SOCAR Proceedings
SOCAR Proceedings
Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin "Neftqazelmitədqiqatlayihə" İnstitutunun rəsmi nəşri olan "SOCAR Proceedings" jurnalı 1930-cu ildən nəşr edilir və neft–qaz sənayesinin mütəxəssisləri, aspirantları və elmi işçiləri üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Jurnal beynəlxalq sitatgətirmə sistemi Scopus, Rusiya Elmi Sitatgətirmə İndeksi və EI’s Compendex, Petroleum Abstracts (Tulsa), Chemical Abstracts, Inspec xülasələndirmə sistemlərinə daxildir.
2017-ci ildə beynəlxalq indekslədirmə və xülasələndirmə sistemi Emerging Sources Citation Index daxil olunub.
Socar Proceedings
Buraxılış 3, 2021
Ü. C. Əliyeva
«Neftqazelmitədqiqatlayihə» İnstitutu, SOCAR, Bakı, Azərbaycan
Gəncə neftli-qazlı rayonunda axtarış-kəşfiyyat işlərinin bəzi xüsusiyyətləri
Gəncə neftli-qazlı rayonunun (NQR) çoxsaylı strukturlarda Üst Təbaşir Maykop çöküntülərinin yüksək neft-qazlılıq perspektivləri aparılan uzunmüddətli axtarış-kəşfiyyat və quyu tədqiqat işləri vasitəsilə təsdiqlənmişdir. NQR-da aşkarlanmış strukturlar mürəkkəb quruluşa malikdirlər, həmçinin müxtəlif istiqamətli yarıqlarla mürəkkəbləşmişlər. Yatağın əmələgəlmə qanunauyğunluğunun müəyyənləşdirilməsinə baxmayaraq, hər blok üzrə aparılan axtarış-kəşfiyyat işlərinə fərdi yanaşma tələb olunur. Qazanbulaq-Çaylı və Naftalan-Gedəkboz yataqlarında son zamanlar aparılmış kompleks geofiziki tədqiqatların nəticələrini nəzərə alaraq, axtarış-kəşfiyyat işlərinin istiqamətini digər bloklar üzrə neft-qazlılıq təşkil edən geofiziki parametrlərin əldə edilməsinə yönəltmək lazımdır. Mövcud geofiziki məlumatların nəzərə alınması və antiklinal və qeyri-antiklinal tip quruluşlarda neft-qazlılğın proqnozlaşdırılmasına dair müvafiq geofiziki komplekslərin tətbiqi ilə onların sərhədlərinin və dərinliklərinin, tələ elementlərinin və stratiqrafik mənsubiyyətlərinin müəyyən edilməsi neft-qaz sahəsində gələcək axtarış-kəşfiyyat işləri üçün effektiv istiqamətlərdəndir.
Açar sözlər: seysmik kəşfiyyat; sınan dalğa; qravimaqnit kəşfiyyat; seysmik və qravimetrik anomaliya; tələ; neft və qaz yataqları; Üst Təbaşir Maykop.
DOI: 10.5510/OGP20210300523
E-mail: ulvmammadova@gmail.com
V. Ş. Qurbanov1, S. V. Qalkin2, N. R. Nərimanov3, L.A.Sultanov3, G. G. Abbasova3
1AMEA-nın Neft və Qaz İnstitutu, Bakı, Azərbaycan; 2Perm Milli Tədqiqat Politexnik Universiteti, Perm, Rusiya; 3Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti, Bakı, Azərbaycan
Son illərdə Mezokaynozoy yataqlarının neft və qaz potensialının perspektivlərini öyrənmək məqsədilə Azərbaycanda xeyli sayda geoloji kəşfiyyat və geofiziki işlər aparılmışdır. Bu işlərin nəticələrinə əsasən sonrakı araşdırmalar üçün əsas olan meyarlar hazırlanmışdır. Bu çöküntü hövzəsinin əsasən Mezokaynozoy dövründə su altında qaldığı məlumdur. Nəticədə tədqiqatçılar tədqiqat sahəsinin mərkəzi hissəsində və böyük dərinliklərdə bu yataqların perspektivliyini şübut etmirlər, lakin problemin kəmiyyətcə həlli açıq qalır. Bu problemi həll etmək üçün, Qusar-Dəvəçi sahəsində Yalama, Xudat və Siyazan monoklinalının neft və qaz tərkibli süxurları, müxtəlif geoloji şəraitdə və dərinliklərdə araşdırdıq. Təhlilin rahatlığı üçün bütün aktual məlumatlar neft və qaz sahələrinin geoloji quruluşunda iştirak edən müxtəlif növ süxurların fiziki parametrlərini əks etdirən cədvəldə verilmişdir. Alınan nəticələri aydınlaşdırmaq dəyişikliklərin xarakterini öyrənilmək üçün müxtəlif petrofiziki metodlar tətbiq edilmişdir. Nəticədə, onların karbonatlığı, keçiriciliyi və ultrasəs dalğalarının yayılma sürətinin, sıxlığının dəyişməsində olan qanunauyğunluq aydınlaşdırılmışdır.
Açar sözlər: litofasiyalar; sıxlıq; məsaməlilik; keçiricilik; karbonatlıq; dalğalarin yayılma sürəti.
DOI: 10.5510/OGP20210300524
R. M. Hüseynov
«Neftqazelmitədqiqatlayihə» İnstitutu, SOCAR, Bakı, Azərbaycan
Qərbi Abşeronun Oliqosen-miosen çöküntülərində karbohidrogenlərin əmələgəlmə və toplanma şəraiti
Oliqosen-miosen çöküntüləri Azərbaycanda məhsuldar qatdan sonra ən çox araşdırılan obyektlərdən biridir. Bu çöküntü kompleksi neft əmələgətirən ana süxurlara aid edilib və stratiqrafik kəsilişə maykop, çokrak və diatom çöküntüləri uyğun gəlir. Ona görə də onların əlverişli çöküntütoplanma, təzyiq və temperatur mühitində karbohidrogenlərə çevrilmə şəraitlərin araşdırılması böyük əhəmiyyət kəsb edir. Karbohidrogenlərin generasiya zonalarının müəyyən edilməsi, oradan miqrasiya edərək tələlərdə toplanması üçün əlverişli paleotektonik və paleostruktur şəraitlərin mövcudluğunun da müəyyən edilməsi vacibdir. Bu məqsədlə maykop və orta-üst miosen çöküntülərinin qalınlıqlar xəritələri, bu çöküntülərin səthinin məhsuldar qat əsrin sonuna paleostruktur vəziyyətini əks etdirən xəritələri və paleotemperatur proqnoz modelləri qurulmuşdur. Nəticədə müəyyən edilmişdir ki, maykop və çokrak əsrlərində çöküntütoplanma zamanı mövcud olan kəskin bərpaedici və qələvi mühit üzvi maddələrin karbohidrogen generasiya etməsi üçün əlverişli olmuşdur.
Açar sözlər: Qərbi Abşeron; oliqosen-miosen çöküntüləri; neftana süxurlar; üzvi maddə; neft pəncərəsi; vitrinit; geokimyəvi şərait; generasiya ocağı; miqrasiya; tələ; paleostruktur.
DOI: 10.5510/OGP20210300525
E-mail: rovshan.huseynov@socar.az
Ş. Z. İsmayılov1, V. C. Abdullayev2, E. Ş. Qaragözov3, İ. A. Qasımov1, Z. Z. İsmayilov1
1«SOCAR – AQŞ» MMC, Bakı, Azərbaycan; 2«Neftqazelmitədqiqatlayihə» İnstitutu, SOCAR, Bakı, Azərbaycan; 3«Azneft» İB, SOCAR, Bakı, Azərbaycan
Məqalədə çoxşaxəli horizontal quyuların qazılması ilə bağlı məsələyə baxılmış, onun qısa inkişaf tarixi verilmişdir. Çoxşaxəli horizontal quyunun yerinin seçilməsi, əsas lülənin qazılması, kəmər endirmə dərinliklərinin təyini barədə məlumat təqdim edilmişdir. Həmçinin məqalədə yan lülənin açılma dərinliyinin seçilməsi, çoxşaxəli horizontal quyuların qazılmasının əhəmiyyəti və onların Cənubi Xəzər akvatoriyası, «Qərbi Abşeron» yatağı, 19 saylı quyuda tətbiqi təhlil edilir.
Açar sözlər: çoxşaxəli quyu; horizontal quyuların qazılması; petrofiziki modellər; əsas və yan lülənin qazılması.
DOI: 10.5510/OGP20210300526
E-mail: vugar.abdullayev@socar.az
B. Ə. Süleymanov1, S. C. Rzayeva1, Ü. T. Əhmədova2
1«Neftqazelmitədqiqatlayihə» İnstitutu, SOCAR, Bakı, Azərbaycan; 2SOCAR Downstream Management LLC, Bakı, Azərbaycan
Neft hasilatının intensivləşdirilməsində qazlı biosistemlərin tətbiqinin nəzəri və təcrübi əsasları
Uzun müddət istismarda olan yataqlardan neftin daha tam çıxarılmasına imkan yaradan perspektivli laya təsir üsullarından biri də mikrobioloji təsir üsuludur. Mikrobioloji təsir üsulunun tətbiqi nəticəsində layda neft sıxışdırıcı agent yaranır, həmçinin əhəmiyyətli miqdarda qazlar əmələ gəlir ki, bunların da arasında karbon qazı üstünlük təşkil edir. Əvvəllər müəlliflər qazlı biosistemlərin hazırlanması xüsusiyyətlərini və lay şəraitində keçidqabağı faza vəziyyətində həyata keçirilməsi şərtlərini öyrənməyə nail olmamışdırdar. Müəyyən olunmuşdur ki, keçidqabağı faza vəziyyətində qazlı sistemlər qazsız sistemlərə nisbətən daha yaxşı neftsıxışdırma xassələrinə malikdirlər. Buna görə də, qeyri-bircins məsaməli mühitdə keçidqabağı faza vəziyyətində qazlı mayelərin filtrasiya profili, qazsızlaşdırılmış maye ilə müqayisədə daha hamar olmalıdır. Eksperimental tədqiqatlar əsasında qazsızlaşdırılmış biosistemlərlə müqayisədə qazlı biosistemlərlə sıxışdırmanın səmərəliliyi göstərilmişdir. Qazlı hibrid biopolimer sistemlərin səmərəli istifadəsinin mümkünlüyü aşkar edilmişdir.
Açar sözlər: qazlı; biosistem; mikrobioloji; keçidqabağı faza vəziyyəti; sürüşmə effekti; neftveriminin artırılması.
DOI: 10.5510/OGP20210300527
E-mail: baghir.suleymanov@socar.az
Ə. A. Abbasov1, E. M. Abbasov2, Ş. Z. İsmaylov3, A. Ə. Süleymanov3
1SOCAR, Bakı, Azərbaycan; 2AMEA-nın Riyaziyyat və Mexanika İnstitutu, Bakı, Azərbaycan; 3Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti, Bakı, Azərbaycan
Məqalədə qeyri-bircins rezervuarlara suvurma prosesinin səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi üçün məhsuldarlıq əmsalının qeyri-xəttiliyini nəzərə alan modifikasiya olunmuş həcmi-rezistiv model (CRM) təklif edilmişdir. Yığım və vurma arasındakı davamlılıq tənliyinə əsaslanan CRM modeli digər üsullarla müqayisədə bir sıra üstünlüklərə malikdir. Bu yanaşma geoloji modelin və hidrodinamik simulyatorların qurulmasını, uzun hesablama prosesini tələb etmir, yalnız hasilat və vurma dinamikasının məlumatlarına əsaslanır. Təklif olunan model hasilat prosesini adekvat təsvir edir və hasilat göstəricilərinin proqnozlaşdırılması və suvurma prosesinin monitorinqi üçün istifadə edilə bilər. Suvurmanın nəzərə alınması ilə hasilat prosesinin təsvir edilməsi üçün təklif olunan modelin tətbiq oluna bilməsi həm model, həm də real neftçıxarma nümunələrində sınaqdan keçirilmişdir. Real neft yataqları quyularının debitinin təklif olunan qeyri-xətti məhsuldarlıq əmsalına əsaslanan CRM və xətti məhsuldarlıq əmsalına əsaslanan ənənəvi CRM ilə modelləşdirilməsinin müqayisəli təhlili aparılmışdır.
Açar sözlər: suvurma; həcmi-rezistiv model; qeyri-xətti məhsuldarlıq əmsalı; səmərəlilik; monitorinq; proqnoz.
DOI: 10.5510/OGP20210300528
İ. N. Ponomaryova, D. A. Martyuşev
Perm Milli Tədqiqat Politexnik Universiteti, Perm, Rusiya
Məqalədə süzülmə axınlarının hərəkət istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi kimi aktual məsələnin həlli üçün ehtimal statistik metodların tətbiqi təsvir edilmişdir. Hal-hazırda neft-qaz sənayesi müəssisələri bu məqsədlər üçün hidrodinləmə üsulları və indikator tədqiqatlarından istifadə edirlər. Bu üsullar süzülmə axınlarının hərəkət istiqamətlərini daha dəqiq qiymətləndirməyə imkan verir, lakin bahalı və vaxt tələb edən olması səbəbindən Perm vilayətinin yataqlarında onlardan tez-tez istifadə olunmur. Məqalədə hasilat və vurucu quyuların işlərinin toplanmış xarakteristikalarının korrelyasiyası vasitəsilə onların arasındakı qarşılıqlı əlaqənin tədqiqi təklif olunur. Su vurma və maye hasilatının toplanmış qiymətləri arasındakı korrelyasiya əmsalının dinamikasının bu şəkildə təhlili işlənmə sisteminin nəzərdən keçirilən elementi daxilində suvurma sisteminin keyfiyyət göstəricilərini təyin etməyə imkan vermişdir. Suvurma sisteminin əldə edilmiş keyfiyyət göstəriciləri praktik tətbiqin yüksək etibarlılığını nümayiş etdirir ki, bu da Qaqarin yatağının karbonatlı kollektorlarında tətbiq edilmiş trasser tədqiqatların materialları ilə təsdiqlənmişdir.
Açar sözlər: trasser tədqiqatlar; neft hasilatı; su vurma; süzülmə axınları; korrelyasiya əmsalı; bucaq əmsalı; karbonatlı kollektor.
DOI: 10.5510/OGP20210300529
S. D. Məhərrəmova
AMEA-nın Neft və Qaz İnstitutu, Bakı, Azərbaycan
Riyazi modelləşdirmə əsasında qazkondensat yataqlarında kondensatın çıxarılması prosesinin müxtəlif işlənilmə rejimlərində səmərəliliyinin artırılmasının mümkünlüyü tədqiq edilmişdir. İşlənilmənin tükənmə rejimi ilə müqayisədə azot, habelə CO2 qazından istifadə etməklə lay təzyiqinin saxlanılması yolu ilə son kondensatvermə əmsalının əhəmiyyətli dərəcədə artması və onların nəticələrinin quru qazın vurulmasının uyğun nəticələri ilə müqayisə olunan olması müəyyən edilmişdir.
Açar sözlər: keçiricilik; məsaməlik; təzyiq; kondensatvermə əmsalı; azotun vurulması.
DOI: 10.5510/OGP20210300530
E-mail: xasay.feyzullayev@socar.az
E. T. Baspayev
«OPTIMUM» Layihə İnstitutu SC, Aktau, Qazaxıstan
Qaz quyularının quyudibindən maye çıxarılmasının effektivliyinin artırılması
Qaz quyularının quyudibində yığılan mayenin çıxarılması və qazın sərbəst hərəkətinin bərpası üçün effektli texnologiyalardan biri də quyudibində qaz-maye qarışığının köpüklənməsinə və yerin səthinə qalxmasına imkan yaradan kürəyəbənzər və ya silindirik formalı (kimyəvi şaşkalar) bərk səthi aktiv maddələrin (SAM) quyudibinə daxil edilməsidir. Köpüyün əmələ gəlməsi laya hidrostatik təzyiqi azaldır, quyunun məhsuldarlığını artırır. Məqalədə qaz quyularının quyudibindən mayenin çıxarılması üçün bərk səthi aktiv maddənin yeni tərkibinin tədqiqinin nəticələri təqdim olunur. Aparılan tədqiqatlara əsasən baxılan tərkibin yüksək səthi aktivliyə, nəmləndirici və çoxfunksiyalı qoruyucu qabiliyyətə malik olması qənaətinə gəlinir. Bərk səthi aktiv maddənin (kimyəvi şaşkaların) maili quyunun quyudibinə çatdırılması üçün üsul təklif olunur.
Açar sözlər: qaz quyuları; mayenin çıxarılması; bərk səthi aktiv maddə; kimyəvi şaşkalar; qaz-maye qarışığının köpüklənməsi; maili quyu.
DOI: 10.5510/OGP20210300531
E. F. Vəliyev
«Neftqazelmitədqiqatlayihə» İnstitutu, SOCAR, Bakı, Azərbaycan
Amfifil blok-bolimer sisteminin emulsiya ilə sıxışdırılma zamanı tətbiqi
Məqalədə stabil emulsiya yaratmaq məqsədilə işlənmiş amfifil blok – polimer tərkibi təqdim olunmuşdur. Sözügedən blok-polimer tərkibi həmçinin temperatur təsiri ilə geri çevrilə bilən gel əmələ gətirici xassəyə malikdir. Bu xüsusiyyət onun layda maye axınının istiqamətini dəyişmək məqsədilə istifadə oluna biləcəyini göstərir. Neft sənayesində istifadə olunan ənənəvi amfifil polimer sistemlər yüksək duzluluqlu mühitə davamlı olmur. Beləliklə, bu çatışmazlığı aradan qaldırmaq üçün blok-polimer tərkibi işlənmişdir. Məqalədə təqdim olunmuş blok polimer sisteminin duzlu mühitdə səthi gərilməyə təsiri araşdırılmış və nəticələr əks olunmuşdur. Tədqiqatda əldə olunan əsas nəticələr bunlardır: blok-polimerin qatılığının artması ilə emulsiyanın stabilliyinin artması; kritik aqqreqasiya qatılığının təyini (hansı ki, daha yüksək qatılıqlarda emulsiya makro halından mikro halına keçid edir); məsamə həcminin 0.25 hissəsi miqdarında emulsiya vurulması zamanı neftvermə əmsalının 37% artması.
Açar sözlər: neftvermə əmsalı; emulsiya ilə sıxışdırılma; blok-polimer; kritik aqreqasiya qatılığı.
DOI: 10.5510/OGP20210300532
E-mail: elchinf.veliyev@socar.az
K. İ. Mətiyev1, A. M. Səmədov1, F. M. Əhmədov2
1«Neftqazelmitədqiqatlayihə» İnstitutu, SOCAR, Bakı, Azərbaycan; 2SOCAR Midstream Operations Limited, Bakı, Azərbaycan
Neft xammalının turşuluğunun və korroziya aktivliyinin azaldılması
Neft xammalının turşuluq miqdarının və korroziya aktivliyinin azaldılması üçün özündə IA qrup elementlərin hidroksid elementlərini, deemulqasiyaedici xassələrə malik maddələri, həmçinin əlavə köməkçi xassələr yaradan səthi aktiv maddələri birləşdirən yeni tərkib işlənmişdir. Turşuluq və korroziya aktivliyinin azaldılması üzrə işlənmiş tərkiblərin effektivliyi Dubandi sahəsindən götürülmüş müxtəlif növ neftlər üzərində tədqiq edilmişdir.
Açar sözlər: naften turşuları; turşuluq miqdarı; korroziya aktivliyi; səthi aktiv maddələr; neft xammalı.
DOI: 10.5510/OGP20210300533
E-mail: kazim.metiyev@socar.az
V. A. Süleymanov1, N. A. Buznikov2
1İ.M.Qubkin adına Rusiya Dövlət Neft və Qaz Universiteti (MTU), Moskva, Rusiya; 2«Gazprom VNIIGAZ» MMC, Razvilka, Moskva vilayəti, Rusiya;
Tərkibində maye fazası az olan qazın relyef istiqamət profilli dəniz boru kəməri ilə nəqli rejimləri araşdırılmışdır. Flüid axınının fasiləsizliyinin təmin edilməsi üçün boru kəmərindəki qaz sərfinin yolverilən minimum məhsuldarlıq adlanan müəyyən kritik qiymətlərdən artıq olması lazımdır. Göstərilmişdir ki, istiqamət profili mürəkkəb olan boru kəməri üçün ikifazalı flüidin (qaz və kondensat) nəqli fasiləsiz axının təmin edilməsi üçün daha etibarlıdır. Belə ki, axında hətta az miqdarda suyun və hidratəmələgəlmə inhibitorunun olması yolverilən minimum məhsuldarlığın nəzərəçarpacaq dərəcədə artmasına səbəb olur. Müəyyən edilmişdir ki, dəniz boru kəmərinin təhlükəsiz istismar diapazonunun genişləndirilməsi üçün hidratəmələgəlmə inhibitoru kimi metanolun istifadəsi glikollarla müqayisədə daha tərcih ediləndir. Aparılan hidravlik hesablamalar göstərmişdir ki, tikinti prosesində boru kəmərinin istiqamət profilinin
düzləşdirilməsi ikifazalı flüidin və tərkibində metanol sulu məhlulunun olduğu çoxfazalı flüidin nəqli üçün yolverilən minimum məhsuldarlığın azalmasına səbəb ola bilər.
Açar sözlər: dəniz boru kəməri; təbii qaz; qaz kondensatı; hidratəmələgəlmə inhibitoru; çoxfazalı flüid; maye yığılması; yolverilən minimum məhsuldarlıq.
DOI: 10.5510/OGP20210300534
E-mail: suleymanov.v@gubkin.ru
Ə. A. Qasımov1, Q. B. Hacıyev2
1SOCAR, Bakı, Azərbaycan; 2Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti, Bakı, Azərbaycan
Müasir iqtisadi şəraitdə neft-qaz sənayesi müəssisələrinin idarəedilməsinin qiymətləndirilməsi
Məqalədə ölkəmizdə neftçıxarmanın uzun tarixə malik olduğu göstərilmiş və onun bu günkü vəziyyətindən bəhs olunmuşdur. Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin (SOCAR) yaranmasından bu günədək xüsusilədə ölkəmizdə yeni neft strategiyasının başlanmasından sonra bir sıra uğurlara imza atılmışdır. Belə ki, müstəqillik illərində yeni neft və qaz yataqları kəşf olunmuş, müasir texnologiyalar mənimsənilmiş, beynəlxalq neft şirkətləri ilə yeni Sazişlər imzalanmış, bacarıqlı kadr potensialı hazırlanmış və sair nailiyyətlər əldə olunmuşdur. Neft-qaz sənayesi müəssisələrində beynəlxalq maliyyə hesabatlılığı və risklərin idarə edilməsi vəziyyəti qiymətləndirilmişdir. Məqalədə göstərilən təkmil işlərin və layihələrin tətbiqi SOCAR-ın beynəlxalq maliyyə bazarında da mövqelərinin möhkəmləndirilməsinə və yeni bank məhsullarından bəhrələnməyə imkan yaratdığı göstərilmişdir. Nəticədə beynəlxalq maliyyə hesabatlılığına malik neft-qaz sənayesi müəssisələrinin əlverişli investisiya mühitinə malik olduqları şəraitdə rəqabətqabiliyyətli istehsalın səmərəli üsullarla idarəedilməsinə şərait yarandığı qeyd olunmuşur.
Açar sözlər: neft-qaz sənayesi; müəssisə; inkişaf; idarəedilmə; maliyyə; hesabat; risklər.
DOI: 10.5510/OGP20210300535
E-mail: anver.qasimov@socar.az