8.
  22. Пономарева, И. Н., Илюшин, П. Ю., Мартюшев, Д. А., Рахимзянов, Р. М. (2017). Результаты исследований в области повышения эффективности технологий глушения скважин. Нефтяное хозяйство, 1, 62-65.
  23. Okromelidze, G. V., Garshina, O. V., Nekrasova, I. L., et al. (2014, October). Method of well-killing operation by using visco-elastic gels with controllable destruction terms. SPE-171302-MS. In: SPE Russian Oil and Gas Exploration & Production Technical Conference and Exhibition. Society of Petroleum Engineers.
  24. Simonsen, A. C., Hansen, P. L., Klosgen, B. (2004). Nanobubbles give evidence of incomplete wetting at a hydrophobic interface. Journal of Colloid and Interface Science, 273, 291-299.
  25. Ying, X., Yuan, X., Yadong, Z., et al. (2020). Study of gel plug for temporary blocking and well-killing technology in low-pressure, leakage-prone gas well. SPE Production & Operation, 36(01), 234-244.
  26. Ying, X., Youquan, L., Nan, C., et al. (2018). The research and application of controllable crosslinking temporary plugging rubber plug for killing well. Chemical Engineering of Oil and Gas, 47(6), 55-58.
  27. Зейгман, Ю. В., Мухаметшин, В. Ш., Хафизов, А. Р., Харина, C. Б. (2016). Перспективы применения многофункциональных жидкостей глушения скважин в карбонатных пластах. SOCAR Proceedings, 3, 33-39.
  28. Haobo, Z., Sun, M., Niu, X., et al. (2018, November). Dynamic well killing method for ultra-deep wells and the simulation system. SPE-193216-MS. In: Abu Dhabi International Petroleum Exhibition & Conference. Society of Petroleum Engineers.
  29. Сулейманов, Б. А., Гурбанов, А. Г., Баспаев, Е. Т. (2021). Способ глушения скважины. Заявка на получение Евразийского патента № 2021/023(АZ) от 01.09.2021.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20220200671

E-mail: baspaev1989@gmail.com


V. İ. Şetnikov1, V. V. Muxametşin2, L. S. Kuleşova3, E. M. Vəliyev3, R. R. Stepanova3, L. Z. Samiqullina3

1«Vyetsovpetro» BM , Vunqtau, Vyetnam; 2Ufa Dövlət Neft Texniki Universiteti, Ufa, Rusiya; 3Neft və Qaz İnstitutu, Ufa Dövlət Neft Texniki Universiteti (Oktyabrskiy ş. filialı), Oktyabrskiy, Rusiya

Vyetnam yataqlarinin neft hasilatinin intensivləşdirməsi üçün səthi-aktiv maddələrin enzimlərinin kombinə tətbiqi


Məqələdə göstərilir ki, Vyetnam yataqları şəraitində yüksək minerallaşma və temperatur səbəbindən, lay şəraitində enzimlərin aktivliyinin azalmasının qarşısını almaq və metal ionlarının təsirini məhdudlaşdırmaq üçün helat birləşmələri daxil etmək lazımdır. EDTA-helat birləşməsinin tətbiqi ilə aparılan eksperimentin nəticələri göstərmişdir ki, EDTA-nın 2.0-dan 0.8% - ə qədər konsentrasiyası zamanı enzim məhlulunun bulanıqlığı test müddəti ərzində azalmışdır ki, bu da duzlu su mühitində enzimlərlə EDTA-ın tətbiqinin müsbət effektini nümayiş etdirir. Enzim və SAM məhlullarının səthi gərilmə dəyişikliklərinin müqayisəsi tədqiqatının nəticələri göstərmişdir ki, 1% EDT stabilizatorunun, 1% alfaolefinsulfonatın səthi aktiv maddəsinin enzim məhluluna əlavə edilməsi - sistemin fəaliyyətini artırır. Modde 5.0 proqram təminatı ilə əldə edilən eksperimental məlumatlar əsasında, səthi gərilmənin minimal qiyməti üçün enzim və SAM - larin optimal konsentrasiyaları müəyyən edilmişdir. Səthi gərilmənin optimal effektinin minimal qiyməti – 1.735 mH/m komponentlərlə enzim komponentlərinin nisbəti ilə əldə edilmişdir: SAM = 0.477:0.3. Optimallaşdırmanın nəticələrinə görə sistemin komponent tərkibi alınmışdır: enzim mənşəli mikrob məhsulu – 50%; SAM – 30%; stabilizator – 1.0%; mikroorqanizmlərin inhibitoru – 0.5%.

Açar sözlər: enzim; səthi-aktiv maddələr; quyudibi zona; helat birləşmələri; səthi gərilmə.

Məqələdə göstərilir ki, Vyetnam yataqları şəraitində yüksək minerallaşma və temperatur səbəbindən, lay şəraitində enzimlərin aktivliyinin azalmasının qarşısını almaq və metal ionlarının təsirini məhdudlaşdırmaq üçün helat birləşmələri daxil etmək lazımdır. EDTA-helat birləşməsinin tətbiqi ilə aparılan eksperimentin nəticələri göstərmişdir ki, EDTA-nın 2.0-dan 0.8% - ə qədər konsentrasiyası zamanı enzim məhlulunun bulanıqlığı test müddəti ərzində azalmışdır ki, bu da duzlu su mühitində enzimlərlə EDTA-ın tətbiqinin müsbət effektini nümayiş etdirir. Enzim və SAM məhlullarının səthi gərilmə dəyişikliklərinin müqayisəsi tədqiqatının nəticələri göstərmişdir ki, 1% EDT stabilizatorunun, 1% alfaolefinsulfonatın səthi aktiv maddəsinin enzim məhluluna əlavə edilməsi - sistemin fəaliyyətini artırır. Modde 5.0 proqram təminatı ilə əldə edilən eksperimental məlumatlar əsasında, səthi gərilmənin minimal qiyməti üçün enzim və SAM - larin optimal konsentrasiyaları müəyyən edilmişdir. Səthi gərilmənin optimal effektinin minimal qiyməti – 1.735 mH/m komponentlərlə enzim komponentlərinin nisbəti ilə əldə edilmişdir: SAM = 0.477:0.3. Optimallaşdırmanın nəticələrinə görə sistemin komponent tərkibi alınmışdır: enzim mənşəli mikrob məhsulu – 50%; SAM – 30%; stabilizator – 1.0%; mikroorqanizmlərin inhibitoru – 0.5%.

Açar sözlər: enzim; səthi-aktiv maddələr; quyudibi zona; helat birləşmələri; səthi gərilmə.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Муслимов, Р. Х. (2014). Нефтеотдача: прошлое, настоящее, будущее (оптимизация добычи, максимизация КИН). Казань: ФЭН.
  2. Economides, M., Oligney, R., Valko, P. (2002). Unified fracture design: bridging the gap between theory and practice. Alvin, Texas: Orsa Press.
  3. Мищенко, И. Т., Кондратюк, А. Т. (1996). Особенности разработки нефтяных месторождений с
    трудноизвлекаемыми запасами. Москва: Недра.
  4. Кулешова, Л. С., Фаттахов, И. Г., Султанов, Ш. Х. и др. (2021). Опыт проведения многозонного кислотного ГРП на месторождении ПАО «Татнефть». SOCAR Proceedings, SI1, 68-76.
  5. Хисамиев, Т. Р., Баширов, И. Р., Мухаметшин, В. Ш. и др. (2021). Результаты оптимизации системы разработки и повышения эффективности выработки запасов карбонатных отложений турнейского яруса Четырманского месторождения. SOCAR Proceedings, SI2, 131-142.
  6. Стабинскас, А. П., Султанов, Ш. Х., Мухаметшин, В. Ш. и др. (2021). Эволюция жидкости гидроразрыва пласта: от гуаровых систем к синтетическим геллирующим полимерам. SOCAR Proceedings, SI2, 172-181.
  7. Велиев, Э. Ф. (2021). Применение амфифильных блок-полимерных систем для эмульсионного заводнения пласта. SOCAR Proceedings, 3, 78-86.
  8. Фаттахов, И. Г., Кулешова, Л. С., Бахтизин, Р. Н. и др. (2021). Комплексирование результатов моделирования ГРП при проведении гибридных кислотно-пропантных обработок и при одновременной инициации трещины ГРП в разделенных интервалах. SOCAR Proceedings, SI2, 103-111.
  9. Сергеев, В. В., Шарапов, Р. Р., Кудымов, А. Ю. и др. (2020). Экспериментальное исследование влияния коллоидных систем с наночастицами на фильтрационные характеристики трещин гидравлического разрыва пласта. Нанотехнологии в строительстве, 12(2), 100–107.
  10. Зейгман, Ю. В., Мухаметшин, В. Ш., Сергеев, В. В., Кинзябаев, Ф. С. (2017). Экспериментальное исследование вязкостных свойств эмульсионных систем с содержанием наночастиц SiO2. Нанотехнологии в строительстве, 9(2), 16–38.
  11. Каневская, Р. Д. (1999). Математическое моделирование разработки месторождений нефти и газа с применением гидравлического разрыва пласта. Москва: Недра-Бизнесцентр.
  12. Грищенко, В. А., Позднякова, Т. В., Мухамадиев, Б. М. и др. (2021). Повышение эффективности разработки залежей нефти в карбонатных коллекторах на примере турнейского яруса. SOCAR Proceedings, SI2, 238-247.
  13. Ибрагимов, Н. Г., Мусабиров, М. Х., Яртиев, А. Ф. (2015). Опыт промышленной реализации импортозамещающих технологий интенсификации добычи нефти в ПАО «Татнефть». Нефтяное хозяйство, 8, 86-89.
  14. Хакимзянов, И. Н., Мухаметшин, В. Ш., Бахтизин, Р. Н., Шешдиров, Р. И. (2021). Определение объемного коэффициента сетки скважин для оценки конечного коэффициента нефтеизвлечения при разработке залежей нефти горизонтальными скважинами. SOCAR Proceedings, 2, 47-53.
  15. Хузин, Р. Р., Бахтизин, Р. Н., Андреев, В. Е. и др. (2021). Интенсификация добычи нефти методом гидравлического сжатия пласта. SOCAR Proceedings, SI1, 98-108.
  16. Грищенко, В. А., Гареев, Р. Р., Циклис, И. М. и др. (2021). Расширение круга льготируемых объектов, содержащих трудноизвлекаемые запасы нефти. SOCAR Proceedings, SI2, 8-18.
  17. Велиев, Э. Ф. (2020). О механизмах удерживания полимера пористой средой. SOCAR Procеedings, 3, 126-134.
  18. Грищенко, В. А., Рабаев, Р. У., Асылгареев, И. Н. и др. (2021). Методический подход к определению оптимальных геолого-технологических характеристик при планировании ГРП на многопластовых объектах. SOCAR Proceedings, SI2, 182-191.
  19. Велиев, Э. Ф. (2021). Полимерно-дисперсная система для изменения фильтрационных потоков в пласте. Prospecting and Development of Oil and Gas Fields, 1(78), 61–72.
  20. Мухаметшин, В. В., Бахтизин, Р. Н., Кулешова, Л. С. И др. (2021). Скрининг и оценка условий эффективного применения методов увеличения нефтеотдачи высокообводненных залежей с трудноизвлекаемыми запасами. SOCAR Proceedings, SI2, 48-56.
  21. Нгиа, Т. Т., Велиев, М. М., Хай, Л. В. (2015). Исследование новых композиционных составов на основе хелаторов и плавиковой кислоты для повышения продуктивности добывающих скважин с повышенными пластовыми температурами. Территория «Нефтегаз», 10, 42–48.
  22. Рабаев, Р. У., Чибисов, А. В., Котенев, А. Ю. и др. (2021). Математическое моделирование растворения карбонатных коллекторов и прогнозирование эффективности регулируемой солянокислотного воздействия. SOCAR Proceedings, 2, 40-46.
  23. Щетников, В. И., Велиев, М. М. (2019). Изменение смачиваемости породы нефтью под воздействием энзим-комплексов. Наукоемкие технологии в решении проблем нефтегазового комплекса. Материалы IX Международной научной конференции. Уфа: РИЦ БашГУ.
  24. Грищенко, В. А., Асылгареев, И. Н., Бахтизин, Р. Н. и др. (2021). Методический подход к мониторингу эффективности использования ресурсной базы при разработке нефтяных месторождений. SOCAR Proceedings, SI2, 229-237.
  25. Щетников, В. И., Велиев, М. М. (2019). Комбинированное применение энзим-растворов, стабилизаторов и ПАВ для интенсификации добычи нефти в условиях СП «Вьетсовпетро». Инновации и наукоемкие технологии в образовании и экономике. Материалы VIII Международной научно-практической и методической конференции. Уфа: Изд-во БГУ.
  26. Щетников, В. И. (2019). Испытание технологии интенсификации добычи нефти на основе энзим-комплексов в промысловых условиях. Инновации и наукоемкие технологии в образовании и экономике. Материалы VIII Международной научно-практической и методической конференции. Уфа: Изд-во БГУ.
  27. Нгиа, Т. Т., Хай, Л. В., Велиев, М. М., Зунг, Н. К. (2015). Особенности технологии интенсификации добычи нефти в высокотемпературных скважинах месторождений СП «Вьетсовпетро». Нефтяное хозяйство, 12, 106–109.
  28. Велиев, М. М., Хай, Л. В. (2015). Некоторые вопросы обработки призабойных зон высокотемпературных скважин месторождений СП «Вьетсовпетро». Проблемы и методы обеспечения надежности и безопасности систем транспорта нефти, нефтепродуктов и газа. Материалы Международной научно-практической конференций в рамках Нефтегазового форума и XХIII Международной специализированной выставки «Газ. Нефть. Технологии – 2015». Уфа.
  29. Меркулов, A. A., Назин, С. С., Слиозберг, Р. А. и др. (2000). Комбинированное воздействие на продуктивные коллекторы месторождения «Белый Тигр». Нефтяное хозяйство, 10, 89-91.
  30. Нгиа, Т. Т., Хай, Л. В., Велиев, М. М. (2015). Обработка призабойных зон скважин с использованием хелатных соединений и гидрофторида аммония. Энергоэффективность. Проблемы и решения. Материалы XV Всероссийской энергетической конференции. Уфа.
  31. Лозин, Е. В. (1987). Эффективность доразработки нефтяных месторождений. Уфа: Башкирское книжное издательство.
  32. Сулейманов, Б. А., Рзаева, С. Дж., Ахмедова, У. Т. (2021). Теоретические и практические основы применения газированных биосистем при интенсификации добычи нефти. SOCAR Proceedings, 3, 36–44.
  33. Хисамов, Р. С., Газизов, А. А., Газизов, А. Ш. (2003). Увеличение охвата продуктивных пластов воздействием. Москва: ОАО «ВНИИОЭНГ».
  34. Глущенко, В. Н., Силин, М. А. (2010). Нефтепромысловая химия. Т. 2. Объемные и поверхностно-активные свойства жидкостей. Москва: Интерконтакт Наука.
  35. Ибрагимов, Г. З., Сорокин, В. А., Хисамутдинов, Н. И. (1986). Химические реагенты для добычи нефти: справочник рабочего. Москва: Недра.
  36. Deng, Z. X., Liang, Y. A., Weng, G. F. (2006). Broken down technology application of applo enzyme in Baise oilfield. Nanfang Oil and Gas, 19(1), 67–70.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20220200672

E-mail: vv@of.ugntu.ru


V. İ. Şetnikov1, V. V. Muxametşin2, M. M. Vəliyev1, L. S. Kuleşova3, R. V. Vafin3, Ş. Q. Minqulov3

1«Vyetsovpetro» BM , Vunqtau, Vyetnam; 2Ufa Dövlət Neft Texniki Universiteti, Ufa, Rusiya; 3Neft və Qaz İnstitutu, Ufa Dövlət Neft Texniki Universiteti (Oktyabrskiy ş. filialı), Oktyabrskiy, Rusiya

Neft hasilatinin intensivləşdirməsi üçün enzim məhlulları əsasinda komplekslərin tədqiqi


Məqalədə enzimlərə əsaslanan komplekslərin laboratoriya tədqiqatlarının nəticələri verilmişdir. Göstərilmişdir ki, yüksək minerallaşma və temperatur səbəbindən lay şəraitində enzim aktivliyinin azalmasının qarşısını almaq, metal ionlarının təsirini məhdudlaşdırmaq üçün xelat birləşmələrinin daxil edilməsi lazımdır. EDTA-helat birləşməsinin tətbiqi ilə aparılan eksperimentin nəticələri göstərmişdir ki, EDTA-nın 2.0-dan 0.8% - ə qədər konsentrasiyası zamanı enzim məhlulunun bulanıqlığı test müddəti ərzində azalmışdır ki, bu da duzlu su mühitində enzimlərlə EDTA-ın tətbiqinin müsbət effektini nümayiş etdirir. Eksperimental tədqiqatlar əsasında səthi gərilmənin minimal qiyməti üçün enzim-məhlulların və SAM - lərin optimal konsentrasiyası müəyyən edilmişdir. Səthi gərilmənin optimal effektinin minimal qiyməti – 1.735 mH/m komponentlərlə enzim nisbəti ilə əldə edilmişdir: SAM = 0,477 : 0.3. Enzim kompleksinin istiliyədavamlılığı tədqiqatının nəticələri göstərdi ki, enzim kompleksinin məhlulu ilə kerosin arasında fazaarası gərilmə dəniz suyu və kerosin arasında olan gərginlikdən xeyli azdır (21.75 mH/m) və bu, lay temperaturunda enzim kompleksinin istiliyədavamlılığının sübutudur

Açar sözlər: enzim-məhlullu; istiliyədavamlılıq; islanma qabiliyyəti; neft hasilatının intensifikasiyası; səthi-aktiv maddə.

Məqalədə enzimlərə əsaslanan komplekslərin laboratoriya tədqiqatlarının nəticələri verilmişdir. Göstərilmişdir ki, yüksək minerallaşma və temperatur səbəbindən lay şəraitində enzim aktivliyinin azalmasının qarşısını almaq, metal ionlarının təsirini məhdudlaşdırmaq üçün xelat birləşmələrinin daxil edilməsi lazımdır. EDTA-helat birləşməsinin tətbiqi ilə aparılan eksperimentin nəticələri göstərmişdir ki, EDTA-nın 2.0-dan 0.8% - ə qədər konsentrasiyası zamanı enzim məhlulunun bulanıqlığı test müddəti ərzində azalmışdır ki, bu da duzlu su mühitində enzimlərlə EDTA-ın tətbiqinin müsbət effektini nümayiş etdirir. Eksperimental tədqiqatlar əsasında səthi gərilmənin minimal qiyməti üçün enzim-məhlulların və SAM - lərin optimal konsentrasiyası müəyyən edilmişdir. Səthi gərilmənin optimal effektinin minimal qiyməti – 1.735 mH/m komponentlərlə enzim nisbəti ilə əldə edilmişdir: SAM = 0,477 : 0.3. Enzim kompleksinin istiliyədavamlılığı tədqiqatının nəticələri göstərdi ki, enzim kompleksinin məhlulu ilə kerosin arasında fazaarası gərilmə dəniz suyu və kerosin arasında olan gərginlikdən xeyli azdır (21.75 mH/m) və bu, lay temperaturunda enzim kompleksinin istiliyədavamlılığının sübutudur

Açar sözlər: enzim-məhlullu; istiliyədavamlılıq; islanma qabiliyyəti; neft hasilatının intensifikasiyası; səthi-aktiv maddə.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Бухаров, А. В., Алимханов, Р. Т., Родионов, А. В. и др. (2015). Проведение большеобъемных ГРП на объектах большой толщины месторождений, находящихся на четвертой стадии разработки (на примере объекта БВ8 Повховского месторождения). Геология, геофизика и разработка нефтяных и газовых месторождений, 10, 53-59.
  2. Кустышев, А. В., Ваганов, Ю. В., Кустышев, Д. А., Гейхман, М. Г. (2015). Влияние геологических характеристик нефтегазовой залежи на эффективность гидравлического разрыва пласта. Геология, геофизика и разработка нефтяных и газовых месторождений, 1, 52-58.
  3. Колтырин, А. Н. (2016). Повышение эффективности технологии гидроразрыва пласта на карбонатном типе коллектора. Нефтепромысловое дело, 10, 28-31.
  4. Кулешова, Л. С., Фаттахов, И. Г., Султанов, Ш. Х. и др. (2021). Опыт проведения многозонного кислотного ГРП на месторождении ПАО «Татнефть». SOCAR Proceedings, SI1, 68-76.
  5. Стабинскас, А. П., Султанов, Ш. Х., Мухаметшин, В. Ш. и др. (2021). Эволюция жидкости гидроразрыва пласта: от гуаровых систем к синтетическим геллирующим полимерам. SOCAR Proceedings, SI2, 172-181.
  6. Грищенко, В. А., Позднякова, Т. В., Мухамадиев, Б. М. и др. (2021). Повышение эффективности разработки залежей нефти в карбонатных коллекторах на примере турнейского яруса. SOCAR Proceedings, SI2, 238-247.
  7. Здольник, С. Е., Некипелов, Ю. В., Гапонов, М. А., Фоломеев, А. Е. (2016). Внедрение новых технологий гидроразрыва пласта на карбонатных объектах месторождений ПАО АНК «Башнефть». Нефтяное хозяйство, 7, 92-95.
  8. Кондратьев, С. А., Жуковский, А. А., Кочнева, Т. С., Малышева, В. Л. (2016). Опыт проведения проппантного гидроразрыва пласта в карбонатных коллекторах месторождений Пермского края. Нефтепромысловое дело, 6, 23-26.
  9. Хисамов, Р. С., Орлов, Г. А., Мусабиров, М. Х. (2003). Концепция развития и рационального применения солянокислотных обработок скважин. Нефтяное хозяйство, 4, 43-45.
  10. Рабаев, Р. У., Чибисов, А. В., Котенев, А. Ю. и др. (2021). Математическое моделирование растворения карбонатных коллекторов и прогнозирование эффективности регулируемой солянокислотного воздействия. SOCAR Proceedings, 2, 40-46.
  11. Рогачев, М. К., Мухаметшин, В. В. (2018). Контроль и регулирование процесса солянокислотного воздействия на призабойную зону скважин по геолого-промысловым данным. Записки Горного института, 231, 275-280.
  12. Сергеев, В. В., Шарапов, Р. Р., Кудымов, А. Ю. и др. (2020). Экспериментальное исследование влияния коллоидных систем с наночастицами на фильтрационные характеристики трещин гидравлического разрыва пласта. Нанотехнологии в строительстве, 12(2), 100–107.
  13. Ибрагимов, Н. Г., Исмагилов, Ф. З., Мусабиров, М. Х., Абусалимов, Э. М. (2014). Результаты опытно-промышленных работ в области обработки призабойной зоны и стимуляции скважин в ОАО «Татнефть». Нефтяное хозяйство, 7, 40-43.
  14. Павловская, Е., Поплыгин, В. В., Иванов, Д. Ю., Елисеев, И. Ю. (2015). Эффективность кислотных обработок скважин, эксплуатирующих башкирские отложения на месторождениях Пермского края. Нефтяное хозяйство, 3, 28-30.
  15. Сергеева, Л. Г., Сергеев, В. В., Кинзябаев, Ф. С. (2017). Граничные критерии применения кислотных обработок призабойных зон нагнетательных скважин в карбонатных и терригенных пластах. Геология, геофизика и разработка нефтяных и газовых месторождений, 4, 44-48.
  16. Фаттахов, И. Г., Кулешова, Л. С., Бахтизин, Р. Н. и др. (2021). Комплексирование результатов моделирования ГРП при проведении гибридных кислотно-пропантных обработок и при одновременной инициации трещины ГРП в разделенных интервалах. SOCAR Proceedings, SI2, 103-111.
  17. Мухаметшин, В. В. (2017). Устранение неопределенностей при решении задач воздействия на призабойную зону скважин. Известия ТПУ. Инжиниринг георесурсов, 328(7), 40–50.
  18. Мухаметшин, В. В., Бахтизин, Р. Н., Кулешова, Л. С. И др. (2021). Скрининг и оценка условий эффективного применения методов увеличения нефтеотдачи высокообводненных залежей с трудноизвлекаемыми запасами. SOCAR Proceedings, SI2, 48-56.
  19. Муслимов, Р. Х. (2014). Нефтеотдача: прошлое, настоящее, будущее (оптимизация добычи, максимизация КИН). Казань: ФЭН.
  20. Тулешева, Г. Д. (2016). Анализ опыта применения методов интенсификации добычи нефти на месторождении Жетыбай. Нефть, газ и бизнес, 6, 22-31.
  21. Велиев, Э. Ф. (2020). О механизмах удерживания полимера пористой средой. SOCAR Procеedings, 3, 126-134.
  22. Сергеев, В. В., Беленкова, Н. Г., Зейгман, Ю. В., Мухаметшин, В. Ш. (2017). Физические свойства эмульсионных систем с содержанием наночастиц SiO2. Нанотехнологии в строительстве, 9(6), 37–64.
  23. Мухаметшин, В. В., Андреев, В. Е. (2018). Повышение эффективности оценки результативности технологий, направленных на расширение использования ресурсной базы месторождений с трудноизвлекаемыми запасами. Известия ТПУ. Инжиниринг георесурсов, 329(8), 30–36.
  24. Велиев, Э. Ф. (2021). Полимерно-дисперсная система для изменения фильтрационных потоков в пласте. Prospecting and Development of Oil and Gas Fields, 1(78), 61–72.
  25. Фомкин, А. В., Фурсов, А. Я., Щербина, В. В. (2017). Оценка эффективности разных технологий интенсификации разработки многопластовых и резко неоднородных объектов. Нефтяное хозяйство, 6, 104-108.
  26. Зейгман, Ю. В., Сергеев, В. В. (2016). Лабораторные исследования вязкостных свойств кислотной композиции с добавками загустителя. Нефтепромысловое дело, 8, 35-37.
  27. Mardashov, D. V., Rogachev, M. K., Zeigman, Yu. V., Mukhametshin, V. V. (2021). Well Killing Technology before Workover Operation in Complicated Conditions. Energies, 14(3), 654, 1-15.
  28. Зейгман, Ю. В., Мухаметшин, В. Ш., Хафизов, А. Р., Харина, С. Б. (2016). Перспективы применения многофункциональных жидкостей глушения скважин в карбонатных пластах. SOCAR Procеedings, 3, 33–39.
  29. Мухаметшин, В. В. (2017). Устранение неопределенностей при решении задач воздействия на призабойную зону скважин. Известия ТПУ. Инжиниринг георесурсов, 328(7), 40–50.
  30. Газизов, А. А., Газизов, А. Ш., Богданова, С. А. (2014). Наукоемкие технологии добычи нефти. Казань: Центр инновационных технологий.
  31. Мухаметшин, В. В. (2021). Повышение эффективности управления разработкой залежей Западно-Сибирской нефтегазоносной провинции на основе дифференциации и группирования. Геология и геофизика, 62(12), 1672–1685.
  32. Мухаметшин, В. Ш., Хакимзянов, И. Н., Бахтизин, Р. Н., Кулешова, Л. С. (2021). Дифференциация и группирование сложнопостроенных залежей нефти в карбонатных коллекторах в решении задач управления разработкой. SOCAR Proceedings, SI1, 88-97.
  33. Толстоногов, А. А. (2014). Оценка эффективности геолого-технических мероприятий в области нефтедобычи. Фундаментальные исследования, 11-1, 150-154.
  34. Мухаметшин, В. В. (2020). Повышение эффективности управления объектами добычи нефти с использованием метода аналогий. SOCAR Proceedings, 4, 42-50.
  35. Грищенко, В. А., Рабаев, Р. У., Асылгареев, И. Н. и др. (2021). Методический подход к определению оптимальных геолого-технологических характеристик при планировании ГРП на многопластовых объектах. SOCAR Proceedings, SI2, 182-191.
  36. Sun, S. Q., Wan, J. C. (2002). Geological analogs usage rates high in global survey. Oil & Gas Journal, 100(46), 49-50.
  37. Грищенко, В. А., Асылгареев, И. Н., Бахтизин, Р. Н. и др. (2021). Методический подход к мониторингу эффективности использования ресурсной базы при разработке нефтяных месторождений. SOCAR Proceedings, SI2, 229-237.
  38. Хисамиев, Т. Р., Баширов, И. Р., Мухаметшин, В. Ш. и др. (2021). Результаты оптимизации системы разработки и повышения эффективности выработки запасов карбонатных отложений турнейского яруса Четырманского месторождения. SOCAR Proceedings, SI2, 131-142.
  39. Грищенко, В. А., Гареев, Р. Р., Циклис, И. М. и др. (2021). Расширение круга льготируемых объектов, содержащих трудноизвлекаемые запасы нефти. SOCAR Proceedings, SI2, 8-18.
  40. Грищенко, В. А., Циклис, И. М., Мухаметшин, В. Ш., Якупов, Р. Ф. (2021). Методические подходы к повышению эффективности системы заводнения на поздней стадии разработки. SOCAR Proceedings, SI2, 161-171.
  41. Лонг, В. Т., Велиев, М. М. (2015). Некоторые аспекты применения биотехнологии на основе энзимов для интенсификации добычи нефти нижнего миоцена месторождения «Белый Тигр». Проблемы и методы обеспечения надежности и безопасности систем транспорта нефти, нефтепродуктов и газа: материалы Международной научно-практической конференций в рамках нефтегазового форума и XХIII Международной специализированной выставки «Газ. Нефть. Технологии – 2015». Уфа.
  42. Щетников, В. И. (2019). Применение биотехнологии на основе энзим-комплексов для интенсификации добычи нефти. Наукоемкие технологии в решении проблем нефтегазового комплекса: материалы IX Международной научной конференции. Уфа: РИЦ БашГУ.
  43. Kong, J. Li., Zhou, M. L. (2005). Enzyme base reservoir block-age removing agent SUN and its uses in Shengli offshore oil fuel. Oilfield Chemistry, 22(1), 23-24.
  44. Hlady, V., Buijs, J., Jennissen, H. P. (1999). Methods for studying protein adsorption. Methods in Enzymology, 309, 402-429.
  45. Morrow, N. R., Tang, G.-Q., Valat, M., Xie, N. (1998). Prospects of improved oil recovery related to wettability and brine composition. Journal of Petroleum Science and Engineering, 20, 267-276.
  46. Ying-li, S., Nie, S. L. (2020). New usage of enzyme in oil and gas production. World Petroleum Industry, 7(5), 45-47.
  47. Нгиа, Т. Т., Велиев, М. М., Лонг, В. Т. (2015). Проведение лабораторных исследований комплексов на основе энзимов. Проблемы и методы обеспечения надежности и безопасности систем транспорта нефти, нефтепродуктов и газа: материалы Международной научно-практической конференций в рамках нефтегазового форума и XХIII Международной специализированной выставки «Газ. Нефть. Технологии – 2015». Уфа.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20220200673

E-mail: vv@of.ugntu.ru


M. M. Vəliyev1, V.İ. Şetnikov1, V.V. Muxametşin2, L.S. Kuleşova3, R.V. Vafin3

1«Vyetsovpetro» BM , Vunqtau, Vyetnam; 2Ufa Dövlət Neft Texniki Universiteti, Ufa, Rusiya; 3Neft və Qaz İnstitutu, Ufa Dövlət Neft Texniki Universiteti (Oktyabrskiy ş. filialı), Oktyabrskiy, Rusiya

Enzim-məhlullara əsasında komplekslərin köməyi ilə neftin sıxışdırılması qabiliyyətinin lay modelində eksperimental tədqiqi


Məqalədə "Beliy Tiqr" yatağının miosen çöküntülərinin lay modelində enzim-məhlulların tətbiqinin laboratoriya sınaqlarının nəticələri verilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, enzim-məhlullarının istifadəsi 7.23–10.59% həddində neftin sıxışdırılma əmsalını artırmağa imkan verir. Qiymətlərin variasiyası məsaməlilik, keçiricilik, ilkin neftlə doyma, həmçinin litoloji tərkibi baxımından kern nümunələrinin müxtəlif xüsusiyyətləri ilə əlaqələndirilir. Enzim-məhlul ilə işləndikdən sonra diferensial təzyiq azalır, bu da neftin neftli süxurla islanma qabiliyyətinin dəyişilməsindən xəbər verir.

Açar sözlər: enzim-məhlul; lay modeli; neftin sıxışdırılma əmsalı; islanma qabiliyyəti; layın quyudibi zonası.

Məqalədə "Beliy Tiqr" yatağının miosen çöküntülərinin lay modelində enzim-məhlulların tətbiqinin laboratoriya sınaqlarının nəticələri verilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, enzim-məhlullarının istifadəsi 7.23–10.59% həddində neftin sıxışdırılma əmsalını artırmağa imkan verir. Qiymətlərin variasiyası məsaməlilik, keçiricilik, ilkin neftlə doyma, həmçinin litoloji tərkibi baxımından kern nümunələrinin müxtəlif xüsusiyyətləri ilə əlaqələndirilir. Enzim-məhlul ilə işləndikdən sonra diferensial təzyiq azalır, bu da neftin neftli süxurla islanma qabiliyyətinin dəyişilməsindən xəbər verir.

Açar sözlər: enzim-məhlul; lay modeli; neftin sıxışdırılma əmsalı; islanma qabiliyyəti; layın quyudibi zonası.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Муслимов, Р. Х. (2009). Особенности разведки и разработки нефтяных месторождений в условиях рыночной экономики. Казань: ФЭН.
  2. Минниханов, Р. Н., Маганов, Н. У., Хисамов, Р. С. (2016). О создании научных полигонов по изучению трудноизвлекаемых запасов нефти в Татарстане. Нефтяное хозяйство, 8, 60-63.
  3. Якупов, Р. Ф., Хакимзянов, И. Н., Мухаметшин, В. В., Кулешова, Л. С. (2021). Использование гидродинамической модели при создании обратного конуса нефти в условиях водонефтяных зон. SOCAR Proceedings, 2, 54-61.
  4. Хакимзянов, И. Н., Мухаметшин, В. Ш., Бахтизин, Р. Н. и др. (2021). Обоснование необходимости учета интерференции между скважинами при разряжении сетки скважин на пашийском горизонте Бавлинского месторождения. SOCAR Proceedings, SI1, 77-87.
  5. Setya Wardhana, B. A., Titaley, G. S., Purwatiningsih, N. (2019). An integrated geological approach for a successful waterflood implementations and EOR planning: Lesson learned from T field development, Barito Basin, Indonesia. SPE-196301-MS. In: SPE/IATMI Asia Pacific Oil and Gas Conference and Exhibition. Society of Petroleum Engineers.
  6. Велиев, Э. Ф. (2020). О механизмах удерживания полимера пористой средой. SOCAR Procеedings, 3, 126-134.
  7. Мухаметшин, В. В. (2021). Повышение эффективности управления разработкой залежей Западно-Сибирской нефтегазоносной провинции на основе дифференциации и группирования. Геология и геофизика, 62(12), 1672–1685.
  8. Хисамиев, Т. Р., Баширов, И. Р., Мухаметшин, В. Ш. и др. (2021). Результаты оптимизации системы разработки и повышения эффективности выработки запасов карбонатных отложений турнейского яруса Четырманского месторождения. SOCAR Proceedings, SI2, 131-142.
  9. Сулейманов, Б. А., Исмайлов, Ф. С., Велиев, Э. Ф., Дышин, О. А. (2013). О влиянии наночастиц на прочность полимерных гелей, применяемых в нефтедобыче. SOCAR Proceedings, 2, 24-28.
  10. Hou, L., Yu, Z., Luo, X., et al. (2021). Key geological factors controlling the estimated ultimate recovery of shale oil and gas: A case study of the Eagle Ford shale, Gulf Coast Basin, USA. Petroleum Exploration and Development, 48, 3, 762-774.
  11. Ахметов, Р. Т., Маляренко, А. М., Кулешова, Л. С. И др. (2021). Количественная оценка гидравлической извилистости коллекторов нефти и газа Западной Сибири на основе капилляриметрических исследований. SOCAR Proceedings, 2, 77-84.
  12. Хакимзянов, И. Н., Мухаметшин, В. Ш., Бахтизин, Р. Н., Шешдиров, Р. И. (2021). Определение объемного коэффициента сетки скважин для оценки конечного коэффициента нефтеизвлечения при разработке залежей нефти горизонтальными скважинами. SOCAR Proceedings, 2, 47-53.
  13. Велиев, Э. Ф. (2021). Полимерно-дисперсная система для изменения фильтрационных потоков в пласте. Prospecting and Development of Oil and Gas Fields, 1(78), 61–72.
  14. Мухаметшин, В. В., Бахтизин, Р. Н., Кулешова, Л. С. и др. (2021). Скрининг и оценка условий эффективного применения методов увеличения нефтеотдачи высокообводненных залежей с трудноизвлекаемыми запасами. SOCAR Proceedings, SI2, 48-56.
  15. Мухаметшин, В. В. (2017). Устранение неопределенностей при решении задач воздействия на призабойную зону скважин. Известия ТПУ. Инжиниринг георесурсов, 328, 7, 40–50.
  16. Рогачев, М. К., Мухаметшин, В. В. (2018). Контроль и регулирование процесса солянокислотного воздействия на призабойную зону скважин по геолого-промысловым данным. Записки Горного института, 231, 275-280.
  17. Распопов, А. В., Казанцев, А. С., Карманов, А. Ю., Жигалов, В. А. (2016). Повышение эффективности ОПР за счет изменения подхода к выбору технологий воздействия на пласт (на примере добывающего фонда группы месторождений Соликамской депрессии). Нефть. Газ. Новации, 7, 27-34.
  18. Рабаев, Р. У., Чибисов, А. В., Котенев, А. Ю. и др. (2021). Математическое моделирование растворения карбонатных коллекторов и прогнозирование эффективности регулируемой солянокислотного воздействия. SOCAR Proceedings, 2, 40-46.
  19. Грищенко, В. А., Асылгареев, И. Н., Бахтизин, Р. Н. и др. (2021). Методический подход к мониторингу эффективности использования ресурсной базы при разработке нефтяных месторождений. SOCAR Proceedings, SI2, 229-237.
  20. Ибрагимов, Н. Г., Мусабиров, М. Х., Яртиев, А. Ф. (2015). Опыт промышленной реализации импортозамещающих технологий интенсификации добычи нефти в ПАО «Татнефть». Нефтяное хозяйство, 8, 86-89.
  21. Колтырин, А. Н. (2016). Повышение эффективности технологии гидроразрыва пласта на карбонатном типе коллектора. Нефтепромысловое дело, 10, 28-31.
  22. Koltyrin, A. N. (2016). Efficiency enhancement of the technology of a formation hydraulic fracturing in a carbonate-type collector. Oilfield Engineering, 10, 28-31.
  23. Кулешова, Л. С., Фаттахов, И. Г., Султанов, Ш. Х. и др. (2021). Опыт проведения многозонного кислотного ГРП на месторождении ПАО «Татнефть». SOCAR Proceedings, SI1, 68-76.
  24. Грищенко, В. А., Рабаев, Р. У., Асылгареев, И. Н. и др. (2021). Методический подход к определению оптимальных геолого-технологических характеристик при планировании ГРП на многопластовых объектах. SOCAR Proceedings, SI2, 182-191.
  25. Здольник, С. Е., Некипелов, Ю. В., Гапонов, М. А., Фоломеев, А. Е. (2016). Внедрение новых технологий гидроразрыва пласта на карбонатных объектах месторождений ПАО АНК «Башнефть». Нефтяное хозяйство, 7, 92-95.
  26. Economides, J. M., Nolte, K. I. (2000). Reservoir stimulation. West Sussex, England: John Wiley and Sons.
  27. Фаттахов, И. Г., Кулешова, Л. С., Бахтизин, Р. Н. и др. (2021). Комплексирование результатов моделирования ГРП при проведении гибридных кислотно-пропантных обработок и при одновременной инициации трещины ГРП в разделенных интервалах. SOCAR Proceedings, SI2, 103-111.
  28. Сергеев, В. В., Шарапов, Р. Р., Кудымов, А. Ю. и др. (2020). Экспериментальное исследование влияния коллоидных систем с наночастицами на фильтрационные характеристики трещин гидравлического разрыва пласта. Нанотехнологии в строительстве, 12(2), 100–107.
  29. Велиев, Э. Ф. (2021). Применение амфифильных блок-полимерных систем для эмульсионного заводнения пласта. SOCAR Proceedings, 3, 78-86.
  30. Серебренников И. В., Мальшаков Е. Н., Бухаров А. В., Алимханов Р. Т. (2014). Особенности подбора скважин-кандидатов для проведения гидравлического разрыва пласта на нефтяных месторождениях. Геология, геофизика и разработка нефтяных и газовых месторождений, 10, 74-76.
  31. Грищенко, В. А., Позднякова, Т. В., Мухамадиев, Б. М. и др. (2021). Повышение эффективности разработки залежей нефти в карбонатных коллекторах на примере турнейского яруса. SOCAR Proceedings, SI2, 238-247.
  32. Грищенко, В. А., Циклис, И. М., Мухаметшин, В. Ш., Якупов, Р. Ф. (2021). Методические подходы к повышению эффективности системы заводнения на поздней стадии разработки. SOCAR Proceedings, SI2, 161-171.
  33. Велиев, Э. Ф., Алиев, А. А., Маммедбейли, Т. Е. (2021). Применение машинного обучения для прогнозирования эффективности внедрения технологий борьбы с конусообразованием. SOCAR Procceedings, 1, 104-113.
  34. Мирзаджанзаде, А. Х., Степанова, Г. С. (1977). Математическая теория эксперимента в добыче нефти и газа. Москва: Недра.
  35. Грищенко, В. А., Гареев, Р. Р., Циклис, И. М. и др. (2021). Расширение круга льготируемых объектов, содержащих трудноизвлекаемые запасы нефти. SOCAR Proceedings, SI2, 8-18.
  36. Мухаметшин, В. Ш., Хакимзянов, И. Н. (2021). Особенности группирования низкопродуктивных залежей нефти в карбонатных коллекторах для рационального использования ресурсов в пределах Урало-Поволжья. Записки Горного института, 252, 896-907.
  37. Гасумов, Э. Р., Гасумов, Р. А. (2020). Управление инновационными рисками при выполнении геолого-технических (технологических) мероприятий на нефтегазовых месторождениях. SOCAR Proceedings, 2, 8-16.
  38. Hoang, L., Trinh, T. V., Trieu, T. H., et al. (2021). Study and apply the advanced analysis algorithm to screen the optimal enhanced oil recovery solution for oil and gas fields in Viet Nam. Journal of Mining and Earth Sciences. 62(3a), 17-29.
  39. Хузин, Р. Р., Бахтизин, Р. Н., Андреев, В. Е. и др. (2021). Интенсификация добычи нефти методом гидравлического сжатия пласта. SOCAR Proceedings, SI1, 98-108.
  40. Мухаметшин, В. Ш., Зейгман, Ю. В., Андреев, А. В. (2017). Экспресс-оценка потенциала добывных возможностей залежей для определения эффективности применения нанотехнологий и необходимости стимулирования ввода их в разработку. Нанотехнологии в строительстве, 9(3), 20–34.
  41. Кудряшов, С. И., Хасанов, М. М., Краснов, В. А. и др. (2007). Шаблоны применения технологий – эффективный способ систематизации знаний. Нефтяное хозяйство, 11, 7-9.
  42. Хисамов, Р. С., Орлов, Г. А., Мусабиров, М. Х. (2003). Концепция развития и рационального применения солянокислотных обработок скважин. Нефтяное хозяйство, 4, 43-45.
  43. Yakupov, R. F., Mukhametshin, V. Sh., Tyncherov, K. T. (2018). Filtration model of oil coning in a bottom water-drive reservoir. Periodico Tche Quimica, 15(30), 725-733.
  44. Мухаметшин, В. Ш., Хакимзянов, И. Н., Бахтизин, Р. Н., Кулешова, Л. С. (2021). Дифференциация и группирование сложнопостроенных залежей нефти в карбонатных коллекторах в решении задач управления разработкой. SOCAR Proceedings, SI1, 88-97.
  45. Велиев, Э. Ф. (2020). Обзор современных методов увеличения нефтеотдачи пласта с применением потокоотклоняющих технологий. SOCAR Proceedings, 2, 50-66.
  46. Нгиа, T. T., Велиев, М. М., Лонг, В. Т. (2015). Комбинированное применение энзимов поверхностно-активных веществ для интенсификации добычи нефти. Проблемы и методы обеспечения надежности и безопасности систем транспорта нефти, нефтепродуктов и газа: материалы международной научно-практической конференций в рамках нефтегазового форума и XХIII международной специализированной выставки «Газ. Нефть. Технологии – 2015». Уфа.
  47. Yuan, W., Zhao-min, L., Binfei, L., et al. (2005). Experimental research on the changing wettability of rock surface using biological enzyme. Petroleum Geology and Recovery Efficiency, 12(1), 71-72.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20220200674

E-mail: vv@of.ugntu.ru


R. N. Bahtizin1, М. Ya. Habibullin2, G. G. Gilayev3

1Ufa Dövlət Neft Texniki Universiteti, Ufa, Rusiya; 2Neft və Qaz İnstitutu, Ufa Dövlət Neft Texniki Universiteti (Oktyabrski filialı), Oktyabrski, Rusiya; 3Neft, Qaz və Energetika İnstitutu, Kuban Dövlət Texnologiya Universiteti, Krasnodar, Rusiya

Elastik içiboş kürənin divarından maye süzülməsi zamanı gərginlik vəziyyəti məsələsinə dair


İçiboş elastik kürənin divarından maye süzülməsi zamanı onun gərginlik vəziyyəti təyin edilərkən kürənin boşluğundakı təzyiqin azalması zamanı onun mərkəzinə doğru maye süzülməsi hallarındakı gərginliklər məsələsini həll etmək lazımdır (χ = - 1). Süzülmə potensialı işarəsinin dəyişməsi quyu divarındakı tangensial gərginliklərin lay təzyiqinin üçqat depressiyasına bərabər qiymətdə dəyişməsinə gətirib çıxarır (bu halda radial gərginliklər sıfıra bərabər olur). Quyuların dayandırılmasının, xüsusən də layın quyuətrafı hissəsində süzülmə axınının istiqamətinin dəyişməsinin qum təzahürü ilə mürəkkəbləşmiş laylarda istismar olunan quyuların divarlarının dayanıqlığına mənfi təsiri bununla izah olunur. Beləliklə, əsas normal gərginliklərin maksimal müxtəlifliyi quyu divarında müşahidə olunur, buna görə də quyudibi yaxınlığındakı layın dağılmasının qarşısının alınması üçün dağ süxurlarının möhkəmlik xassələrinin bu zonadakı gərginliklərə uyğun olması zəruri şərtdir. Tıxacəmələgəlməyə meylli quyuların istismarı zamanı (süzülmə ətrafı zonanın materialının bütün həcmi elastik vəziyyətdə olduqda) lay təzyiqinin depressiyasını
yolverilən həddə məhdudlaşdırmaq lazımdır.

Açar sözlər: gərginlik vəziyyəti; qoruyucu kəmər; quyu; inteqrasiya; tənliklər.

İçiboş elastik kürənin divarından maye süzülməsi zamanı onun gərginlik vəziyyəti təyin edilərkən kürənin boşluğundakı təzyiqin azalması zamanı onun mərkəzinə doğru maye süzülməsi hallarındakı gərginliklər məsələsini həll etmək lazımdır (χ = - 1). Süzülmə potensialı işarəsinin dəyişməsi quyu divarındakı tangensial gərginliklərin lay təzyiqinin üçqat depressiyasına bərabər qiymətdə dəyişməsinə gətirib çıxarır (bu halda radial gərginliklər sıfıra bərabər olur). Quyuların dayandırılmasının, xüsusən də layın quyuətrafı hissəsində süzülmə axınının istiqamətinin dəyişməsinin qum təzahürü ilə mürəkkəbləşmiş laylarda istismar olunan quyuların divarlarının dayanıqlığına mənfi təsiri bununla izah olunur. Beləliklə, əsas normal gərginliklərin maksimal müxtəlifliyi quyu divarında müşahidə olunur, buna görə də quyudibi yaxınlığındakı layın dağılmasının qarşısının alınması üçün dağ süxurlarının möhkəmlik xassələrinin bu zonadakı gərginliklərə uyğun olması zəruri şərtdir. Tıxacəmələgəlməyə meylli quyuların istismarı zamanı (süzülmə ətrafı zonanın materialının bütün həcmi elastik vəziyyətdə olduqda) lay təzyiqinin depressiyasını
yolverilən həddə məhdudlaşdırmaq lazımdır.

Açar sözlər: gərginlik vəziyyəti; qoruyucu kəmər; quyu; inteqrasiya; tənliklər.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Близнюков, В. Ю., Гилаев, А. Г., Гилаев, Г. Г. (2010). Анализ нарушений эксплуатационных колонн при разработке пескопроявляющих продуктивных пластов с аномально высокими пластовыми давлениями. Строительство нефтяных и газовых скважин на суше и на море, 6, 50-54.
  2. Гилаев, Г. Г. (2004). Развитие теории и практики добычи трудноизвлекаемых запасов углеводородов на сложнопостроенных месторождениях. Диссертация на соискание ученой степени доктора технических наук. Тюмень.
  3. Гилаев, Ген. Г., Хабибуллин, М. Я., Гилаев, Г. Г. (2020). Перспективы применения кислотного геля для закачки проппанта в процессе проведения гидроразрыва карбонатных пластов на территории самарской области. Нефтяное хозяйство, 8, 54-57.
  4. Рабаев, Р. У., Бахтизин, Р. Н., Султанов, Ш. Х. и др. (2020). Обоснование применения технологии кислотного гидроразрыва пласта в карбонатных коллекторах газоконденсатных месторождений морского шельфа. SOCAR Proceedings, 4, 60-67.
  5. Султанмагомедов, Т. С., Бахтизин, Р. Н., Султанмагомедов, С. М. (2020). Исследование перемещений трубопровода в многолетнемерзлых грунтах. SOCAR Proceedings, 4, 75-83.
  6. Моисеев, К. В., Кулешов, В. С., Бахтизин, Р. Н. (2020). Свободная конвекция линейно неоднородной жидкости в квадратной полости при боковом нагреве. SOCAR Proceedings, 4, 108-116.
  7. Гилаев, Ген. Г., Хабибуллин, М. Я., Гилаев, Г. Г. (2020). Основные аспекты использования кислотного геля для закачки проппанта во время работ по гидроразрыву пласта на карбонатных коллекторах в Волго-Уральском регионе. SOCAR Proceedings, 4, 33-41.
  8. Бахтизин, Р. Н., Каримов, Р. М., Мастобаев, Б. Н. (2016). Обобщенная кривая течения и универсальная реологическая модель нефти. SOCAR Proceedings, 2, 43-49.
  9. Климов, В. В. (2014). Интерпретация данных профилеметрии обсадных колонн. Точность и инструментальная преемственность для скважин произвольного профиля. Oil&Gas Journal Russia, 5 (83), С. 36 – 39.
  10. Близнюков, В. Ю., Гилаев, А. Г., Исламов, Р. Ф. и др. (2010). Методы предупреждения и ликвидации пескопроявления в добывающих скважинах.  Строительство нефтяных и газовых скважин на суше и на море, 9, 15-21.
  11. Близнюков, Ю. В., Гилаев, А. Г., Гилаев, Г. Г. и др. (2010). Пескопроявление в добывающих скважинах и нарушение обсадных колонн. оценка закономерностей распределения пластовых, поровых давлений по разрезу скважин сладковско-морозовской группы месторождений. Строительство нефтяных и газовых скважин на суше и на море, 1, 17-22.
  12. Привалихин, Р. С. (2011). Напряженное состояние в зоне контакта двух цилиндрических тел конечной длины. Общие проблемы машиностроения. СФУ, 10, 599 – 603.
  13. Близнюков, Ю. В., Гилаев, А. Г., Моллаев, З. Х. и др. (2010). Влияние физико-механических свойств пласта и падения пластового давления на пескопроявление. Инженер-нефтяник, 3, 5-9.
  14. Хабибуллин, М. Я. (2020). Совершенствование процесса солянокислотной обработки скважин применением новейших технологий и оборудования. Известия ТПУ. Инжиниринг георесурсов, 331(10), 128-134.
  15. Firme, P. A., Pereira, F. L., Roehl, D., Romanel, C. (2016). A probabilistic assessment of the casing integrity in a pre-salt wellbore. 50th US Rock Mechanics Geomechanics Symposium, 3, 2555-2564.
  16. Lee, H., Ong, S., Azeemuddin, M. (2012). A wellbore stability model for formations with anisotropic rock strengths. Journal of Petroleum Science and Engineering, 96-97, 109-119.
  17. Aregbe, A. G. (2017). Wellbore stability problems in deepwater gas wells. World Journal of Engineering and Technology, 5(4), 626-647.
  18. Гилаев, Г. Г., Манасян, А. Э., Федорченко, Г. Д. и др. (2013). Нефтяные залежи в карбонатных отложениях фаменского яруса самарской области: история открытия и перспективы поиска. Нефтяное хозяйство, 10, 38-40.
  19. Близнюков, В. Ю., Гилаев, А. Г., Гилаев, Г. Г. и др. (2010). Обоснование условий расчета и выбора прочностных характеристик эксплуатационных колонн сладковско-морозовской группы месторождений. Строительство нефтяных и газовых скважин на суше и на море, 2, 31-38.
  20. Behnia, M. L, Seifabad, M. C. (2018). Stability analysis and optimization of the support system of an underground powerhouse cavern considering rock mass variability. Environmental Earth Sciences, 77(18), 567-578.
  21. Cai, M. (2011). Rock mass characterization and rock property variability considerations for tunnel and cavern design. Rock Mechanics and Rock Engineering, 44(4)? 379-399.
  22. Gaede, O., Karrech, A, Regenauer-Lieb, K. (2013). Anisotropic damage mechanics as a novel approach to improve pre- and post-failure borehole stability analysis. Geophysical Journal International, 193(3), 1095-1109.
  23. Gao, D., Sun, L., Lian, J. (2010). Prediction of casing wear in extendedreach drilling. Petroleum Scince, 10,494-501.
  24. Garkasi, A., Yanghua, X., Gefri, L. (2010). Casing wear in extended reach and multilateral wells. World Oil, 6, 135-140.
  25. Jiabin, L., Yongga, M., Tianmin, S. (2008). Reserch on mechanism of casing wear in sliding-impact wear condition. Advanced Tribology: Proceedings of CIST, 87(7), 980-984.
  26. Lu, H., Kim, E., Gutierrez, M. (2019). Monte Carlo simulation (MCS)-based uncertainty analysis of rock mass quality Q in underground construction. Tunnelling and Underground Space Technology, 94(8), 327-332.
  27. Khabibullin, M. Ya. (2019). Managing the processes accompanying fluid motion inside oil field converging-diverging pipes. Journal of Physics: Conference Series. International Conference «Information Technologies in Business and Industry», 042012.
  28. Гилаев, Г. Г., Хисметов, Т. В., Бернштейн, А. М. и др. (2009). Применение термостойких жидкостей глушения на основе нефтяных эмульсий. Нефтяное хозяйство, 8, 64-67.
  29. Хабибуллин, М. Я. (2020). Метод термокислотного импульсирования для увеличения нефтеотдачи. Нефтегазовое дело, 18(4), 58-64.
  30. Khabibullin, M. Ya. (2019). Managing the reliability of the tubing string in impulse non-stationary flooding. Journal of Physics: Conference Series. International Conference «Information Technologies in Business and Industry» 4. Mechatronics, Robotics and Electrical Drives, 052012.
  31. Гилаев, Ген. Г., Хабибуллин, М. Я., Гилаев, Г. Г. (2020). Перспективы применения кислотного геля для закачки проппанта в процессе проведения гидроразрыва карбонатных пластов на территории самарской области. Нефтяное хозяйство, 8, 54-57.
  32. Khabibullin, M. Ya. (2019). Theoretical grounding and controlling optimal parameters for water flooding tests in field pipelines. Journal of Physics: Conference Series. International Conference "Information Technologies in Business and Industry", 042013.
  33. Manshad, A., Jalalifar, H., Aslannejad, M. (2014). Analysis of vertical, horizontal and deviated wellbores stability by analytical and numerical methods. Journal of Petroleum Exploration and Production Technology, 4, 359-369.
  34. Каменев, П. А., Богомоловm Л. М. (2017). О распределении по глубине коэффициента внутреннего трения и сцепления в массивах осадочных пород о. Сахалин. Геофизические исследования, 18(1), 5-19.
  35. Zhang, J., Lu, Y. (2019). Study on temperature distribution of ultra-deep wellbore and its effect on mechanical properties of surrounding rock. Yanshilixue Yu Gongcheng Xuebao. Chinese Journal of Rock Mechanics and Engineering, 38, 2831-2839.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20220200675

E-mail: m-hab@mail.ru


E. Q. Şahbazov1, X. İ. Həsənov2, N. N. Xəlilov2

1AMEA-nın İdarəetmə Sistemləri İnstitutu, Bakı, Azərbaycan; 2«Neftqazelmitədqiqatlayihə» İnstitutu, SOCAR, Bakı, Azərbaycan

Etanolammoniumfosfat əsaslı nanotərkibli duzçökmə inhibitorları


Mineral duz çöküntülərinin nano tərkibli kompozisiya (NTK) inhibitorları hazırlanmışdır. Mineral duz çöküntülərinin NTK inhibitorunun alınma üsuluna amin spirtlərinin ortofosfat turşusu və nanohissəciyin əlavə edilməsiilə qarşılıqlı təsiri, daha sonra isə 2%-li məhlul alınana qədər su ilə durulaşdırılması daxildir. Müəyyən edilmişdir ki, hazırlanmış mineral duz çöküntülərinin NTK inhibitorlarını lay suyu modelinə 20-30 mq/l dozada əlavə etməklə kalsium və maqnezium sulfat çöküntülərinin qarşısını almaqda yüksək effektivlik göstərir. Bu hallarda inhibitorun müdafiə effekti 86.3-99.4% təşkil edir.

Açar sözlər: inhibitor; amintərkibli birləşmələr; ortofosfat turşusu; mineral duz çöküntüləri; nanohissəciklər.

Mineral duz çöküntülərinin nano tərkibli kompozisiya (NTK) inhibitorları hazırlanmışdır. Mineral duz çöküntülərinin NTK inhibitorunun alınma üsuluna amin spirtlərinin ortofosfat turşusu və nanohissəciyin əlavə edilməsiilə qarşılıqlı təsiri, daha sonra isə 2%-li məhlul alınana qədər su ilə durulaşdırılması daxildir. Müəyyən edilmişdir ki, hazırlanmış mineral duz çöküntülərinin NTK inhibitorlarını lay suyu modelinə 20-30 mq/l dozada əlavə etməklə kalsium və maqnezium sulfat çöküntülərinin qarşısını almaqda yüksək effektivlik göstərir. Bu hallarda inhibitorun müdafiə effekti 86.3-99.4% təşkil edir.

Açar sözlər: inhibitor; amintərkibli birləşmələr; ortofosfat turşusu; mineral duz çöküntüləri; nanohissəciklər.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Шахбазов, Э. Г. (2012). Нанотехнологии в нефтяной промышленности. Баку: SOCAR.
  2. Шахбазов, Э., Гулиев, А. (2017). Нанотехнологии в нефтепереработке: негативные факторы и защита от коррозии. Баку: SOCAR.
  3. Глущенко, В. Н., Денисова, А. В., Силин, М. А., Пташко, О. А. (2013). Ингибиторная защита нефтепромыслового оборудования от коррозии и солеотложения. Уфа: Китап.
  4. Хайдарова, Г. Р. (2014). Ингибиторы коррозии для защиты нефтепромыслового оборудования. Современные проблемы науки и образования, 6, 286.
  5. Nancollas, G. H., Kazmierczak, T. F., Schuttringer, E. (1981). A controlled composition study of calcium carbonate growth: the influence of scale inhibitors. Corrosion-NACE 37, 2, 76-81.
  6. Дятлова, Н. М., Темкина, В. Я., Попов, К. И. (1988). Комплексоны и комплексонаты металлов. Москва: Химия.
  7. Чаусов, Ф. Ф. (2008). Эффективность фосфонатоцинкатных ингибиторов солеотложений и коррозии. Сравнительные лабораторные исследования. Экология и промышленность России, 9, 28-33.
  8. Чаусов, Ф. Ф. (2008). Сравнение эффективности защиты стали от коррозии и солеотложений различными ингибиторами. Новости теплоснабжения, 9, 40-45.
  9. Бикчантаева, Н. В., Монахова, Н. В., Алешкина, И. В. (2000). Исследование свойств нового ингибитора солеотложений СНПХ-5312 (марок С и Т). Нефтяное хозяйство, 11, 39-40.
  10. Маркин, А. Н., Низамов, Р. Э., Суховерхов, С. В. (2011). Нефтепромысловая химия: практическое руководство. Владивосток: «Дальнаука» ДВО РАН.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20220200676

E-mail: nurlan.xalilov1@gmail.com


N. M. Səfərov1, F. B. Ismayılova2 , S. G. Hacızadə1

1«Neftqazelmitədqiqatlayihə» İnstitutu, SOCAR, Bakı, Azərbaycan; 2Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti, Bakı,Azərbaycan

«Su-neft-qum» tipli qarışıqların sıxlığının təyini üçün diaqnostik üsulun işlənilməsi


Məqalədə quyu məhsulunun hasilatı, yığımı və nəqli proseslərində neftin su və qumla ixtiyari qarışmasından yaranan «su-neft-qum» tipli reoloji mürəkkəb qarışıqların sıxlıq göstəricisinin riyazı hesablamalar və ya təcrübü ölçmələr aparılmadan - birbaşa təyini məqsədilə empirik asılılıqlar təklif edilmişdir. Həmçinin, «Color xarakteristikası»-nın tətbiqi əsasında, boru kəmərilə nəql edilən heterogen mayelərin əsas keyfiyyət göstəricilərindən biri sayılan sıxlığın sulaşma və temperatur amillərindən, eləcə də doldurucu ünsürün konsentrasiyasından asılılığını izah etməyə imkan verən yeni diaqnostik üsulun, hasilat və nəql proseslərində yeni trivial həllərə yol açdığını, praktiki cəhətdən əhəmiyyətini və hidravliki hesablamalarda istifadəsinin məqsədəuyğunluğunu nəzərə alaraq, onun tətbiq perspektivləri şərh edilmişdir.

Açar sözlər: dənəvər doldurucu; dispers sistemlər; heterogen mayelər; suspenziya; sıxlıq amili; empirik asılılıq.

Məqalədə quyu məhsulunun hasilatı, yığımı və nəqli proseslərində neftin su və qumla ixtiyari qarışmasından yaranan «su-neft-qum» tipli reoloji mürəkkəb qarışıqların sıxlıq göstəricisinin riyazı hesablamalar və ya təcrübü ölçmələr aparılmadan - birbaşa təyini məqsədilə empirik asılılıqlar təklif edilmişdir. Həmçinin, «Color xarakteristikası»-nın tətbiqi əsasında, boru kəmərilə nəql edilən heterogen mayelərin əsas keyfiyyət göstəricilərindən biri sayılan sıxlığın sulaşma və temperatur amillərindən, eləcə də doldurucu ünsürün konsentrasiyasından asılılığını izah etməyə imkan verən yeni diaqnostik üsulun, hasilat və nəql proseslərində yeni trivial həllərə yol açdığını, praktiki cəhətdən əhəmiyyətini və hidravliki hesablamalarda istifadəsinin məqsədəuyğunluğunu nəzərə alaraq, onun tətbiq perspektivləri şərh edilmişdir.

Açar sözlər: dənəvər doldurucu; dispers sistemlər; heterogen mayelər; suspenziya; sıxlıq amili; empirik asılılıq.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Ismayilov, G. G., Safarov, N. М. (2010). Reotechnology of visco-loose systems. Baku: «МSM».
  2. Lurye, M. V.(2003). Mathematical modeling of the processes of pipeline transportation of oil, oil products and gas. Мoscow: RGU.
  3. Safiyeva, R. Z., Sunyayev, R. Z. (2007). Physical and chemical properties of oil dispersed systems and oil and gas technologies. Moscow-Ijevsk: ICR, Regular and Chaotic Dynamics.
  4. Safarov, N. M. (2014). On the need to take into account the rheophysical features of oil-water-sand mixtures during their collection and transportation. Pipeline Transport (Theory and Practice), 3-4(43-44), 44-49.
  5. Ismayilov, G. G., Ismayilova, F. B., Мusayev, S. F. (2021). Prediction of viscosity properties of oil-water systems. SOCAR Proceedings, SI1, 109-115.
  6. Evdokimov, E. N., Losev, A. P., Fesan, A. A. (2012). Lack of additivity of oil mixtures. Drilling and Oil, 1, 27-28.
  7. Evdokimov, I. N., Fesan, A. A., Kronin, A. M., Losev, A. P. (2016). Common features of «Rag» layers in water-incrude oil emulsions with different stability. Possible presence of spontaneous emulsification. Journal of Dispersion Science and Technology, 37(11), 1535–1543.
  8. Shramm, G. (2003). Fundamentals of practical rheology and rheometry. Мoscow: CоlоsS.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20220200677

E-mail: natik_safarov@mail.ru


Y. N. Mamalov1, Q. İ. Calalov1, Y. V. Qorşkova1, A. S. Hadiyeva2

1AMEA-nın Neft və Qaz İnstitutu, Bakı, Azərbaycan; 2Ş. Yesenov adına Xəzər Dövlət Texnologiya və Mühəndislik Universiteti, Aktau, Qazaxıstan

Su-hava qarışığının tədbiqi ilə neft hasilatının intensivləşdirilməsi


Məqalə ışlənilmənin son mərhələsində istismar edilən yataqlardan neft hasilatının intensivləşdirilməsinə həsr edilmişdir. Bu məqsədlə tükənmiş neft layına təsirin bir sıra kombinə edilmiş üsulları eksperimental qurğunun köməyi ilə nəzərdən keçirilmişdir. Əsas texnologiya kimi laydan neftin sıxışdırilması üçün polimer qatılmış sulu məhluldan istifadə edilmişdir. Polimer kimi poliakrilamiddən istifadə olunmuşdur. Eksperimental qurğuda eyni şərait saxlanılmaq şərti ilə analoji tədqiqatlar neftin laydan sixışdirilması zamanı su-hava və su-hava polimer qatışığından istifadə etməklə aparılmışdır. Müqayisəli təhlil əsasında qeydedilən texnologiyiların neft veriminin artırılmasında effektivliyi müəyyən edilmişdir.

Açar sözlər: neftlədoyma; keçiricilik; lay; polimer; su-hava qarışığı; özlülük.

Məqalə ışlənilmənin son mərhələsində istismar edilən yataqlardan neft hasilatının intensivləşdirilməsinə həsr edilmişdir. Bu məqsədlə tükənmiş neft layına təsirin bir sıra kombinə edilmiş üsulları eksperimental qurğunun köməyi ilə nəzərdən keçirilmişdir. Əsas texnologiya kimi laydan neftin sıxışdırilması üçün polimer qatılmış sulu məhluldan istifadə edilmişdir. Polimer kimi poliakrilamiddən istifadə olunmuşdur. Eksperimental qurğuda eyni şərait saxlanılmaq şərti ilə analoji tədqiqatlar neftin laydan sixışdirilması zamanı su-hava və su-hava polimer qatışığından istifadə etməklə aparılmışdır. Müqayisəli təhlil əsasında qeydedilən texnologiyiların neft veriminin artırılmasında effektivliyi müəyyən edilmişdir.

Açar sözlər: neftlədoyma; keçiricilik; lay; polimer; su-hava qarışığı; özlülük.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Рузин, Л. М., Морозюк, О. А. (2014). Методы повышения нефтеотдачи пластов (теория и практика). Ухта: УГТУ.
  2. Крянов, Д. Ю., Жданов, С. А. (2011). Применение методов увеличения нефтеотдачи пластов в России и за рубежом. Бурение и нефть, 2, 22-26.
  3. Байков, Н. М. (2008). Зарубежный опыт внедрения методов увеличения нефтеотдачи. Нефтяное хозяйство, 12, 101-103.
  4. Манжай, В. Н., Поликарпов, А. В., Рождественский, Е. А. (2017). Применение нефтерастворимых полимеров для повышения нефтеотдачи пластов. Известия ТПУ, Инжиниринг георесурсов, 328(12), 29-35.
  5. Тома, А., Саюк, Б., Абиров, Ж., Мазбаев, Е. (2017). Полимерное заводнение для увеличения нефтеотдачи на месторождениях легкой и тяжелой нефти. Территория «Нефтегаз» , 7-8, 58-67.
  6. Шевцов, И. А., Кабо, В. Я., Румянцева, Е. Л., Досов, А. Н. (2001). Новые технологии применения полимерных реагентов в добыче нефти. Нефтяное хозяйство, 7, 28-30.
  7. Jouenne, S., Klimenko, A., Levitt, D. (2016, April). Polimer flooding: Establishing specifications for dissolved oxygen and iron in injection water. SPE-179614-MS. In: SPE Improved Oil Recovery Conference, Tulsa, Oklahoma, USA. Society of Petroleum Engineers.
  8. Нажису, Ерофеев В.И. (2018). Исследование и применение технологии полимерного заводнения для повышения нефтеотдачи пластов. Успехи современного естествознания, №11(2), 420-424.
  9. Химченко, П. В. (2017). Подбор полиакриламида различных составов для увеличения нефтеотдачи пластов при применении технологии полимерного заводнения в условиях высокотемпературных коллекторов и пластовых вод с высокой минерализацией. Территория «Нефтегаз», 6, 64-75.
  10. Sheng, J. J., Leongardt, B. (2015). Status of polymer-flooding technology. Journal of Canadian Petroleum Technology, 54(2), 116-126.
  11. Mikhailov, N. N., Zakenov, S. T., Kiynov, K. K., et al. (2019). The experience of implementation of polymer flooding technology in oil fields characterized by a high degree of salinity of reservoir and injected waters. Oil Industry, 4, 74-78.
  12. Бабаев, Э. Р., Мамедова, П. Ш., Солтанова, З. Г. (2016). Композиции на основе водорастворимых полимеров для применения в качестве агентов вытеснения нефти. НефтеГазоХимия, 3, 17-19.
  13. Сулейманов, Б. А. (2006). Особенности фильтрации гетерогенных систем. Москва-Ижевск: ИКИ.
  14. Дроздов, А. Н., Дроздов, Н. А. (2017). Принципиальные предложения по технической реализации водо-газового воздействия на Уренгойском месторождении. Территория «Нефтегаз», 10, 56-60.
  15. Дроздов, А. Н., Телков, В. П., Егоров, Ю. А. и др. (2007). Исследование эффективности вытеснения высоковязкой нефти водогазовыми смесями. Нефтяное хозяйство, 1, 58-59.
  16. Надыров, А. И., Владимиров, И. В. (2018). Исследование водогазового воздействия при разработке залежи высоковязкой нефти с применением U-образной многофункциональной скважины. Разработка и эксплуатация нефтяных и газовых месторождений, 3(113), 9-22.
  17. Гиматудинов, Ш. К., Ширковский, А. И. (20005). Физика нефтяного и газового пласта. Москва: Альянс.
  18. Эфрос, Д. А. (1963). Исследование фильтрации неоднородных систем. Москва: Гостоптехиздат.
  19. Воюцкий, С. С. (1976). Курс коллоидной химии. Москва: Химия.
  20. Перри, С., Амос, Р., Брюер, П. (1974). Практическое руководство по жидкостной хромотографии. Москва: Мир.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20220200678

E-mail: evgeniy_mamalov@rambler.ru


N. Ş. İskəndərov

«Neftqazelmitədqiqatlayihə» İnstitutu, SOCAR, Bakı, Azərbaycan

İstilik təchizatı sistemlərində temperatur ölçmələrinin dəqiqliyinin artırılması


Hal-hazırki dövrdə termodinamikada və istilik təchizatı sistemlərində ən vacib məsələlərdən biri də temperatur ölçmə vasitələrinin ölçmə dəqiqliyinin artırılmasıdır. İstilik təchizatı sistemlərində temperatur ölçmələrinin dəqiqliyinin artırılması maddiyyat sərfinin qarşısını almağa kömək edən ən əhəmiyyətli üsullardan biridir. Daha əvvəl bu istiqamətdə yetəri qədər tədqiqatlar aparılmış və müxtəlif təkliflər verilmişdir. Hətta bəzi tədqiqat işlərində bu istiqamətdə yarana biləcək bütün sistematik xətalarının qarşısının alındığı da qeyd edilmişdir. Bizim apardığımız tədqiqat işində müəyyənləşdirildi ki, temodinamik temperatur ölçülməsi zamanı ətraf mühitin təsiri, börunun giriş-çıxış nöqtəsindəki temperaturu və qeyri-müəyyənlik bu ölçmə nəticəsinə əhəmiyyətli şəkildə təsir göstərə bilir. Hal-hazırki məqalədə müxtəlif istilik təchizatı və ölçmə sistemlərində temperaturun ölçülməsi zamanı yaranan xətaları minimuma endirmək üçün həllər təklif edilir.

Açar sözlər: temperaturun ölçülməsi; ölçmə xətası; istilik enerjisi; termodinamika; metrologiya.

Hal-hazırki dövrdə termodinamikada və istilik təchizatı sistemlərində ən vacib məsələlərdən biri də temperatur ölçmə vasitələrinin ölçmə dəqiqliyinin artırılmasıdır. İstilik təchizatı sistemlərində temperatur ölçmələrinin dəqiqliyinin artırılması maddiyyat sərfinin qarşısını almağa kömək edən ən əhəmiyyətli üsullardan biridir. Daha əvvəl bu istiqamətdə yetəri qədər tədqiqatlar aparılmış və müxtəlif təkliflər verilmişdir. Hətta bəzi tədqiqat işlərində bu istiqamətdə yarana biləcək bütün sistematik xətalarının qarşısının alındığı da qeyd edilmişdir. Bizim apardığımız tədqiqat işində müəyyənləşdirildi ki, temodinamik temperatur ölçülməsi zamanı ətraf mühitin təsiri, börunun giriş-çıxış nöqtəsindəki temperaturu və qeyri-müəyyənlik bu ölçmə nəticəsinə əhəmiyyətli şəkildə təsir göstərə bilir. Hal-hazırki məqalədə müxtəlif istilik təchizatı və ölçmə sistemlərində temperaturun ölçülməsi zamanı yaranan xətaları minimuma endirmək üçün həllər təklif edilir.

Açar sözlər: temperaturun ölçülməsi; ölçmə xətası; istilik enerjisi; termodinamika; metrologiya.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Shah, Y. T. (2018). Thermal energy. 1st edition. CRC Press.
  2. Agyenim, F., Hewitt, N., Eames, P., Smyth, M. (2010). A review of materials, heat transfer and phase change problem formulation for latent heat thermal energy storage systems (LHTESS). Renewable & Sustainable Energy Reviews, 14, 615-628.
  3. Zalba, B., Marín, J.M., Cabeza, L.F., Mehling, H. (2003). Review on thermal energy storage with phase change: materials, heat transfer analysis and applications. Applied Thermal Engineering, 23, 251–283.
  4. Yilmaz, S., Sayin, K., Gök, Ö., et al. (2009). New binary alkane mixtures as pcms for cooling applications. In: 11th International Conference on Thermal Energy Storage for Energy Efficiency and Sustainability, Stockholm International Fairs. Stockholm, Sweden.
  5. Reddy, B. K., Balaji, C. (2012). Estimation of temperature dependent heat transfer coefficient in a vertical rectangular fin using liquid crystal thermography. International Journal of Heat and Mass Transfer, 55, 3686- 3693.
  6. Sharma, A., Tyagi, V. V., Chen, C. R., Buddhi, D. (2009). Review on thermal energy storage with phase change materials and applications. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 13(2), 318-345.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20220200679

E-mail: nabi.iskandarov@engineer.com


A. N. Qurbanov1, İ. Z. Sərdarova2

1«Neftqazelmitədqiqatlayihə» İnstitutu, SOCAR, Bakı, Azərbaycan; 2Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti, Bakı, Azərbaycan

Yeraltı qurğuların mikrobioloji mühafizəsinin səmərəliliyinin artırılması


Yeraltı qurğuların mikrobioloji mühafizəsinin mühüm aspektləri qeyd olunmuş, göstərilmişdir ki, mühüm ekoloji və texnoloji problem yeraltı neft və qaz kəmərlərinin həlledici rol oynayan sulfat reduksiyaedici (SRB) və tion bakteriyaları (TB) daxil olmaqla, torpağın korroziyaya uğradan mikroorqanizmlərin mikrob korroziyasından qorunmasıdır. İnhibitorun təbiətinin və zədələnmiş boru kəmərindən təcrid olunmuş əsas və dəyişdirilmiş mastikaların və heterotrof bakteriyaların elektrolit tərkibinin hidrofobikliyinin təsiri, dəyişdirilmiş bitum-polimer mastikasının dayanıqlığı və azot tərkibli korroziya inhibitorlarının böyüməsinə təsiri, bakteriyaların fermentlərinin aktivliyi və kükürd dövranı, tion bakteriyalarının bloklanması mexanizmi və korroziyada fəal SRB-nin hidrogenaz reaksiyası, deka hidroakridin dioksid törəmələrinin SRB-nin və tion bakteriyalarının təsiri altında poladın mikrob korroziya sürətinə təsir effektivliyi tədqiq edilmişdir. Bu inhibitorların sənaye inhibitoru ilə müqayisəli effektivliyinin qiymətləndirilməsi aparılmışdır. Bu inhibitorlar SRB-nin (90%) iştirakı ilə korroziyaya qarşı yüksək dərəcədə qorunma təmin edir ki, bu da onların antibakterial xüsusiyyətlərini göstərir və SRB-nin yaratdığı anaerob korroziyaya qarşı sənaye tətbiqlərində istifadə perspektivini açır.

Açar sözlər: neft və qaz kəmərləri; mikroorqanizmlər; inhibitor; mexanizm; korroziya.

Yeraltı qurğuların mikrobioloji mühafizəsinin mühüm aspektləri qeyd olunmuş, göstərilmişdir ki, mühüm ekoloji və texnoloji problem yeraltı neft və qaz kəmərlərinin həlledici rol oynayan sulfat reduksiyaedici (SRB) və tion bakteriyaları (TB) daxil olmaqla, torpağın korroziyaya uğradan mikroorqanizmlərin mikrob korroziyasından qorunmasıdır. İnhibitorun təbiətinin və zədələnmiş boru kəmərindən təcrid olunmuş əsas və dəyişdirilmiş mastikaların və heterotrof bakteriyaların elektrolit tərkibinin hidrofobikliyinin təsiri, dəyişdirilmiş bitum-polimer mastikasının dayanıqlığı və azot tərkibli korroziya inhibitorlarının böyüməsinə təsiri, bakteriyaların fermentlərinin aktivliyi və kükürd dövranı, tion bakteriyalarının bloklanması mexanizmi və korroziyada fəal SRB-nin hidrogenaz reaksiyası, deka hidroakridin dioksid törəmələrinin SRB-nin və tion bakteriyalarının təsiri altında poladın mikrob korroziya sürətinə təsir effektivliyi tədqiq edilmişdir. Bu inhibitorların sənaye inhibitoru ilə müqayisəli effektivliyinin qiymətləndirilməsi aparılmışdır. Bu inhibitorlar SRB-nin (90%) iştirakı ilə korroziyaya qarşı yüksək dərəcədə qorunma təmin edir ki, bu da onların antibakterial xüsusiyyətlərini göstərir və SRB-nin yaratdığı anaerob korroziyaya qarşı sənaye tətbiqlərində istifadə perspektivini açır.

Açar sözlər: neft və qaz kəmərləri; mikroorqanizmlər; inhibitor; mexanizm; korroziya.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Serednytsky, J., Banakhevych, Yu., Dragilev, A. (2004). Modern anti-corrosion insulation in pipeline transport. Part 2. Lviv: Spline LLC.
  2. Andreyuk, K. I., Kozlova, I. P., Kopteva, Zh. P., et al. (2005). Microbial corrosion of underground structures. Kyiv: Naukova Dumka.
  3. Kozlova, I. P., Radchenko, O. S., Stepura, L. G., et al. (2008). Geochemical activity of microorganisms and its applied aspects. Kyiv: Naukova Dumka.
  4. Ilyichev, V. D., Bocharov, B. V., Gorlenko, M. V. (1985). Ecological bases of protection against biodamage. Moscow: Nauka.
  5. Kryzhanivsʹkyy, Ye. I., Fedorovych, Ya. T., Polutrenko, M. S., i dr. (2009). Zabezpechennya mikrobiolohichnoyi stiykosti bitumno-polimernoho izolyatsiynoho pokryttya. Prospecting and Development of Oil and Gas Fields, 3(32), 72-79.
  6. Kryzhanivsʹkyy, Polutrenko, É. M., Fedorovych, Y. A. (2010). Pidvyshchennya efektyvnosti protykoroziynoho ta mikrobiolohichnoho zakhystu pidzemnykh naftohazoprovodiv / v kn.: Problemy koroziyi ta protykoroziynoho zakhystu metaliv. Spetsvypusk zhurnalu «Fizyko-khimichna mekhanika materialiv». Lʹviv: FMI im. H.V.Karpenka NAN Ukrayiny.
  7. Polutrenko, M. S. (2012). Vyvchennya vodonasychennya modyfikovanykh bitumno-polimernykh mastyk. Naukovyy Visnyk Chernivetsʹkoho Natsionalʹnoho Universytetu im.Yu. Fedʹkovycha, 606, 106-112.
  8. DSTU 3999-2000. (2001). Pokryttya zakhysni polimerni, naftobitumni ta kamʺyanovuhilʹni. Metody laboratornykh vyprobuvanʹ na biostiykistʹ. Kyyiv: Derzhstandart Ukrayiny.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20220200680

E-mail: ebdulaga.qurbanov@socar.az


M. Ya. Xabibullin1, R. N. Baxtizin2, Q. Q. Qilayev3

1Neft və Qaz İnstitutu, Ufa Dövlət Neft Texniki Universiteti (Oktyabrski filialı), Oktyabrsk, Rusiya; 2Ufa Dövlət Neft Texniki Universiteti, Ufa, Rusiya; 3Neft, Qaz və Energetika İnstitutu, Kuban Dövlət Texnologiya Universiteti, Krasnodar, Rusiya

Mancanaq-dəzgahın dördbəndli şarnirli çevirici mexanizminin layihələndirilməsinin yeni metodikası


Mancanaq-dəzgahların çevirici mexanizmi simmetrik və qeyri-simmetrik kinematik sxemlərə əsasən hazırlanmış dördbəndli şarnirli mexanizmdir. Simmetrik sxemdə çarx qolunun fırlanma mərkəzi pistonqolu və balansir birləşməsinin kənar mövqelərinə uyğun gələn nöqtələrdən keçən düz xətt üzərində yerləşir. Digər bütün hallar qeyri-simmetrik sxemə uyğundur. Hal-hazırda, simmetrik sxemli çevirici mexanizmin layihələndirilməsi üçün mövcud metodikaya uyğun olaraq, ilkin verilənlər kimi r/k və r/l kinematik nisbətlərindən – çarx qolunun radiusunun müvafiq olaraq balansirin arxa qoluna və pistonqoluna nisbətlərindən istifadə olunur. Üstunlük verilən və daha praktik hesab olunan metodika mexanizmi qabaqcadan verilmiş çıxış parametrlərə əsasən layihələndirməyə imkan verən metodikadır. Nəticədə, simmetrik sxemli yerli mancanaq-dəzgahlarının çevirici mexanizminin qabarit ölçüləri (uzunluğu 45...60%, hündürlüyü isə 25...30%) qeyri-simmetrik sxemli xarici mancanaq-dəzgahların çevirici mexanizminin ölçülərindən daha kiçikdir. İşlənmiş metodika müxtəlif kinematik sxemlərə əsasən hazırlanmış mancanaqdəzgahların texniki-istismar göstəricilərini müqayisə etməyə imkan verir.

Açar sözlər: pistonqolu; balansir; çarx qolları; travers; radius; mexanizm.

Mancanaq-dəzgahların çevirici mexanizmi simmetrik və qeyri-simmetrik kinematik sxemlərə əsasən hazırlanmış dördbəndli şarnirli mexanizmdir. Simmetrik sxemdə çarx qolunun fırlanma mərkəzi pistonqolu və balansir birləşməsinin kənar mövqelərinə uyğun gələn nöqtələrdən keçən düz xətt üzərində yerləşir. Digər bütün hallar qeyri-simmetrik sxemə uyğundur. Hal-hazırda, simmetrik sxemli çevirici mexanizmin layihələndirilməsi üçün mövcud metodikaya uyğun olaraq, ilkin verilənlər kimi r/k və r/l kinematik nisbətlərindən – çarx qolunun radiusunun müvafiq olaraq balansirin arxa qoluna və pistonqoluna nisbətlərindən istifadə olunur. Üstunlük verilən və daha praktik hesab olunan metodika mexanizmi qabaqcadan verilmiş çıxış parametrlərə əsasən layihələndirməyə imkan verən metodikadır. Nəticədə, simmetrik sxemli yerli mancanaq-dəzgahlarının çevirici mexanizminin qabarit ölçüləri (uzunluğu 45...60%, hündürlüyü isə 25...30%) qeyri-simmetrik sxemli xarici mancanaq-dəzgahların çevirici mexanizminin ölçülərindən daha kiçikdir. İşlənmiş metodika müxtəlif kinematik sxemlərə əsasən hazırlanmış mancanaqdəzgahların texniki-istismar göstəricilərini müqayisə etməyə imkan verir.

Açar sözlər: pistonqolu; balansir; çarx qolları; travers; radius; mexanizm.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Антониади, Д. Г. (2003). Проблемы разработки залежи высоковязкой нефти северо-комсомольского месторождения. Интервал. Передовые нефтегазовые технологии, 4, 38-41.
  2. Архипов, К. И., Попов, В. И., Попов, И. В. (2000). Справочник по станкам-качалкам. Альметьевск: АО ТатНефть.
  3. Близнюков, В. Ю., Гилаев, А. Г., Моллаев, З. Х. и др. (2010). Влияние физико-механических свойств пласта и падения пластового давления на пескопроявление. Инженер-нефтяник, 3, 5-9.
  4. Близнюков, В. Ю., Гилаев, А. Г., Гилаев. Г. Г. и др. (2010). Вопросы эксплуатации пескопроявляющих пластов. влияние пластового давления на вынос песка из коллектора при эксплуатации добывающих скважин. Инженер-нефтяник, 1, 11-22.
  5. Гилаев, А. Г. (2012). Исследование влияния выноса мелких частиц продуктивного пласта на изменение нефтеотдачи низкопроницаемых коллекторов. Диссертация на соискание ученой степени кандидата технических наук. Москва: Институт машиноведения им. А.А. Благонравова РАН.
  6. Гилаев, Г. Г. (2003). Повышение эффективности выработки трудноизвлекаемых запасов на сложнопостроенных нефтегазовых месторождениях. Краснодар: Советская Кубань.
  7. Гилаев, Г. Г. (2004). Развитие теории и практики добычи трудноизвлекаемых запасов углеводородов на сложнопостроенных месторождениях. Диссертация на соискание ученой степени доктора технических наук. Тюмень.
  8. Гилаев, Ген. Г. (2020). Перспективы применения кислотного геля для закачки проппанта в процессе проведения гидроразрыва карбонатных пластов на территории самарской области. Нефтяное хозяйство, 8, 54-57.
  9. Караев, И. К. (1986). Методика проектирования преобразующего механизма станков-качалок. Химическое и нефтегазовое машиностроение, 6, 3-6.
  10. Коннов, Ю. Д. (2018). Механизация технологического процесса спуско-подъемных операций при текущем и капитальном ремонте скважин. SOCAR Proceedings, 2, 15-24.
  11. Близнюков, В. Ю., Гилаев, А. Г., Гилаев, Г. Г. и др. (2010). Методы предупреждения и ликвидации пескопроявления в добывающих скважинах. Строительство нефтяных и газовых скважин на суше и на море, 9, 15-21.
  12. Молчанов, А. Г. (1972). К вопросу о металлоемкости штанговых глубиннонасосных установок. Нефтяное хозяйство, 11, 53-55.
  13. Молчанов, А. Г. (2007). Станки-качалки: проблемы и перспективы совершенствования. Промышленные ведомости, 10, 45-60.
  14. Близнюков, В. Ю., Гилаев, А. Г., Гилаев, Г. Г., Еганьянц, Р. Т. (2010). Обоснование условий расчета и выбора прочностных характеристик эксплуатационных колонн сладковско-морозовской группы месторождений. Строительство нефтяных и газовых скважин на суше и на море, 2, 31-38.
  15. Близнюков, В. Ю., Гилаев, А. Г., Исламов, Р. Ф., Моллаев, З. Х. (2010). О механизме пескопроявления при разработке слабосцементированных песчаных пластов с АВПД. Строительство нефтяных и газовых скважин на суше и на море, 11, 16-20.
  16. Гилаев, Г. Г., Манасян, А. Э., Федорченко, Г. Д. и др. (2013). Нефтяные залежи в карбонатных отложениях фаменского яруса самарской области: история открытия и перспективы поиска. Нефтяное хозяйство, 10, 38-40.
  17. Гилаев, Г. Г., Хисметов, Т. В., Бернштейн, А. М. и др. (2009). Применение термостойких жидкостей глушения на основе нефтяных эмульсий. Нефтяное хозяйство, 8, 64-67.
  18. Антониади, Д. Г., Гилаев, Г. Г., Гарушев, А. Р., Ишханов, В. Г.  (2002). Толковый словарь по термическим методам воздействия на нефтяные пласты. Краснодар: Советская Кубань.
  19. Хабибуллин, М. Я. (2020). Совершенствование процесса солянокислотной обработки скважин применением новейших технологий и оборудования. Известия ТПУ. Инжиниринг георесурсов, 331(10), 128-134.
  20. Хабибуллин, М. Я. (2020). Увеличение эффективности разделения жидких систем при сборе пластовой жидкости. Нефтегазовое дело, 18(2), 64-71.  
  21. Щуров, В. И. (2005). Технология и техника добычи нефти. Москва: Альянс.
  22. Galimullin, M. L. (2020). Еxperience with sucker-rod plunger pumps and the latest technology for repair of such pumps. Chemical and Petroleum Engineering, 55(11-12), 896-901.
  23. Khabibullin, M. Ya. (2019). Мanaging the processes accompanying fluid motion inside oil field converging-diverging pipes. Journal of Physics: Conference Series. International Conference «Information Technologies in Business and Industry», 1333, 042012.
  24. Khabibullin, M. Ya. (2019). Мanaging the reliability of the tubing string in impulse non-stationary flooding. Journal of Physics: Conference Series. International Conference «Information Technologies in Business and Industry» - 4 - Mechatronics, Robotics and Electrical Drives, 13333(5), 052012.
  25. Khabibullin, M. Yа. (2019). Theoretical grounding and controlling optimal parameters for water flooding tests in field pipelines. Journal of Physics: Conference Series. International Conference «Information Technologies in Business and Industry», 1333(4), 042013.
  26. Рабаев, Р. У., Бахтизин, Р. Н., Султанов, Ш. Х. и др. (2020). Обоснование применения технологии кислотного гидроразрыва пласта в карбонатных коллекторах газоконденсатных месторождений морского шельфа. SOCAR Proceedings, 4, 60-67.
  27. Султанмагомедов, Т. С., Бахтизин, Р. Н., Султанмагомедов, С. М. (2020). Исследование перемещений трубопровода в многолетнемерзлых грунтах. SOCAR Proceedings, 4, 75-83.
  28. Бахтизин, Р. Н., Каримов, Р. М., Мастобаев, Б. Н. (2016). Обобщенная кривая течения и универсальная реологическая модель нефти. SOCAR Proceedings, 2, 43-49.
  29. Аббасов, Э. М., Агаева, Н. А. (2014). Распространение упругих волн, создаваемых в жидкости, с учетом динамической связи системы пласт-скважина. SOCAR Proceedings, 1, 77-84. 
  30. Сулейманов, Б. А., Аббасов, Э. М. (2010). Восстановление забойного давления при вытеснении нефти водой с учетом немгновенного прекращения притока в скважину. SOCAR Proceedings, 2, 20-24. 
  31. Моисеев, К. В., Кулешов, В. С., Бахтизин, Р. Н. (2020). Свободная конвекция линейно неоднородной жидкости в квадратной полости при боковом нагреве. SOCAR Proceedings, 4, 108-116.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20220200681

E-mail: m-hab@mail.ru


R. M. Əkbərov, E. A. Qəribli

Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti (UNEC), Bakı, Azərbaycan

Vergi yükünün optimallaşdırılması üçün Azərbaycanın neft sənayesində diferensial mədən rentasının həcminin müəyyən edilməsi


Müasir şəraitdə diferensial mədən rentasının məbləğinin makro səviyyədə müəyyən edilməsi maksimum hasilat həddlərini müəyyən etməklə neft hasilatında vergi sistemini optimallaşdırmağa imkan verməlidir. Siyasi iqtisad klassiklərinin baxışlarına əsaslanan metodikaya uyğun olaraq, hasilat obyekti səviyyəsində diferensial mədən rentası hasilatın həcminə və onun faktiki xərclərinə əsasən hesablanmış tamamlama xərcləri arasındakı fərq kimi işdə makro səviyyəli diferensial mədən rentası metodikası təklif edilmişdir. Belə ki, bu da məqalədə ayrı-ayrı hasilat obyektləri (quyu, yataq) üzrə göstərilən rentabelli gəlirlərin məbləği kimi əks olunmuşdur. Təklif olunan metodologiya əsasında 2020-ci ildə Azərbaycanda neft hasilatı üzrə diferensial mədən rentasının dövlətin statistik məlumatlarına əsasən hesablanması həyata keçirilib. Praktiki əhəmiyyətə malik olan diferensial mədən rentasının məbləğinin hesablanması və sonradan dövlət gəlirinin müəyyənləşdirilməsi neft hasilatının vahid dərəcələrlə yaxud təbii və nəqliyyat komponenti nəzərə alınmadan diferensiallaşdırılmış vergilərin daha da tutulmasına imkan verəcəkdir.

Açar sözlər: diferensial mədən rentası; limit məsrəflər; faktiki məsrəflər; hasilat obyekti; hasilatın həcmi; makro səviyyəli renta; vergitutmanın optimallaşdırılması.

Müasir şəraitdə diferensial mədən rentasının məbləğinin makro səviyyədə müəyyən edilməsi maksimum hasilat həddlərini müəyyən etməklə neft hasilatında vergi sistemini optimallaşdırmağa imkan verməlidir. Siyasi iqtisad klassiklərinin baxışlarına əsaslanan metodikaya uyğun olaraq, hasilat obyekti səviyyəsində diferensial mədən rentası hasilatın həcminə və onun faktiki xərclərinə əsasən hesablanmış tamamlama xərcləri arasındakı fərq kimi işdə makro səviyyəli diferensial mədən rentası metodikası təklif edilmişdir. Belə ki, bu da məqalədə ayrı-ayrı hasilat obyektləri (quyu, yataq) üzrə göstərilən rentabelli gəlirlərin məbləği kimi əks olunmuşdur. Təklif olunan metodologiya əsasında 2020-ci ildə Azərbaycanda neft hasilatı üzrə diferensial mədən rentasının dövlətin statistik məlumatlarına əsasən hesablanması həyata keçirilib. Praktiki əhəmiyyətə malik olan diferensial mədən rentasının məbləğinin hesablanması və sonradan dövlət gəlirinin müəyyənləşdirilməsi neft hasilatının vahid dərəcələrlə yaxud təbii və nəqliyyat komponenti nəzərə alınmadan diferensiallaşdırılmış vergilərin daha da tutulmasına imkan verəcəkdir.

Açar sözlər: diferensial mədən rentası; limit məsrəflər; faktiki məsrəflər; hasilat obyekti; hasilatın həcmi; makro səviyyəli renta; vergitutmanın optimallaşdırılması.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Abdullaev, R., Gasimov, S. (2017). The history of SOCAR transformation. Baku: SOCAR.
  2. Abbritti, M., Equiza-Goñi, J., De Gracia, F. P., et al. (2020). The effect of oil price shocks on economic activity: a local projections approach. Journal of Economics and Finance, 44, 708-723.
  3. Bonato, M., Gkillas, K., Gupta, R., et al. (2020). Investor happiness and predictability of the realized volatility of oil priceSustainability, 12(10).
  4. Gasimov, A. A., Hajiyev, G. B. (2021). On management evaluation of oil-gas industry enteprises in modern economic condition. SOCAR Proceedings, 3, 100-105.
  5. Ready, C. R., Roussanov, N. L., Zurowska, E. (2019). Why does oil matter? Commuting and Aggregate Fluctuations.
  6. Tiwari, A. K., Raheem, I. D., Bozoklu, S., et al. (2022). The oil price - macroeconomic fundamentals nexus for emerging market economies: Evidence from a wavelet analysisInternational Journal of Finance & Economics, 27, 1569-1590.
  7. Evaluation of natural rent. http://www.fbk.ru/upload/docs/renta_final.pdf
  8. Marshall, A. (1993). Principles of economic science. Moscow: Univers.
  9. 9. Lojnikova, A. V. (2011). Renta in the context of modernization and technological development: macro- and microeconomic nature. Tomsk: TSU.
  10. Petrakov, N. Y. (2009). Unknown Novozhilov. Moscow: Science.
  11. 11. Bozhedomov, A. I. (1958). Land rent in the capitalist oil industry. Grozniy: Chechen-Ingush Book Publishing.
  12. Natural meter, super-profile of oil monopolies and the state. http://www.nkj.ru/Archive/Articles /4196/
  13. Kimelman, S., Andryushin, S. (2004). The problem of mining rent in modern Russia. Questions of the Economy, 2, 30-42.
  14. Volynskaya, N. A., Ezhov, S. S. (2006). Rent in the raw materials sectors of the fuel and energy complex of Russia. Russian Foreign Economic Bulletin, 4, 58-71.
  15. Chernyavskiy, S. V. (2013). The concept of reforming the seizure of differential mining rent in the oil industry in Russia. PhD Thesis. Moscow: State University of Management.
  16. 1 Karvetskaya, A. A., Morozov, G. B. (2009). On the distribution of natural rent in modern Russia. Bulletin of the Chelyabinsk State University, 9(147), 31-37.
  17. Chernyavskiy, S. V. (2014). Calculation of rent at the macro level and developing conditions for the use of the results of calculations to optimize the tax burden. University Bulletin (State University of Management), 1, 169-173.
  18. https://azstat.org/HSSP/faces/info.xhtml?cid=3
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20220200683

E-mail: egaribli@hotmail.com


K. A. Süleymanov

Azərbaycan Elmi-Tədqiqat və Layihə Energetika İnstitutu, Bakı, Azərbaycan

Sinxrofazor ölçmələri əsasında real vaxt rejimində enerji təhlükəsizliyi göstəricilərinin monitorinqi və nəzarəti


Azərbaycan EES-in inkişafının təhlili əsasında onun güc və şəbəkə strukturunun xüsusiyyətləri, sistemlərarası kommunikasiyaların genişləndirilməsi, rejimin etibarlılığı, rejim vəziyyətinin göstəricisi - sinxronfazor ölçüləri əsasında monitorinq və nəzarət aparılır. Effektivlik Azərbaycanda EES-də PMU quraşdırılması nümunəsində hesablama ilə təsdiqlənir.

Açar sözlər: enerji təhlükəsizliyi; rejimin etibarlılığı; enerji sistemi; SCADA/EMS - WAMS, PMU.

Azərbaycan EES-in inkişafının təhlili əsasında onun güc və şəbəkə strukturunun xüsusiyyətləri, sistemlərarası kommunikasiyaların genişləndirilməsi, rejimin etibarlılığı, rejim vəziyyətinin göstəricisi - sinxronfazor ölçüləri əsasında monitorinq və nəzarət aparılır. Effektivlik Azərbaycanda EES-də PMU quraşdırılması nümunəsində hesablama ilə təsdiqlənir.

Açar sözlər: enerji təhlükəsizliyi; rejimin etibarlılığı; enerji sistemi; SCADA/EMS - WAMS, PMU.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Сендерев, С. М., Юсифбейли, Н. А., Рабчук, В. И. и др. (2018). Энергетическая безопасность прикаспийских регионов России и Азербайджана: анализ проблем и пути обеспечения. Общественно-деловой научный журнал «Энергетическая политика», 6, 108-187.
  2. Воропай, Н. И., Курбацкий, В. Г., Томин, И. В. и др. (2016). Комплекс интеллектуальных средств для предотвращения крупных аварий в электроэнергетических системах. Новосибирск: Наука.
  3. Юсифбейли, Н. А., Гусейнов, А. М., Насибов, В. Х. и др. (2021). Стратегия обеспечения энергетической безопасности Азербайджана в условиях особенностей и интенсивного развития электроэнергетической системы. Надежность систем энергетики в условиях их цифровой трансформации, 72(1), 23-32.
  4. Hector, J., Ferrer, A., Edmund, O. (2010). Schweitzer III. Modern solutions for protection. control and monitoring of electric power systems. USA: Schweitzer Engineering Laboratories.
  5. Phadke, A. G., Thorp, S. S. (2008). Synchronized phasor measurement and their applications. New York: Springer Science & Business Media.
  6. Kerimovic, M. (2012). Xreft power associates. Wide-area monitoring, protection and control system (WAMPAC). Standards for Cyber Security Requirements.
  7. Гамм, А. А., Голуб, И. И. (1990). Наблюдаемость электроэнергетических систем. Москва: Академия наук.
  8. Гусейнов, А. М., Гулиев, Г. Б., Сулейманов, К. А. (2018). Оптимальное размещение устройств PMU для оценки состояния и мониторинга запаса устойчивости Азербайджанской ЭС. Материалы 90-го заседания Международного научного семинара им. Ю.Н. Руденко «Методические вопросы исследования надежности больших систем энергетики». Иркутск: ИСЭМ.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20220200682

E-mail: kamran.suleymanov99@gmail.com