SOCAR Proceedings

SOCAR Proceedings

Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin "Neftqazelmitədqiqatlayihə" İnstitutunun rəsmi nəşri olan "SOCAR Proceedings" jurnalı 1930-cu ildən nəşr edilir və neft–qaz sənayesinin mütəxəssisləri, aspirantları və elmi işçiləri üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Jurnal beynəlxalq sitatgətirmə sistemi Scopus, Rusiya Elmi Sitatgətirmə İndeksi və EI’s Compendex, Petroleum Abstracts (Tulsa), Chemical Abstracts, Inspec xülasələndirmə sistemlərinə daxildir.

2017-ci ildə beynəlxalq indekslədirmə və xülasələndirmə sistemi Emerging Sources Citation Index daxil olunub.

A. V. Podnebesnıx

Roxar Services, Tümen, Rusiya

Sudan rift çökəkliklərinin geoloji quruluşunun xüsusiyyətləri və onlarla əlaqəli neft-qazlılığı


Səudiyyə Ərəbistanı, Rusiya və ABŞ-ın karbohidrogen hasilatını tədricən artırmaları, British Petroleumun məlumatlarına əsasən ona gətirib çıxarmışdır ki, hal-hazırda onların ümumdünya hasilatındakı payları təxminən 42% təşkil edir. İlk növbədə öz daxili tələbatlarının və ən yaxın qonşularının ehtiyaclarının təmin olunmasına yönəlmiş xırda oyunçular bazarının həcmi isə uyğun olaraq aşağı düşür. Bu tendensiyanın açıq-aşkar nümunəsi Sudan Respublikasıdır ki, onun ərazisində rift çöküntü hövzələri ilə əlaqəli olduqca mürəkkəb geoloji quruluşa malik az sayda neft və qaz yataqları işlənilir. Burada ilk kompleks regional geoloji işlər yalnız 1974-cü ilin sonlarında aparılmış, ətraflı araşdırmalara isə bir neçə il bundan əvvəl başlanılmışdır. Bu günə qədər aşkar edilmiş bütün neft yataqları rift zonalarına aiddir və onların içərisində ən perspektivlisi Muclad hövzəsidir ki, burada Üst Təbaşir və Miosen dövrlərinin terrigen yataqları ilə əlaqəli on bir neft yatağı aşkarlanmışdır. Seysmik və kern məlumatlarının öyrənilməsi əsasında Muclad hövzəsinin əsas çöküntü strukturlarının sedimentoloji və sikvens-stratiqrafik modelləri qurulmuş, yeni karbohidrogen yataqlarınının kəşf edilmə potensialının qiymətləndirilməsi aparılmışdır.

Açar sözlər: rift çökəklikləri; çöküntü kompleksləri; Muclad hövzəsi; Sudan; sikvens-stratiqrafiya.

Səudiyyə Ərəbistanı, Rusiya və ABŞ-ın karbohidrogen hasilatını tədricən artırmaları, British Petroleumun məlumatlarına əsasən ona gətirib çıxarmışdır ki, hal-hazırda onların ümumdünya hasilatındakı payları təxminən 42% təşkil edir. İlk növbədə öz daxili tələbatlarının və ən yaxın qonşularının ehtiyaclarının təmin olunmasına yönəlmiş xırda oyunçular bazarının həcmi isə uyğun olaraq aşağı düşür. Bu tendensiyanın açıq-aşkar nümunəsi Sudan Respublikasıdır ki, onun ərazisində rift çöküntü hövzələri ilə əlaqəli olduqca mürəkkəb geoloji quruluşa malik az sayda neft və qaz yataqları işlənilir. Burada ilk kompleks regional geoloji işlər yalnız 1974-cü ilin sonlarında aparılmış, ətraflı araşdırmalara isə bir neçə il bundan əvvəl başlanılmışdır. Bu günə qədər aşkar edilmiş bütün neft yataqları rift zonalarına aiddir və onların içərisində ən perspektivlisi Muclad hövzəsidir ki, burada Üst Təbaşir və Miosen dövrlərinin terrigen yataqları ilə əlaqəli on bir neft yatağı aşkarlanmışdır. Seysmik və kern məlumatlarının öyrənilməsi əsasında Muclad hövzəsinin əsas çöküntü strukturlarının sedimentoloji və sikvens-stratiqrafik modelləri qurulmuş, yeni karbohidrogen yataqlarınının kəşf edilmə potensialının qiymətləndirilməsi aparılmışdır.

Açar sözlər: rift çökəklikləri; çöküntü kompleksləri; Muclad hövzəsi; Sudan; sikvens-stratiqrafiya.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. (2021). Centre for Energy Economics Research and Policy. Statistical Review of World Energy. UK: Heriot-Watt University.
  2. Mohamed, A. Y., Iliffe, J. E., Ashcroft, W. A., Whiteman, A. J. (2000). Burial and maturation history of the Heglig field area, Muglad basin, Sudan. Journal Petroleum Geology, 1, 107-128.
  3. Makeen, Y. M., Hakimi, M. H., Abdullah, W. H. (2015). Biological markers and organic petrology study of organic matter in the Lower Cretaceous Abu Gabra sediments (Muglad Basin, Sudan): origin, type and palaeoenvironmental conditions. Arabian Journal of Geosciences, 8, 489-506.
  4. Mohamed, A. Y., Pearson, M. J., Ashcroft, W. A., Whiteman A. J. (2002). Petroleum maturation modelling, Abu Gabra - Sharaf area, Muglad Basin, Sudan. Journal of African Earth Sciences, 35 (2). 331-344.
  5. Fairhead, J. D. (1988). Mesozoic plate tectonic reconstructions of the central South Atlantic Ocean: The role of the West and Central African rift system. Tectonophysics, 155, 181-191.
  6. Fairhead, J. D. (1988). Late Mesozoic rifting in Africa. Developments in Geotectonics, 22, 821-831.
  7. Guiraud, R. (1992). Early Cretaceous rifts of Western and Central Africa. Tectonophysics, 213, 153-168.
  8. Dolginov, E. A., Bashkin, Yu. V. (2013). Spatial-temporal relations of rifting and intraplate magmatism in the African-Arabian region. News of Universities. Geology and Exploration, 3, 5-9.
  9. Dolginov, E. A., Farah, S. F. (2008). Some features of the tectonic position and development of the Mesozoic-Cenozoic sedimentary Muglad basin of Southern Sudan. News of Universities. Geology and Exploration, 3, 9-13.
  10. Kaska, H. V. (1989). A spore and pollen zonation of Early Cretaceous to Tertiary nonmarine Sediments of Central Sudan. Palynology, 13, 79-90.
  11. Schull, T. J. (1988). Rift basins of interior Sudan: Petroleum exploration and discovery. American Association of Petroleum Geologists Bulletin, 72, 1128-1142.
  12. Hussein, R. A. M. (2008). Sequence stratigraphy and sedimentary facies of Fula Subbasin, Muglad Basin (Sudan). Journal of Science and Technology, 13 (1), 13-25.
  13. Gradstein, F. M., Ogg, J., Smith, A. (2004). A geologic time scale 2004. Cambridge: Cambridge University Press.
  14. Catuneanu, O. (2002). Sequence stratigraphy of clastic systems: concepts, merits, and pitfalls. Journal of African Earth Sciences, 35, 1-43.
  15. Podnebesnykh, A.V., Baryshnikov, A.V., Kuvaldin, A.P., et al. (2015, October) New approach to the evaluation of the structure of initial reserves in Ozhginskoe gas-oil field.  SPE-176666-MS. In: SPE Russian Petroleum Technology Conference. Society of Petroleum Engineers.
  16. Eyike, A., Ebbing, J. (2015). Lithospheric structure of the West and Central African rift system from regional three – dimensional gravity. South African Journal of Geology, 118, 285-298.
  17. Mohamed, A. E., Mohammed, A. S. (2008). Stratigraphy and tectonic evolution of the oil producing horizons of Muglad Basin, Sudan. Journal of Science & Technology, 9(1), 13-20.
  18. Cheremisin, A., Lompik, V., Spivakova, M., et al. (2022). Creation of a hydrodynamic digital model of a laboratory core experiment of surfactant polymer impact on oil recovery, in order to determine parameters for further full-scale simulation. Energies, 15, 3440.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100798

E-mail: podnebesnykhav@mail.ru


A. A. Səmədzadə

Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti, Bakı, Azərbaycan

Bakı arxipelaqının bəzi yataqları üzrə kollektorların keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi


Məqalədə kern və quyu geofiziki tədqiqat üsullarının məlumatlarından istifadə etməklə kollektorlayların keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi üsulları araşdırılıb baxılmışdır. Təhlil edilən parametrlər arasında əlaqələrin mövcudluğunu (və ya olmamasını) müəyyən etmək üçün, lay süxurlarının süzülmə qabiliyyətini xarakterizə edən parametrlərin onların litoloji tərkibi, su ilə doyma əmsalı, məsaməliliyi və karbonat materialının tərkibi ilə müqayisəsi aparılmışdır. Bakı arxipelaqının şimal hissəsindəki bəzi yataqlardan əldə edilən məlumatların nümunəsində keçiriciliyin qiymətləndirilməsi üçün təkmilləşdirilmiş üsul tətbiq edilmiş və quyuların geofiziki tədqiqat məlumatları əsasında kollektor-layların keyfiyyəti qiymətləndirilmişdir.

Açar sözlər: kollektor; kern; məsaməlilik; keçiricilik; karotaj; kollektor-layın keyfiyyəti.

Məqalədə kern və quyu geofiziki tədqiqat üsullarının məlumatlarından istifadə etməklə kollektorlayların keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi üsulları araşdırılıb baxılmışdır. Təhlil edilən parametrlər arasında əlaqələrin mövcudluğunu (və ya olmamasını) müəyyən etmək üçün, lay süxurlarının süzülmə qabiliyyətini xarakterizə edən parametrlərin onların litoloji tərkibi, su ilə doyma əmsalı, məsaməliliyi və karbonat materialının tərkibi ilə müqayisəsi aparılmışdır. Bakı arxipelaqının şimal hissəsindəki bəzi yataqlardan əldə edilən məlumatların nümunəsində keçiriciliyin qiymətləndirilməsi üçün təkmilləşdirilmiş üsul tətbiq edilmiş və quyuların geofiziki tədqiqat məlumatları əsasında kollektor-layların keyfiyyəti qiymətləndirilmişdir.

Açar sözlər: kollektor; kern; məsaməlilik; keçiricilik; karotaj; kollektor-layın keyfiyyəti.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Salmanov, Ə. M., Eminov, Ə. Ş., Abdullayeva, L. Ə. (2015). Azərbaycan neft yataqlarının işlənilməsinin cari vəziyyəti və geoloji mədən göstəriciləri. Bakı: ADNSU.
  2. Amaefule, J. O., Altunbay, M., Tiab, D., et al. (1993, October). Enhanced reservoir description: Using core and log data to identify hydraulic (flow) units and predict permeability in uncored intervals/wells. SPE-26436-MS. In: SPE Annual Technical Conference and Exhibition, Houston. Society of Petroleum Engineers
  3. Samadzadeh, A. A. (2018, December). Improving the Kozeni-Karman model for estimation the quality of natural reservoirs of oil and gas. Proceedings of the International Conference dedicated to the 90th anniversary of academician A. Mirzajanzade. Azerbaijan, Baku: ASOIU.
  4. Алияров, Р. Ю., Рамазанов, Р. А., Самедзаде, А. А. (2018). Совершенствование метода оценки проницаемости горных пород-коллекторов природных резервуаров нефти и газа. Нефтегазопромысловое дело, 5, 15-21.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100799

E-mail: s.afet@mail.ru


E. A. Kazımov1, X. M. İslamov2

1«Neftqazelmitədqiqatlayihə» İnstitutu, SOCAR, Bakı, Azərbaycan; 2«Qazax Geoloji Kəşfiyyat Elmi-Tədqiqat Neft İnstitutu» MMC, Atırau, Qazaxıstan

Qazaxıstanın xəzər çökəkliyində quyu qazımasının keyfiyyətinin artırılması üçün effektli qazma məhlulu tərkiblərinin işlənməsi


Qazma məhlullarının sabitləşdirilməsi məqsədilə kompleks təsirə malik reagentin işlənməsi üçün nəzəri şərtləri və plastik özlülük göstəricisinin azaldılması xassələri ilə qazma məhlullarının süzülmə göstəricisinin uyğunlaşması üzrə ən yaxşı nəticələri «Родопол-23П» və «КЛСП» nümunələri göstərir. Onların əsasında kompleks təsirə malik reagentin alınması üçün müvafiq sxem işlənmişdir.

Açar sözlər: qazma məhlulu; kimyəvi reagentlər; özlülük; suvermə; səmərəlilik.

Qazma məhlullarının sabitləşdirilməsi məqsədilə kompleks təsirə malik reagentin işlənməsi üçün nəzəri şərtləri və plastik özlülük göstəricisinin azaldılması xassələri ilə qazma məhlullarının süzülmə göstəricisinin uyğunlaşması üzrə ən yaxşı nəticələri «Родопол-23П» və «КЛСП» nümunələri göstərir. Onların əsasında kompleks təsirə malik reagentin alınması üçün müvafiq sxem işlənmişdir.

Açar sözlər: qazma məhlulu; kimyəvi reagentlər; özlülük; suvermə; səmərəlilik.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Vəliyev, F. F. (2022). Qazma məhlullarının spesifik xassələrinin yeni sintez olunmuş polimer əlavələrlə tənzimlənməsi. Scientific Petroleum, 1, 42-45.
  2. Ашурова, А. М. (2022). Исследование электропроводимости компонентов бурового раствора для бурения боковых стволов. SOCAR Proceedings, 2, 15 – 18.
  3. Федосов, Р. И., Вахрушев, Л. П. (2003). Новые загустители для полимерных буровых растворов. Нефтяное хозяйство, 3, 24 – 27.
  4. Гаврилов, Б. М., Мойса, Ю. Н., Щербаева, О. М. (2000). Новый солестойкий лигносульфонатный химический реагент для буровых растворов. Нефтяное хозяйство, 4, 17 – 18.
  5. Маслов, В. С, Коновалов, Е. А., Плаксин, Р. В. (2006). Разработка композиционных химических реагентов на основе силикатов для обработки буровых растворов. Бурение и нефть, 5, 21-23.
  6. Панахов, Г. М., Сулейманов, Б. А. (1995). Особенности течения суспензий и нефтяных дисперсных систем. Коллоидный журнал, 57(3), 386 – 390.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100800

E-mail: islamov056@mail.ru


M. A. Mıslyuk

İvano-Frankovsk Milli Neft və Qaz Texniki Universiteti, İvano-Frankovsk, Ukrayna

Qazma məhlullarının çıxarma qabiliyyətinin qiymətləndirilməsinə dair


Quyu gövdəsinin effektiv təmizlənməsi üçün qazma məhlullarının çıxarma qabiliyyətinin qiymətləndirilməsi üsulları nəzərdən keçirilir. Həlqəvi fəzada axın profilinin tamlığını nəzərə alaraq qazma məhlullarının çıxarma qabiliyyətinin göstəricisi təklif olunur. Nyuton, Ostvald, Binqam, Herşel – Balkli və Şulman – Kessonun reoloji modelləri üçün axın sürətinin və reoloji xüsusiyyətlərin konsentrik həlqəvi aralıqda laminar axınında çıxarma göstəricisinə təsiri öyrənilmişdir. Mədən məlumatlarının təhlili əsasında temperaturun qazma məhlullarının çıxarma qabiliyyətinin göstəricilərinə təsiri göstərilir.

Açar sözlər: qazma məhlulu; çıxarma qabiliyyəti; laminar axını; reoloji modeli.

Quyu gövdəsinin effektiv təmizlənməsi üçün qazma məhlullarının çıxarma qabiliyyətinin qiymətləndirilməsi üsulları nəzərdən keçirilir. Həlqəvi fəzada axın profilinin tamlığını nəzərə alaraq qazma məhlullarının çıxarma qabiliyyətinin göstəricisi təklif olunur. Nyuton, Ostvald, Binqam, Herşel – Balkli və Şulman – Kessonun reoloji modelləri üçün axın sürətinin və reoloji xüsusiyyətlərin konsentrik həlqəvi aralıqda laminar axınında çıxarma göstəricisinə təsiri öyrənilmişdir. Mədən məlumatlarının təhlili əsasında temperaturun qazma məhlullarının çıxarma qabiliyyətinin göstəricilərinə təsiri göstərilir.

Açar sözlər: qazma məhlulu; çıxarma qabiliyyəti; laminar axını; reoloji modeli.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Грей, Дж. Р., Дарли, Г. С. Г. (1985). Состав и свойства буровых агентов (промывочных жидкостей). Москва: Недра.
  2. Маковей, Н. (1986). Гидравлика бурения. Москва: Недра.
  3. Мирзаджанзаде, А. Х., Ширинзаде, С. А. (1986). Повышение эффективности и качества бурения глубоких скважин. Москва: Недра.
  4. Леонов, Е. Г., Исаев, В. И. (1987). Гидроаэромеханика в бурении. Москва: Недра.
  5. Есьман, Б. И., Габузов, Г. Г. (1991). Термогидравлические процессы при бурении скважин. Москва: Недра.
  6. Гукасов, Н. А., Брюховецкий, О. С., Чихоткин, В. Ф. (1999). Гидродинамика в разведочном бурении. Москва: Недра.
  7. Леонов, Е. Г., Исаев, В. И., Лукьянов, И. П. (2006). Теория и методика расчета расхода бурового раствора различной реологии для очистки от шлама ствола наклонно-направленных скважин. Строительство нефтяных и газовых скважин на суше и на море, 8, 24–31.
  8. Mitchell, R. F. (2007). Petroleum engineering handbook. Vol. II: Drilling engineering. Houston: Society of Petroleum Engineers.
  9. Мыслюк, М. А. (2009). Об оценке выносной способности промывочной жидкости при бурении скважин. Строительство нефтяных и газовых скважин на суше и на море, 2, 29–32.
  10. Митчелл, Дж. (2017). Безаварийное бурение. Москва-Ижевск: Институт компьютерных исследований.
  11. Okesanya, T., Kuru, E. (2019, September). A new generalized model for predicting particle settling velocity in viscoplastic fluids. SPE-196104-MS. In: SPE Annual Technical Conference and Exhibition. Society of Petroleum Engineers.
  12. Myslyuk, M. A. (2016). Rheotechnologies in well drilling. Journal of Hydrocarbon Power Engineering, 3(2), 39−45.
  13. Zwick, K. J., Ayyaswamy, P. S., Cohen, I. M. (1996). Variational analysis of the squeezing flow of a yield stress fluid. Non-Newtonian Fluid Mechanics, 63, 179–199.
  14. Huilgol, R. R. (1998). Variational principle and variational inequalite for a yield stress fluid in the presense of slip. Non-Newtonian Fluid Mechanics, 75, 231–251.
  15. Frigaard, I. A., Leimgruber, S., Scherzer, O. (2003). Variational methods and maximal residual wall layers. Non-Newtonian Fluid Mechanics, 483, 37–65.
  16. Raptanov, A. K., Ruzhenskyi, V. V., Kostiv, B. I., еt (2021). Analysis of the deep drilling technology in unstable formations at the Semyrenky gas condensate field. SOCAR Proceedings, SI2, 52–64.
  17. Лубан, Ю. В., Лубан, С. В. (2017). Научные разработки «Геосинтез инжениринг» для повышения эффективности бурения и продуктивности скважин. Матеріали міжнародна конференція GeoDrilling II. Буріння і розкриття пластів. Полтава: ФОП Говоров С.В.
  18. Myslyuk, M. A. (1988). Determination of rheological parameters for a dispersion system by rotational viskosimetry. Journal of Engineering Physics and Thermophysics, 54(6), 655–658.
  19. Мыслюк, М. А., Салыжин, Ю. М. (2007). Оценка влияния баротермических условий на реологические свойства буровых растворов. Строительство нефтяных и газовых скважин на суше и на море, 4, 44–47.
  20. Myslyuk, M., Salyzhyn, I. (2012). The evaluation rheological parameters of non-Newtonian fluids by rotational viscosimetry. Applied Rheology, 22(3), 32381.
  21. Мыслюк, М. А. (2019). Определение реологических свойств буровых технологических жидкостей по данным ротационной вискозиметрии. SOCAR Proceedings, 4, 4–12.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100801

E-mail: mmyslyuk@ukr.net


R. A. İsayev

AMEA-nın Neft və Qaz İnstitutu, Bakı, Azərbaycan

Kəsilişlərin petrofizik xüsusiyyətlərinin paylanmasının təhlili və onların anomal aşağı lay təzyiqlərinə malik köhnə yataqlarda qazılan quyularda baş verən udulmalarla qarşılıqlı əlaqələri


Məqalə, qazma məhlulu dövranının itirilməsi kimi mürəkkəbləşmələrin baş verməsində mühüm rol oynayan əsas amillərin öyrənilməsinə həsr edilmişdir. Məqalədə layların petrofiziki xüsusiyyətlərinin paylanmasının və onların itkilərin baş verməsinə təsirinin öyrənilməsinin nəticələri təqdim olunur ki, bu da vəzifələri, onların həlli yollarını və bunun üçün zəruri olan ilkin məlumatların xarakterini əsaslandırmağa imkan verdi; riyazi statistika və qeyri-səlis klaster təhlili metodlarına əsaslanaraq, geoloji şəraitin və itkilərin şiddətinin qarşılıqlı uyğunluğunun qiymətləndirilməsi aparıldı ki, bu da intervalı, itkilərin şiddətini və onlarla mübarizədə həll yollarının seçilməsini əsaslandırmağa imkan verdi.

Açar sözlər: anomal aşağı lay təzyiqləri; petrofiziki xüsusiyyətlər; qeyri-səlis klaster təhlili; udulmalar.

Məqalə, qazma məhlulu dövranının itirilməsi kimi mürəkkəbləşmələrin baş verməsində mühüm rol oynayan əsas amillərin öyrənilməsinə həsr edilmişdir. Məqalədə layların petrofiziki xüsusiyyətlərinin paylanmasının və onların itkilərin baş verməsinə təsirinin öyrənilməsinin nəticələri təqdim olunur ki, bu da vəzifələri, onların həlli yollarını və bunun üçün zəruri olan ilkin məlumatların xarakterini əsaslandırmağa imkan verdi; riyazi statistika və qeyri-səlis klaster təhlili metodlarına əsaslanaraq, geoloji şəraitin və itkilərin şiddətinin qarşılıqlı uyğunluğunun qiymətləndirilməsi aparıldı ki, bu da intervalı, itkilərin şiddətini və onlarla mübarizədə həll yollarının seçilməsini əsaslandırmağa imkan verdi.

Açar sözlər: anomal aşağı lay təzyiqləri; petrofiziki xüsusiyyətlər; qeyri-səlis klaster təhlili; udulmalar.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Efendiyev, G. M., Mammadov, P. Z., Piriverdiyev, I. A., Mammadov, V. N.  (2018). Estimation of lost circulation rate using fuzzy clustering of geological objects by petrophysical properties. Вісник Київського національного університету імені Тараса Шевченка. Геологія, 28-33.
  2. Efendiyev, G. M., Mammadov, P. Z., Piriverdiyev, I. A., Mammadov, V. N. (2016). Clustering of geological objects using FCM-algorithm and evaluation of the rate of lost circulation. Procedia Computer Science, 102, 159-162.
  3. Efendiyev, G., Isayev, R., Piriverdiyev, I. (2021). Decision-making while drilling wells based on the results of modeling the characteristics of rocks using probabilistic-statistical methods and fuzzy logic. Journal of Physics: Conference Series, 1828, 012016.
  4. Иванов, А. И. (2009). Обоснование и разработка технологии и техники ликвидации катастрофических поглощений при бурении разведочных скважин. Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата технических наук. Санкт-Петербург: Санкт-Петербургский государственный горный институт им. Г.В. Плеханова.
  5. Эфендиев, Г. М. (1990). Оценка необходимой плотности бурового раствора по данным, поступающим при бурении скважин. Азербайджанское нефтяное хозяйство, 9, 31-33.
  6. Ивачев, Л. М. (1982). Борьба с поглощениями промывочной жидкости при бурении геологоразведочных скважин. Москва: Недра.
  7. Гасумов, Р. А. (2008). Особенности заканчивания скважин в условиях аномально низких пластовых давлений. Успехи современного естествознания, 6, 76-78.
  8. Мантрова, С. В., Аманов, М. А., Ишангулыев, Г. А. (2015). Превентивные меры в борьбе с поглощениями при бурении скважин в условиях аномально низких пластовых давлений. Молодой ученый, 3, 326-331.
  9. Shalafi, M., Moradi, S., Ghassem Alaskari, M. K.,  Kazemi, M. S. (2016). Drilling fluid loss control via implementing the fmi and dsi logs to protect environment. Modeling Earth Systems and Environment, 2, 1-10.
  10. Ferrari, G., Cecconi, F., Xiao, L. (2000, Novamber). Drilling wastes treatment and management practices for reducing impact on HSE: ENI/Agip experiences. SPE-64635-MS. In: International Oil and Gas Conference and Exhibition in China. Society of Petroleum Engineers.
  11. Gbadebo, A., Taiwo, A., Eghele, U. (2010). Environmental impacts of drilling mud and cutting wastes from the Igbokoda onshore oil wells, Southwestern Nigeria. Indian Journal of Science Technology, 3, 504–510.
  12. Bakke, T., Klungsоyr, J., Sanni, S. (2013). Environmental impacts of produced water and drilling waste discharges from the Norwegian offshore petroleum industry. Marine Environmental Research, 92, 154-169.
  13. Maria-Ema, F. C., Gabriel, L., Valentin, N. (2012). The assessment of heavy metals concentration in Bacau city soil: Necessity and working methods. English Studies International Research Journal, 18(1), 80–95.
  14. Линд, Ю. Б., Клеттер, В. Ю., Мулюков, Р. А., Губайдуллин, И. М. (2010). Применение современных информационных технологий для оптимизации состава и оперативного управления технологическими параметрами буровых растворов. «Территория Нефтегаз», 10, 18-22.
  15. Rahman, S. H., Khanam, D., Adyel, T. M., et al. (2012). Assessment of heavy metal contamination of agricultural soil around Dhaka Export Processing Zone (DEPZ), Bangladesh: implication of seasonal variation and indices. Applied Sciences, 2, 584–601.
  16. Vəliyev, F. F. (2022). Qazma məhlullarının spesifik xassələrinin yeni sintez olunmuş polimer əlavələrlə tənzimlənməsi. Scientific Petroleum, 1, 42-45.
  17. Amanullah, M., Yu, L. (2005). Environment friendly fluid loss additives to protect the marine environment from the detrimental effect of mud additives. Journal of Petroleum Science and Engineering, 48, 199–208.
  18. Moslemizadeh, A., Shadizadeh, S. R., Moomenie, M. (2015). Experimental investigation of the effect of henna extract on the swelling of sodium bentonite in aqueous solution. Applied Clay Science, 105, 78–88.
  19. Tehrani, A., Young, S., Gerrard, D., Fernandez, J. (2009, April). Environmentally friendly water based fluid for HT/HP drilling. SPE-121783-MS. In: SPE International Symposium on Oilfield Chemistry. Society of Petroleum Engineers.
  20. Labenski, F., Reid, P., Santos, H. (2003, October). Drilling fluids approaches for control of wellbore instability in fractured formations. SPE-85304-MS. In: SPE/IADC Middle East Drilling Technology Conference and Exhibition. Society of Petroleum Engineers.
  21. Liu, J., Zhang, F. (2021). Peng qian and wenlin wu. A new model for predicting fluid loss in fracture-porosity reservoir. Oil & Gas Science and Technology - Rev. IFP Energies nouvelles, 76, 31.
  22. Zahmatkesh, I., Aghli, G., Mohammadian, R. (2015).Systematic fractures analysis using image logs and complementary methods in the Marun Oilfield. SW Iran Geopersia, 5, 139-150.
  23. Efendiyev, G. M., Rza-Zadeh, S. A.,  Kadimov, A. K.,  Kouliyev, I. R. (2013). Forecast of drilling mud loss by statistical technique and on the basis of a fuzzy cluster analysis. In: 7th International Conference on Soft Computing, Computing with Words and Perceptions in System Analysis. Decision and Control, Izmir, Turkey.
  24. Mohammadian, E., Kheirollahi, M., Liu, B., et al. (2022). A case study of petrophysical rock typing and permeability prediction using machine learning in a heterogenous carbonate reservoir in Iran. Scientific Reports, 12(1), 4505.
  25. Шульев, Ю. В., Бекетов, С. Б. (2006). Технология изоляции притока подошвенной воды в скважинах в условиях аномально низких пластовых давлений. Горный информационно-аналитический бюллетень (научно-технический журнал), 4, 75-80.
  26. Яковлев, А. А., Турицына, М. В. (2012). Обоснование применения и исследование составов газожидкостных смесей для промывки скважин в условиях аномально низких пластовых давлений. Вестник ПНИПУ. Геология. Нефтегазовое и горное дело, 4, 42-48.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100802

E-mail: raminisayev@gmail.com


B. Ə. Süleymanov, X. A. Feyzullayev

«Neftqazelmitədqiqatlayihə» İnstitutu, SOCAR, Bakı, Azərbaycan

Təbəqəli qeyri-bircins neft layının işlənməsi zamanı suyun təcridinin modelləşdirilməsi


Məqalədə təbəqəli qeyri-bircins layda təbəqələr arası axın nəzərə alınmaqla vurucu və ya hasilat quyusu ətrafından suyun təcridi prosesi şəraitində neftin su ilə sıxışdırılması prosesini proqnozlaşdırmağa imkan verən fluidlərin ikifazalı üçkomponentli süzülməsinin hidrodinamik modeli təklif edilir. Ədədi hesablama nəticələri göstərir ki, laylar arası axın olmadıqda, suyun suvurucu quyu ətrafından təcridi zamanı bütöv lay üzrə neftvermə əmsalı hasilat quyusu ətrafından təcrid ilə müqayisədə daha yüksək olur, bu halda qeyd edilən səmərəlik yüksək keçiricilikli təbəqənin sulaşmasının azalması ilə artır. Laylar arasında axın olduğu halda suyun hasilat quyusu ətrafından təcridi zamanı bütöv lay üçün neftvermə əmsalı, vurucu quyu ətrafından təcrid ilə müqayisədə daha yüksək olur, bu halda qeyd edilən səmərəlik yüksək keçiricilikli təbəqənin sulaşmasının azalması ilə, həmçinin artır. Gelin yuyulma vaxtı suyun vurucu və hasilat quyuları ətrafından təcridində laylar arası axın olmadıqda axının olduğu halla müqayisədə daha yüksək olur.

Açar sözlər: ikifazalı üçkomponentli mühit; ədədi modelləşdirmə; təcrid; süzülmə; diferensial tənlik; keçiricilik.

Məqalədə təbəqəli qeyri-bircins layda təbəqələr arası axın nəzərə alınmaqla vurucu və ya hasilat quyusu ətrafından suyun təcridi prosesi şəraitində neftin su ilə sıxışdırılması prosesini proqnozlaşdırmağa imkan verən fluidlərin ikifazalı üçkomponentli süzülməsinin hidrodinamik modeli təklif edilir. Ədədi hesablama nəticələri göstərir ki, laylar arası axın olmadıqda, suyun suvurucu quyu ətrafından təcridi zamanı bütöv lay üzrə neftvermə əmsalı hasilat quyusu ətrafından təcrid ilə müqayisədə daha yüksək olur, bu halda qeyd edilən səmərəlik yüksək keçiricilikli təbəqənin sulaşmasının azalması ilə artır. Laylar arasında axın olduğu halda suyun hasilat quyusu ətrafından təcridi zamanı bütöv lay üçün neftvermə əmsalı, vurucu quyu ətrafından təcrid ilə müqayisədə daha yüksək olur, bu halda qeyd edilən səmərəlik yüksək keçiricilikli təbəqənin sulaşmasının azalması ilə, həmçinin artır. Gelin yuyulma vaxtı suyun vurucu və hasilat quyuları ətrafından təcridində laylar arası axın olmadıqda axının olduğu halla müqayisədə daha yüksək olur.

Açar sözlər: ikifazalı üçkomponentli mühit; ədədi modelləşdirmə; təcrid; süzülmə; diferensial tənlik; keçiricilik.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Dai, C., Zhao, G., You, Q., Zhao, M. (2014). A study on environment-friendly polymer gel for water shut-off treatments in low-temperature reservoirs. Journal of Applied Polymer Science, (131)8,
  2. Sengupta, B., Sharma, V. P., Udayabhanu, G. (2012). Gelation studies of an organically cross-linked polyacrylamide water shut-off gel system at different temperatures and ph. Journal. Petroleum Science and Engineering, (81)145-150.
  3. Fulleylove, R. J., Morgan, J. C., Stevens, D. G.,  Thrasher, D. R. (1996, October). Water shut-off in oil production wells - lessons from 12 treatments. SPE-36211-MS. In: Abu Dhabi International Petroleum Exhibition and Conference. Society of Petroleum Engineers.
  4. Sydansk, R. D., Seright, R. S. (2006, April). When and where relative permeability modification water-shutoff treatments can be successfully applied. SPE-99371-MS. In: SPE/DOE Symposium on Improved Oil Recovery. Society of Petroleum Engineers.
  5. Aboukshem, A. A., Al Katheeri, A. B., Kenawy, M. M. (2008, November). Successful application of swell packer technology to shut-off water production in horizontal wells - case studies from onshore Abu Dhabi. SPE-117906-MS. In: Abu Dhabi International Petroleum Exhibition and Conference. Society of Petroleum Engineers.
  6. Девятов, В. В., Алмаев, Р. Х., Пастух, П. И., Санкин, В. М. (1995). Применение водоизолирующих химреагентов на обводненных месторождениях Шаимского района. Москва: ВНИИОЭНГ.
  7. Сулейманов, Б. А., Исмайлов, Ф. С., Велиев, Э. Ф., Дышин, О. А. (2013). О влиянии наночастиц на прочность полимерных гелей, применяемых в нефтедобыче. SOCAR Proceedings, 2, 24-28.
  8. Сулейманов, Б. А., Гурбанов, А. Г., Тапдыгов, Ш. З. (2022). Изоляция водопритока в скважину термоактивной гелеобразующей композицией. SOCAR Proceedings, 4, 21-26.
  9. Ахмад, Ф. Ф., Гайбалыев, Г. Г. (2022). Интенсификации притока нефти путём изоляции притоков воды в призабойной зоне. Scientific Petroleum, 2, 23-27.
  10. Гаибова, А. Г., Аббасов, М. M. (2022). Исследования инновационного водо-изоляционного состава на основе карбамид-формальдегидной смолы. Scientific Petroleum, 2, 23-27.
  11. Ентов, В. М., Турецкая, Ф. Д. (1995). Гидродинамичечское моделирование разработки неоднородных нефтяных пластов. Механика жидкости и газа, 6, 87-93.
  12. Косяков, В. П., Родионов, С. П. (2010). Получение точных решений задачи Бакли-Леверетта в зонально-неоднородном пласте с учетом теплофизических свойств на основе аналитического решения. Вестник ТюмГУ. Физико-математическое моделирование. Нефть, газ, энергетика, 6, 36-42.
  13. Косяков, В. П., Родионов, С. П. (2012). Определение наилучшего варианта расстановки галереи скважин в зонально-неоднородном пласте с учетом теплофизических свойств на основе аналитического решения. Вестник ТюмГУ. Физико-математическое моделирование. Нефть, газ, энергетика, 4, 14-21.
  14. Куликов, А. Н., Телин, А. Г.,  Исмагилов, Т. А. и др. (2004). Обобщение результатов селективной изоляции водопритоков с использованием кремнийорганических тампонажных материалов АКОР на месторождениях ОАО «Юганскнефтегаз». Интервал, 11(11).
  15. Seright, R. S. (1988, April). Placement of gels to modify injection profiles. SPE-17332-MS. In: SPE Enhanced Oil Recovery Symposium. Society of Petroleum Engineers.
  16. Seright, R. S., Liang, J. (1995, May). A comparison of different types of blocking agents. SPE-30120-MS. In: SPE European Formation Damage Conference. Society of Petroleum Engineers.
  17. Surguchev, L. M. (1998, October). Water shut-off: simulation and laboratory evaluation. SPE-50619-MS. In: Presented at the European Petroleum Conference. Society of Petroleum Engineers.
  18. Сулейманов, Б. А., Фейзуллаев, Х. А. (2017). Моделирование изоляции водопритоков при разработке зонально-неоднородных нефтяных пластов. ANAS Transactions, 1-2,72-81.
  19. Suleimanov, B. A., Feyzullayev, Kh. A., Abbasov, E. M. (2019). Numerical simulation of water shut-off performance for heterogeneous composite oil reservoirs Applied and Computational Mathematics, 18(3), 261-271.
  20. Suleimanov, B. A., Feyzullayev, Kh. A. (2019, October). Numerical simulation of water shut-off for heterogeneous composite oil reservoirs. SPE-198388-MS. In: SPE Annual Caspian Technical Conference. Society of Petroleum Engineers.
  21. Азиз, Х., Сеттари, Э. М. (1982). Математическое моделирование пластовых систем. Mосква: Недра.
  22. Фейзуллаев, Х. А., Агаларова, С. В. (2020). Прогнозирование технологических показателей процесса вытеснение нефти водой с различным минерологическим составом в глиносодержащих коллекторах. SOCAR Proceedings, 3,135-141.
  23. Фейзуллаев, Х. (2018). Cовершенствование моделирования гидрогазодинамических основ разработки глубокозалегающих газоконденсатных месторождений. Palmarium Academic Publishing.   
  24. Ентов, В. М., Зазовский, А. Ф. (1989). Гидродинамика процессов повышения нефтеотдачи. Москва: Недра.
  25. Sengupta, B., Sharma, V. P., Udayabhanu, G. (2012). Gelation studies of an organically cross-linked polyacrylamide water shut-off gel system at different temperatures and PH. Petroleum Science and Engineering, 81,145-150.
  26. Старковский, В. А. (2013) Обоснование технологии селективной изоляции притока воды в добывающих скважинах на нефтяных месторождениях композициями на основещелочных сликатных гелей. Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата технических наук. Москва: ОАО «ВНИИнефть».
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100803

E-mail: baghir.suleymanov@socar.az


V. E. Andreyev1, V. V. Muxametşin1, L. S. Kuleşova2, Q. Ş. Doskaziyeva3, A. P. Cijov1, A. R. Safiullina2

1Ufa Dovlət Neft Texniki Universiteti, Ufa, Rusiya; 2Ufa Dovlət Neft Texniki Universitetinin Neft və Qaz İnstitutu (Oktyabrskiy ş. filialı), Rusiya; 3Safi Utebayev adına Atırau neft və Qaz Universiteti, Atırau, Qazaxıstan

«Zaburunye» yatağının mürəkkəb qurulmuş terrigen kollektoru şəraitində polimerin sulaşdırmasının təcrübi-sənaye sınağı prosesində özlü-elastik tərkiblərinin yarıb keçməsinin səbəblərinin təhlili


Məqalədə Zaburunye yatağının mürəkkəb qurulmuş terrigen kollektoru şəraitində polimer sulaşdırmasının təcrübi-sənaye sınağı prosesində özlü-elastik tərkiblərinin yarıb keşməsinin təhlili aparılmışdır. Hasilat quyularında polimerlərin konsentrasiyasının əhəmiyyətli dərəcədə artması sahələrin ehtiyatlarının yüksək hasilatı ilə izah olunur. Göstərilmişdir ki, vurmanın, o cümlədən polimerlərin, əhəmiyyətli həcmi, eləcə də polimer sulaşdırması təcrübəsinin genişləndirilməsi çərçivəsində yeni quyuların sınaqlara qoşulması ekoloji cəhətdən əsaslandırılmır, bu da, polimer zəncirlərinin fiziki parçalanmasının əsas səbəbi olan yüksək filtrasiyalı kanalların meydana gəlməsi ilə əlaqədardır. Bu hadisə ilə mübarizə aparmaq üçün yüksək özlülüklü haşiyələrinin vurulması variantı təklif olunur.

Açar sözlər: polimer; su təzahürü; sistemli yanaşma; suyun təcrid edilməsi; neftvermə.

Məqalədə Zaburunye yatağının mürəkkəb qurulmuş terrigen kollektoru şəraitində polimer sulaşdırmasının təcrübi-sənaye sınağı prosesində özlü-elastik tərkiblərinin yarıb keşməsinin təhlili aparılmışdır. Hasilat quyularında polimerlərin konsentrasiyasının əhəmiyyətli dərəcədə artması sahələrin ehtiyatlarının yüksək hasilatı ilə izah olunur. Göstərilmişdir ki, vurmanın, o cümlədən polimerlərin, əhəmiyyətli həcmi, eləcə də polimer sulaşdırması təcrübəsinin genişləndirilməsi çərçivəsində yeni quyuların sınaqlara qoşulması ekoloji cəhətdən əsaslandırılmır, bu da, polimer zəncirlərinin fiziki parçalanmasının əsas səbəbi olan yüksək filtrasiyalı kanalların meydana gəlməsi ilə əlaqədardır. Bu hadisə ilə mübarizə aparmaq üçün yüksək özlülüklü haşiyələrinin vurulması variantı təklif olunur.

Açar sözlər: polimer; su təzahürü; sistemli yanaşma; suyun təcrid edilməsi; neftvermə.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Дмитриевский, А. Н. (2017). Ресурсно-инновационная стратегия развития экономики России. Нефтяное хозяйство, 5, 6-7.
  2. Конторович, А. Э., Лившиц, В. Р., Бурштейн, Л. М., Курчиков, А. Р. (2021). Оценка начальных и прогнозных (перспективных и прогнозируемых) геологических и извлекаемых ресурсов нефти Западно-Сибирской нефтегазоносной провинции и их структуры. Геология и геофизика, 62(5), 711-726.
  3. Шмаль, Г. И. (2017). Нефтегазовый комплекс в условиях геополитических и экономических вызовов: проблемы и пути решения. Нефтяное хозяйство, 5, 8-11.
  4. Мингулов, И. Ш., Валеев, М. Д., Мухаметшин, В. В., Кулешова, Л. С. (2021). Применение результатов измерения вязкости продукции скважин для диагностики работы насосного оборудования. SOCAR Proceedings, SI2, 152-160.
  5. Хакимзянов, И. Н., Мухаметшин, В. Ш., Бахтизин, Р. Н., Шешдиров, Р. И. (2021). Определение объемного коэффициента сетки скважин для оценки конечного коэффициента нефтеизвлечения при разработке залежей нефти горизонтальными скважинами. SOCAR Proceedings, 2, 47-53.
  6. Грищенко, В. А., Асылгареев, И. Н., Бахтизин, Р. Н. и др. (2021). Методический подход к мониторингу эффективности использования ресурсной базы при разработке нефтяных месторождений. SOCAR Proceedings, SI2, 229-237.
  7. Шпуров, И. В., Захаренко, В. А., Фурсов, А. Я. (2015). Дифференцированный анализ степени вовлечения и выработанности запасов юрских залежей в пределах Западно-Сибирской НГП. Недропользование XXI век, 1(51), 12-19.
  8. Муслимов, Р. Х. (2016). Новая стратегия освоения нефтяных месторождений в современной России – оптимизация добычи и максимизация КИН. Нефть. Газ. Новации, 4, 8-17.
  9. Иванова, М. М., Дементьев, Л. Ф., Чоловский, И. П. (2014). Нефтегазопромысловая геология и геологические основы разработки месторождений нефти и газа. Москва: Альянс.
  10. Мухаметшин, В. Ш., Хакимзянов, И. Н. (2021). Особенности группирования низкопродуктивных залежей нефти в карбонатных коллекторах для рационального использования ресурсов в пределах Урало-Поволжья. Записки Горного института, 252, 896-907.
  11. Мухаметшин, В. В. (2021). Повышение эффективности управления разработкой залежей Западно-Сибирской нефтегазоносной провинции на основе дифференциации и группирования. Геология и геофизика, 62(12), 1672–1685.
  12. Мухаметшин, В. Ш. (2022). Экспресс-оценка коэффициента извлечения нефти при разработке залежей в карбонатных коллекторах на естественных режимах. SOCAR Proceedings, SI1, 27-37.
  13. Кулешова, Л. С., Мухаметшин, В. Ш. (2022). Поиск и обоснование применения инновационных методов добычи углеводородов в осложненных условиях. SOCAR Proceedings, SI1, 71-79.
  14. Хисамиев, Т. Р., Баширов, И. Р., Мухаметшин, В. Ш. и др. (2021). Результаты оптимизации системы разработки и повышения эффективности выработки запасов карбонатных отложений турнейского яруса Четырманского месторождения. SOCAR Proceedings, SI2, 131-142.
  15. Фаттахов, И. Г., Кулешова, Л. С., Бахтизин, Р. Н. и др. (2021). Комплексирование результатов моделирования ГРП при проведении гибридных кислотно-пропантных обработок и при одновременной инициации трещины ГРП в разделенных интервалах. SOCAR Proceedings, SI2, 103-111.
  16. Грищенко, В. А., Циклис, И. М., Мухаметшин, В. Ш., Якупов, Р. Ф. (2021). Методические подходы к повышению эффективности системы заводнения на поздней стадии разработки. SOCAR Proceedings, SI2, 161-171.
  17. Исмайлов, Ф. С., Ибрагимов, Х. М., Абдуллаева, Ф. Я. (2015). Оценка результатов использования биотехнологий на основе опыта воздействия на пласты месторождения «Бибиэйбат». SOCAR Proceedings, 2, 43-46.
  18. Мухаметшин, В. В., Бахтизин, Р. Н., Кулешова, Л. С. и др. (2021). Скрининг и оценка условий эффективного применения методов увеличения нефтеотдачи высокообводненных залежей с трудноизвлекаемыми запасами. SOCAR Proceedings, SI2, 48-56.
  19. Велиев, Э. Ф. (2020). Обзор современных методов увеличения нефтеотдачи пласта с применением потокоотклоняющих технологий. SOCAR Proceedings, 2, 50-66.
  20. Грищенко, В. А., Рабаев, Р. У., Асылгареев, И. Н., и др. (2021). Методический подход к определению оптимальных геолого-технологических характеристик при планировании ГРП на многопластовых объектах. SOCAR Proceedings, SI2, 182-191.
  21. Мухаметшин, В. В., Кулешова, Л. С. (2022). Повышение эффективности выработки запасов залежей нижнего мела Западной Сибири с использованием методов увеличения нефтеотдачи. SOCAR Proceedings, SI1, 9-18.
  22. Рабаев, Р. У., Чибисов, А. В., Котенев, А. Ю. и др. (2021). Математическое моделирование растворения карбонатных коллекторов и прогнозирование эффективности регулируемой солянокислотного воздействия. SOCAR Proceedings, 2, 40-46.
  23. Велиев, Э. Ф. (2021). Полимерно-дисперсная система для изменения фильтрационных потоков в пласте. Prospecting and Development of Oil and Gas Fields, 1(78), 61–72.
  24. Гасумов, Э. Р., Гасумов, Р. А. (2020). Управление инновационными рисками при выполнении геолого-технических (технологических) мероприятий на нефтегазовых месторождениях. SOCAR Proceedings, 2, 8-16.
  25. Грищенко, В. А., Позднякова, Т. В., Мухамадиев, Б. М. и др. (2021). Повышение эффективности разработки залежей нефти в карбонатных коллекторах на примере турнейского яруса. SOCAR Proceedings, SI2, 238-247.
  26. Мухаметшин, В. Ш., Хакимзянов, И. Н., Бахтизин, Р. Н., Кулешова, Л. С. (2021). Дифференциация и группирование сложнопостроенных залежей нефти в карбонатных коллекторах в решении задач управления разработкой. SOCAR Proceedings, SI1, 88-97.
  27. Велиев, Э. Ф. (2020). О механизмах удерживания полимера пористой средой. SOCAR Procеedings, 3, 126-134.
  28. Сергеев, В. В., Шарапов, Р. Р., Кудымов, А. Ю. и др. (2020). Экспериментальное исследование влияния коллоидных систем с наночастицами на фильтрационные характеристики трещин гидравлического разрыва пласта. Нанотехнологии в строительстве, 12(2), 100–107.
  29. Кулешова, Л. С., Фаттахов, И. Г., Султанов, Ш. Х. и др. (2021). Опыт проведения многозонного кислотного ГРП на месторождении ПАО «Татнефть». SOCAR Proceedings, SI1, 68-76.
  30. Хакимзянов, И. Н., Мухаметшин, В. Ш., Бахтизин, Р. Н. и др. (2021). Обоснование необходимости учета интерференции между скважинами при разряжении сетки скважин на пашийском горизонте Бавлинского месторождения. SOCAR Proceedings, SI1, 77-87.
  31. Vishnyakov, V., Suleimanov, B., Salmanov, A., Zeynalov, E. (2019). Primer on enhanced oil recovery. United States: Elsevier Inc., Gulf Professional Publishing.
  32. Сулейманов, Б. А. (1995). О фильтрации дисперсных систем в неоднородной пористой среде. Коллоидный журнал, 57(5), 743-746.
  33. Чижов, А. П., Досказиева, Г. Ш., Андреев, В. Е. и др. (2021). Факторы, влияющие на устойчивость полимеров в условиях заводнения на месторождении восточный Молдабек. Проблемы сбора, подготовки и транспорта нефти и нефтепродуктов, 6(134), 52-69.
  34. Хузин, Р. Р., Бахтизин, Р. Н., Андреев, В. Е. и др. (2021). Интенсификация добычи нефти методом гидравлического сжатия пласта. SOCAR Proceedings, SI1, 98-108.
  35. Manichand, R. N. N., Seright, R. S. S. (2014). Field vs. laboratory polymer-retention values for a polymer flood in the Tambaredjo field. SPE Reservoir Evaluation Engineering, 17(03), 314–325.
  36. Algharaib, M., Alajmi, A., Gharbi, R. (2013, May). Investigation of polymer flood performance in high salinity oil reservoirs. SPE-149133-MS. In: SPE/DGS Saudi Arabia Section Technical Symposium and Exhibition. Society of Petroleum Engineers.
  37. Farouq Ali, S. M., Sera, T. (1989, Septemer). The promise and problems of enhanced oil recovery methods. In: Technical Meeting/Petroleum Conference of The South Saskatchewan Section. Petroleum Society of Canada.
  38. Delamaide, E., Tabary, R., Rousseau, D. (2014, March). Chemical EOR in low permeability reservoirs. SPE-169673-MS. In: SPE EOR Conference at Oil and Gas West Asia. Society of Petroleum Engineers.
  39. Stoll, W., Hamad al, S., Finol, J., Al-Harthy, S. A., et al. (2011, December). Alkaline / surfactant / polymer flood: from the laboratory to the field. SPE Reservoir Evaluation & Engineering, 14(06), 702-712.
  40. Tovar, F. D., Barrufet, M. A., Schechter, D. S. (2014, April). Long term stability of acrylamide based polymers during chemically assisted CO2 WAG EOR. SPE-169053-MS. In: SPE Improved Oil Recovery Symposium. Society of Petroleum Engineers.
  41. Yerramilli, S. S., Zitha, P. L. J., Yerramilli, R. C. (2013, June). Novel insight into polymer injectivity for polymer flooding modeling of polymer flow in porous media. SPE-165195-MS. In: SPE European Formation Damage Conference & Exhibition. Society of Petroleum Engineers.
  42. Zechner, M., Clemens, T., Suri, A., Sharma, M. M. (2014, April). Simulation of polymer injection under fracturing conditions - a field pilot in the matzen field, Austria. SPE-169043-MS. In: SPE Improved Oil Recovery Symposium. Society of Petroleum Engineers.
  43. Мухаметшин, В. Ш. (2022). Управление заводнением залежей нефти в карбонатных коллекторах. SOCAR Proceedings, SI1, 38-44.
  44. Mardashov, D. V., Rogachev, M. K., Zeigman, Yu. V., Mukhametshin, V. V. (2021). Well killing technology before workover operation in complicated conditions. Energies, 14(3), 654, 1-15.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100804

E-mail: vv@of.ugntu.ru


V. Ş. Muxametşin1, R. F. Yakupov1, A. F. Qimayev1, M. R. Yakupov2

1Ufa Dövlət Neft Texniki Universitetinin Neft və Qaz İnstitutu (Oktyabrskiy ş. filialı), Rusiya; 2Kazan (Volqa) Federal Universiteti, Kazan, Rusiya

Karbohidrogen yataqlarının geoloji öyrənilməsinin artırılması üçün quyuların hidrodinamik tədqiqatlarının aparılması xüsusiyyətləri


Məqalədə hasilat quyularında hidrodinamik tədqiqatların planlaşdırılması və aparılması xüsusiyyətlərinin təhlili nəticəsində təzyiqin bərpa əyrisi (TBƏ) informativliyin artırılması və layın enerji vəziyyətinin öyrənilməsi məsəsələlərin həlli üçün təsirli bir vasitədir. Nasosun qəbulunda telemetrik sistemlərin (TMS) vericiləri olan yüksək dərəcəli avadanlıq yeni quyuların qazılması zonalarında lay parametrlərinin qiymətləri ilə yatağın əhatəsini əhəmiyyətli dərəcədə artırmağa imkan verir. Dərin vericilərin istifadəsi lay təzyiqinin təyin edilməsində müvəffəqiyyəti artırmağa və nəticədə təzyiqin yenidən hesablanmasında səhvləri aradan qaldırmağa imkan verir. Hasilat quyularında çoxlu sayda TMS vericiləri, tədqiqat proqramını optimallaşdırmaqla və əməliyyat məlumatlarından istifadə etməklə yatağı rəqəmləşdirməyə, neft hasilatında itkiləri azaltmağa imkan verir. TMS vericisinin məlumatlarına əsasən hasilatın və təzyiqin təhlili zamanı lay təzyiqinin ekspress qiymətləndirilməsi texnologiyası nəzərdən keçirilir ki, bu da səviyyənin bərpa əyrisinə (SBƏ) və ya (TBƏ) dayanmasını tələb etmir, bu da neft və maye itkilərini aradan qaldırır. Lay təzyiqinin qiymətləndirilməsinin bu metodikası aşağı keçirici kollektorları olan yataqlarda və yüksək neft debiti olan ərazilərdə tədqiqat əhatəsini artırmağa imkan verir.

Açar sözlər: quyuların hidrodinamik tədqiqatları; neft yataqlarının işlənməsi; təzyiqin bərpa əyrisi; keçiricilik; telemetrik sisteminin vericisi; rəqəmsallaşdırma; neft hasilatı; lay parametrləri.

Məqalədə hasilat quyularında hidrodinamik tədqiqatların planlaşdırılması və aparılması xüsusiyyətlərinin təhlili nəticəsində təzyiqin bərpa əyrisi (TBƏ) informativliyin artırılması və layın enerji vəziyyətinin öyrənilməsi məsəsələlərin həlli üçün təsirli bir vasitədir. Nasosun qəbulunda telemetrik sistemlərin (TMS) vericiləri olan yüksək dərəcəli avadanlıq yeni quyuların qazılması zonalarında lay parametrlərinin qiymətləri ilə yatağın əhatəsini əhəmiyyətli dərəcədə artırmağa imkan verir. Dərin vericilərin istifadəsi lay təzyiqinin təyin edilməsində müvəffəqiyyəti artırmağa və nəticədə təzyiqin yenidən hesablanmasında səhvləri aradan qaldırmağa imkan verir. Hasilat quyularında çoxlu sayda TMS vericiləri, tədqiqat proqramını optimallaşdırmaqla və əməliyyat məlumatlarından istifadə etməklə yatağı rəqəmləşdirməyə, neft hasilatında itkiləri azaltmağa imkan verir. TMS vericisinin məlumatlarına əsasən hasilatın və təzyiqin təhlili zamanı lay təzyiqinin ekspress qiymətləndirilməsi texnologiyası nəzərdən keçirilir ki, bu da səviyyənin bərpa əyrisinə (SBƏ) və ya (TBƏ) dayanmasını tələb etmir, bu da neft və maye itkilərini aradan qaldırır. Lay təzyiqinin qiymətləndirilməsinin bu metodikası aşağı keçirici kollektorları olan yataqlarda və yüksək neft debiti olan ərazilərdə tədqiqat əhatəsini artırmağa imkan verir.

Açar sözlər: quyuların hidrodinamik tədqiqatları; neft yataqlarının işlənməsi; təzyiqin bərpa əyrisi; keçiricilik; telemetrik sisteminin vericisi; rəqəmsallaşdırma; neft hasilatı; lay parametrləri.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Economides, J. M., Nolte, K. I. (2000). Reservoir stimulation. West Sussex, England: John Wiley and Sons.
  2. Дмитриевский, А. Н., Еремин, Н. А., Столяров, В. Е. (2021). Актуальные вопросы и индикаторы цифровой трансформации нефтегазодобычи на заключительной стадии эксплуатации месторождений. SOCAR Proceedings, SI2, 1-13.
  3. Тер-Саркисов, Р. М., Максимов, В. М., Басниев, К. С. и др. (2012). Геологическое и гидротермодинамическое моделирование месторождений нефти и газа. Ижевск: Ижевский институт компьютерных исследований.
  4. Хузин, Р. Р., Бахтизин, Р. Н., Андреев, В. Е., и др. (2021). Интенсификация добычи нефти методом гидравлического сжатия пласта. SOCAR Proceedings, SI1, 98-108.
  5. Мухаметшин, В. Ш. (2022). Управление заводнением залежей нефти в карбонатных коллекторах. SOCAR Proceedings, SI1, 38-44.
  6. Hou, L., Yu, Z., Luo, X., et al. (2021). Key geological factors controlling the estimated ultimate recovery of shale oil and gas: A case study of the Eagle Ford shale, Gulf Coast Basin, USA. Petroleum Exploration and Development, 48(3), 762-774.
  7. McLachlan, G. J. (2004). Discriminant analysis and statistical pattern recognition. Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons.
  8. Грищенко, В. А., Гареев, Р. Р., Циклис, И. М., (2021). Расширение круга льготируемых объектов, содержащих трудноизвлекаемые запасы нефти. SOCAR Proceedings, SI2, 8-18.
  9. Грищенко, В. А., Циклис, И. М., Мухаметшин, В. Ш., Якупов, Р. Ф. (2021). Методические подходы к повышению эффективности системы заводнения на поздней стадии разработки. SOCAR Proceedings, SI2, 161-171.
  10. Hoang, L., Trinh, T. V., Trieu, T. H., Nguyen, Q. M., et al. (2021). Study and apply the advanced analysis algorithm to screen the optimal enhanced oil recovery solution for oil and gas fields in Viet Nam. Journal of Mining and Earth Sciences, 62(3a), 17-29.
  11. Муслимов, Р. Х. (2005). Современные методы повышения нефтеизвлечения: проектирование, оптимизация и оценка эффективности. Казань: ФЭН.
  12. Мухаметшин, В. В., Кулешова, Л. С. (2022). Повышение эффективности выработки запасов залежей нижнего мела Западной Сибири с использованием методов увеличения нефтеотдачи. SOCAR Proceedings, SI1, 9-18.
  13. Хакимзянов, И. Н., Мухаметшин, В. Ш., Бахтизин, Р. Н., Шешдиров, Р. И. (2021). Определение объемного коэффициента сетки скважин для оценки конечного коэффициента нефтеизвлечения при разработке залежей нефти горизонтальными скважинами. SOCAR Proceedings, 2, 47-53.
  14. Велиев, Н. A., Джамалбеков, M. A., Ибрагимов, X. M., Гасанов, И. Р. (2021). О перспективах применения СО2 для повышения нефтеотдачи на месторождениях Азербайджана. SOCAR Proceedings, 1, 83–89.
  15. Велиев, Э. Ф., Алиев, А. А., Маммедбейли, Т. Е. (2021). Применение машинного обучения для прогнозирования эффективности внедрения технологий борьбы с конусообразованием. SOCAR Procceedings, 1, 104-113.
  16. Мухаметшин, В. В., Бахтизин, Р. Н., Кулешова, Л. С. и др. (2021). Скрининг и оценка условий эффективного применения методов увеличения нефтеотдачи высокообводненных залежей с трудноизвлекаемыми запасами. SOCAR Proceedings, SI2, 48-56.
  17. Хисамиев, Т. Р., Баширов, И. Р., Мухаметшин, В. Ш. и др. (2021). Результаты оптимизации системы разработки и повышения эффективности выработки запасов карбонатных отложений турнейского яруса Четырманского месторождения. SOCAR Proceedings, SI2, 131-142.
  18. Husein, N., Malyavko, E., Novikov, I., et al. (2021, November). Recovery improvement using geological, technical and operational factors of field development that influence the character of inflow profiles in horizontal laterals. SPE-204798-MS. In: SPE Middle East Oil & Gas Show and Conference. Society of Petroleum Engineers.
  19. Сулейманов, Б. А., Исмайлов, Ф. С., Велиев, Э. Ф., Дышин, О. А. (2013). О влиянии наночастиц на прочность полимерных гелей, применяемых в нефтедобыче. SOCAR Proceedings, 2, 24-28.
  20. Mardashov, D. V., Rogachev, M. K., Zeigman, Yu. V., Mukhametshin, V. V. (2021). Well killing technology before workover operation in complicated conditions. Energies, 14(3), 654.
  21. Грищенко, В. А., Позднякова, Т. В., Мухамадиев, Б. М. и др. (2021). Повышение эффективности разработки залежей нефти в карбонатных коллекторах на примере турнейского яруса. SOCAR Proceedings, SI2, 238-247.
  22. Шпуров, И. В., Захаренко, В. А., Фурсов, А. Я. (2015). Дифференцированный анализ степени вовлечения и выработанности запасов юрских залежей в пределах Западно-Сибирской НГП. Недропользование XXI век, 1(51), 12-19.
  23. Лобусев, А. В., Лобусев, М. А., Назарова, Л. Н. (2016). Моделирование разведки и разработки виртуального нефтегазового месторождения. Москва: Недра-Бизнесцентр.
  24. Якупов, Р. Ф., Хакимзянов, И. Н., Мухаметшин, В. В., Кулешова, Л. С. (2021). Использование гидродинамической модели при создании обратного конуса нефти в условиях водонефтяных зон. SOCAR Proceedings, 2, 54-61.
  25. Мухаметшин, В. Ш. (2022). Экспресс-оценка коэффициента извлечения нефти при разработке залежей в карбонатных коллекторах на естественных режимах. SOCAR Proceedings, SI1, 27-37.
  26. Шахвердиев, А. Х. (2017). Некоторые концептуальные аспекты системной оптимизации разработки нефтяных месторождений. Нефтяное хозяйство, 2, 58-63.
  27. 27 Муслимов, Р. Х. (2016). Новая стратегия освоения нефтяных месторождений в современной России – оптимизация добычи и максимизация КИН. Нефть. Газ. Новации, 4, 8-17.
  28. Грищенко, В. А., Асылгареев, И. Н., Бахтизин, Р. Н. и др. (2021). Методический подход к мониторингу эффективности использования ресурсной базы при разработке нефтяных месторождений. SOCAR Proceedings, SI2, 229-237.
  29. Кулешова, Л. С., Мухаметшин, В. Ш. (2022). Поиск и обоснование применения инновационных методов добычи углеводородов в осложненных условиях. SOCAR Proceedings, SI1, 71-79.
  30. Каневская, Р. Д. (1999). Математическое моделирование разработки месторождений нефти и газа с применением гидравлического разрыва пласта. Москва: Недра-Бизнесцентр.
  31. Аббасов, А. А., Аббасов, Э. М., Исмайлов, Ш. З., Сулейманов, А. А. (2021). Оценка эффективности процесса заводнения нефтяных пластов на основе емкостно-резистивной модели с нелинейным коэффициентом продуктивности. SOCAR Procеedings, 3, 45-53.
  32. Мухаметшин, В. В. (2021). Повышение эффективности управления разработкой залежей Западно-Сибирской нефтегазоносной провинции на основе дифференциации и группирования. Геология и геофизика, 62(12), 1672–1685.
  33. Мухаметшин, В. Ш., Хакимзянов, И. Н. (2021). Особенности группирования низкопродуктивных залежей нефти в карбонатных коллекторах для рационального использования ресурсов в пределах Урало-Поволжья. Записки Горного института, 252, 896-907.
  34. Back, M. J., Kirk, G. (2012, September). An integrated portfolio management approach for more effective business planning. SPE-162748-MS. In: SPE Hydrocarbon Economics and Evaluation Symposium. Society of Petroleum Engineers.
  35. Минниханов, Р. Н., Маганов, Н. У., Хисамов, Р. С. (2016). О создании научных полигонов по изучению трудноизвлекаемых запасов нефти в Татарстане. Нефтяное хозяйство, 8, 60-63.
  36. Мухаметшин, В. Ш., Хакимзянов, И. Н., Бахтизин, Р. Н., Кулешова, Л. С. (2021). Дифференциация и группирование сложнопостроенных залежей нефти в карбонатных коллекторах в решении задач управления разработкой. SOCAR Proceedings, SI1, 88-97.
  37. Мухаметшин, В. В., Кулешова, Л. С. (2020). О снижении уровня неопределенности при управлении заводнением залежей с трудноизвлекаемыми запасами. Известия ТПУ. Инжиниринг георесурсов, 331, 5, 140–146.
  38. Миловидов, В. Д. (2015). Управление инновационным процессом: как эффективно использовать информацию. Нефтяное хозяйство, 6, 10-16.
  39. Мухаметшин, В. В. (2020). Повышение эффективности управления объектами добычи нефти с использованием метода аналогий. SOCAR Proceedings, 4, 42-50.
  40. Грищенко, В. А., Рабаев, Р. У., Асылгареев, И. Н. и др. (2021). Методический подход к определению оптимальных геолого-технологических характеристик при планировании ГРП на многопластовых объектах. SOCAR Proceedings, SI2, 182-191.
  41. Сулейманов, Б. А. (2022) Теория и практика увеличения нефтеотдачи пластов. Москва-Ижевск: Институт Компьютерных Исследований.
  42. Асалхузина, Г. Ф., Давлетбаев, А. Я., Абдуллин, Р. И. и др. (2021). Гидродинамические методы исследования скважин в рядной системе разработки на месторождении с низкопроницаемым коллектором. Нефтегазовое дело, 19(3), 49-58.
  43. Сарапулова, В. В., Мухамедшин, Р. К., Давлетбаев, А. Я. (2016). Особенности прогнозирования предельного затрубного давления в добывающих скважинах при проведении гидродинамических исследований методом кривой восстановления давления / уровня. Вестник Башкирского университета, 21(4), 877-883.
  44. Рогачев, М. К., Мухаметшин, В. В., Кулешова, Л. С. (2019). Повышение эффективности использования ресурсной базы жидких углеводородов в юрских отложениях Западной Сибири. Записки Горного института, 240, 711-715.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100805

E-mail: vv@of.ugntu.ru


V. J. Abdullayev1, R. Q. V.liyev2, S. S. Ryabov3, Q. Q. Krupin3, U. Z. Raximov3

1«Neftqazelmitədqiqatlayihə» İnstitutu, SOCAR, Bakı, Azərbaycan; 2SOCAR, Bakı, Azərbaycan; 3Saneg, Daşkənd, Özbəkistan

Özbəkistan yataqlarında su axınının məhdudlaşdırılması üçün gel sistemlərinin tətbiqi


Məqalədə həm terrigen, həm də karbonatlı laylar üçün effektiv olan eyni vaxtda aparılan turşu ilə işlənmə və su axınının təcridi üsulu təqdim olunur. Mədən və eksperimental tədqiqatları Kruk və Şurçi yataqlarında aparılmışdır. Keçirilən tədbirlər nəticəsində neft hasilatında əhəmiyyətli artım və məhsulun sulaşmasında azalma müşahidə olunur.

Açar sözlər: gel sistemləri; gel əmələgətirmə; su axınının təcridi; neft quyusu; quyu debiti.

Məqalədə həm terrigen, həm də karbonatlı laylar üçün effektiv olan eyni vaxtda aparılan turşu ilə işlənmə və su axınının təcridi üsulu təqdim olunur. Mədən və eksperimental tədqiqatları Kruk və Şurçi yataqlarında aparılmışdır. Keçirilən tədbirlər nəticəsində neft hasilatında əhəmiyyətli artım və məhsulun sulaşmasında azalma müşahidə olunur.

Açar sözlər: gel sistemləri; gel əmələgətirmə; su axınının təcridi; neft quyusu; quyu debiti.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Сулейманов, Б. А. (1995). О фильтрации дисперсных систем в неоднородной пористой среде. Коллоидный журнал. 57(5),743-746.
  2. Салаватов, Т. Ш., Сулейманов, Б. А., Нуряев, А. С. (2000). Селективная изоляция притока жестких пластовых вод в добывающих скважинах. Нефтяное хозяйство, 2, 81-83.            
  3. Suleimanov, B. A., Azizov, F., Abbasov, E. M. (1998). Specific features of the gas-liquid mixture filtration. Acta Mechanica, 130(1)121-133.
  4. Сулейманов, Б. А., Исмайлов, Ф. С., Велиев, Э. Ф. (2014). О влиянии наночастиц металла на прочность полимерных гелей на основе КМЦ, применяемых при добыче нефти. Нефтяное хозяйство, 1, 86-88.
  5. Сулейманов, Б. А. (1997). Об эффекте проскальзывания при фильтрации газированной жидкости. Коллоидный журнал, 59(6), 807-812.
  6. Suleimanov, B. A., Veliyev, E. F., Vishnyakov, V. (2022). Nanocolloids for petroleum engineering. John Wiley & Sons.
  7. Сулейманов, Б. А. (2022). Теория и практика увеличения нефтеотдачи пластов. Москва-Ижевск: Институт компьютерных исследований.
  8. Ибрагимов, Г. З., Фазлутдинов, К. С., Хисамутдинов, Н. И. (1991). Применение химических реагентов для интенсификации добычи нефти. Москва: Недра.
  9. Ахмад, Ф. Ф., Гайбалыев, Г. Г. (2022). Интенсификации притока нефти путём изоляции притоков воды в призабойной зоне. Scientific Petroleum, 2, 23-27.
  10. Гаибова, А. Г., Аббасов, М. M. (2022). Исследования инновационного водо-изоляционного состава на основе карбамид-формальдегидной смолы. Scientific Petroleum, 2, 23-27.
  11. Дункан, Г., Балковски, П. (1996). Реализация методов увеличения нефтеотдачи: практика проектирования, заканчивания и эксплуатации скважин. Нефтегазовые технологии, 2(3), 8-14.
  12. Блажевич, В. А., Умрихина, Е. Н., Уметбаев, В. Г. (1981). Ремонтно - изоляционные работы при эксплуатации нефтяных месторождений. Москва: Недра.
  13. Канзафаров, Ф. Я., Канзафарова, С. Г., Мамаев, А. А. (1991). Способ изоляции притока воды в скважину. Авторское свидетельство СССР 1663182.
  14. Ильясов, А. И., Телин, А. Г., Хисамутдинов, Н. И. и др. (1991). Способ селективной изоляции высокопроницаемых интервалов в скважине. Авторское свидетельство СССР
  15. Сулейманов, Б. А., Гурбанов, А. Г., Тапдыгов, Ш. З. (2022). Изоляция водопритока в скважину термоактивной гелеобразующей композицией. SOCAR Proceedings, 4, 21-26.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100806

E-mail: vugar.abdullayev@socar.az


X. M. İbrahimov

«Neftqazelmitədqiqatlayihə» İnstitutu, SOCAR, Bakı, Azərbaycan

Aşağı temperaturlu laylarda neftvermənin artırılmasının yeni üsulu


Məqalədə eksperimental tədqiqatların nəticələri təqdim olunur. Bu nəticələrin əsasında termoqaz və kimyəvi təsir üsulları daxil olan, aşağı temperaturlu laylarda neftvermənin artırılması üsulları işlənmişdir. Kimyəvi reagentlərin vurulması ilə oksidləşmə prosesinin başlanması onun quyudibi zonasında müntəzəm qaydada bərabər paylanmasına, prosesin təsir etmə zonasının artmasına və ekzotermik reaksiya zonasının irəliləmə frontunun hamarlanmasına gətirib çıxarır. Oksidləşmə prosesi nəticəsində əmələ gələn istilik və nefti sıxışdıran araqatlar neftvermənin əhəmiyyətli dərəcədə artmasına şərait yaradır. Neft yatağının işlənməsinin təklif olunan üsulunu tətbiq etdikdə, avadanlığın korroziyası baş vermir, əmələ gələn karbon qazının miqdarı artır, lay suyu qələviləşir, neftin sıxışdırma əmsalı əhəmiyyətli dərəcədə artır. Təklif olunan üsulun perspektivi laydaxili enerji potensialının, aşağı qiymətli kimyəvi reagentlərin istifadəsi, həmçinin əsas reagent olan havanın əlçatan olması ilə bağlıdır. Texnologiyanı həyata keçirmək asandır, qənaətcildir və xüsusi quyu konstruksiyası tələb etmir.

Açar sözlər: Pirit; ekzotermik reaksiya; natrium hidroksid məhlulu; ammonium karbonat məhlulu; oksidləşmə; neftvermənin artırılması; laya təsir üsulları; nefti sıxışdıran araqatı.

Məqalədə eksperimental tədqiqatların nəticələri təqdim olunur. Bu nəticələrin əsasında termoqaz və kimyəvi təsir üsulları daxil olan, aşağı temperaturlu laylarda neftvermənin artırılması üsulları işlənmişdir. Kimyəvi reagentlərin vurulması ilə oksidləşmə prosesinin başlanması onun quyudibi zonasında müntəzəm qaydada bərabər paylanmasına, prosesin təsir etmə zonasının artmasına və ekzotermik reaksiya zonasının irəliləmə frontunun hamarlanmasına gətirib çıxarır. Oksidləşmə prosesi nəticəsində əmələ gələn istilik və nefti sıxışdıran araqatlar neftvermənin əhəmiyyətli dərəcədə artmasına şərait yaradır. Neft yatağının işlənməsinin təklif olunan üsulunu tətbiq etdikdə, avadanlığın korroziyası baş vermir, əmələ gələn karbon qazının miqdarı artır, lay suyu qələviləşir, neftin sıxışdırma əmsalı əhəmiyyətli dərəcədə artır. Təklif olunan üsulun perspektivi laydaxili enerji potensialının, aşağı qiymətli kimyəvi reagentlərin istifadəsi, həmçinin əsas reagent olan havanın əlçatan olması ilə bağlıdır. Texnologiyanı həyata keçirmək asandır, qənaətcildir və xüsusi quyu konstruksiyası tələb etmir.

Açar sözlər: Pirit; ekzotermik reaksiya; natrium hidroksid məhlulu; ammonium karbonat məhlulu; oksidləşmə; neftvermənin artırılması; laya təsir üsulları; nefti sıxışdıran araqatı.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Исмайлов, Ф. С., Мехтиев, У. Ш., Гасымлы, А. М. (2011). Опыт применения тепловых методов воздействия на нефтяных месторождениях Азербайджана.  Баку: НИПИ «Нефтегаз» SOCAR.
  2. Chen, Z., Wang, L., Tang, L., Huang, A. (2012). Low temperature oxidation experiments and kinetic model of heavy oil. Advances in Petroleum Exploration and Development, 4(2), 58–62.
  3. Kantzas, A., Bryan, J., Taheri, S. (2016). Fundamentals of fluid flow in porous media. Cangary: PERM Inc.
  4. Ren, S. R., Yang, C. H., Hou, S. M., et al. (2012). Relationship between air volume and oil-recovery mechanism for light oil air injection process. Journal of China University of Petroleum (Edition of Natural Science), 36(3), 121-125.
  5. Vishnyakov V., Suleimanov B., Salmanov A., Zeynalov E. (2019) Primer on enhanced oil recovery. Gulf Professional Publishing.
  6. Сулейманов, Б. А. (2022). Теория и практика увеличения нефтеотдачи пластов. Серия: Современные нефтегазовые технологии. Москва-Ижевск: Институт компьютерных исследований.
  7. Сулейманов, Б. А. (1995). О фильтрации дисперсных систем в неоднородной пористой среде. Коллоидный журнал, 57(5), 743–746.
  8. Suleimanov, B. A., Azizov, Kh. B., Abbasov, E. M. (1998). Specific features of the gas-liquid mixture filtration. Acta Mechanica, 130(1-2), 121-133.
  9. Suleimanov, B. A.Veliyev, E. F.Naghiyeva, N. V. (2021). Colloidal dispersion gels for in-depth permeability modification. Modern Physics Letters B, 35(1), 2150038.
  10. Suleimanov, B. A.Veliyev, E. F. , Naghiyeva, N. V. (2020). Preformed particle gels for enhanced oil recovery. International Journal of Modern Physics B, 34(28), 2050260.
  11. Suleimanov, B. A., Ismayilov, R. H.,  Abbasov, H. F., et al. (2017). Thermophysical properties of nano- and microfluids with [Ni55-pppmda)4Cl2] metal string complex particles. Colloids and Surfaces A: Physicochemical and Engineering Aspects, 513, 41-50.
  12. Панахов Г.М., Сулейманов Б.А. (1995) Особенности течения суспензий и нефтяных дисперсных систем. Коллоидный журнал. Т. 57, № 3. С. 359-363.
  13. İbrahimov X. M., Kazımov F. K., Əkbərova A. F. (2022) Lay sularının selektiv təcridi üçün geləmələgətirici  kompozisiyanın işlənməsi və laborator tədqiqi. Scientific Petroleum. №2, P.40-46.
  14. Сулейманов, Б. А., Велиев, Э. Ф. (2016). О влиянии гранулометрического состава и наноразмерных добавок на качество изоляции затрубного пространства в процессе цементирования скважин. SOCAR Proceedings, 4, 4-10.
  15. Балепин, А. А., Бруслов, А. Ю., Булыгин, М. Г. (1996). Способ термохимической обработки прискважинной части нефтяного пласта. Патент РФ
  16. Александров, Е. Н., Щербина, К. Г., Дараган, Е. В. и др. (2000). Способ термохимической обработки продуктивного пласта и горюче-окислительный состав для его осуществления. Патент РФ 2153065.
  17. Дияшев, Р. Н., Саттарова, Ф. М., Волков, Ю. В. (1997). Способ разработки нефтяной залежи с применением внутрипластового горения. Патент РФ
  18. Сулейманов, Б. А., Ибрагимов, Х. М., Казымов, Ш. П. (2020). Способ разработки нефтяной залежи. Евразийский патент
  19. Grayfer, I., Nikolaev, N. M.,  Kokorev, V. I. (2010, October). The thermogas treatment of the Bazhen's series deposits. SPE-138074-MS. In: SPE Russian Oil and Gas Conference and Exhibition. Society of Petroleum Engineers.
  20. Хлебников, В. Н., Зобов, П. М., Антонов, С. В. и др. (2008). Исследование термогазового метода добычи нефти. Кинетические закономерности автоокисления нефти пластов юрского возраста. Башкирский химический журнал, 15(4),105-110.
  21. Suleimanov, B. A., Rzayeva, S. C., Akberova, A. F., Akhmedova, U. T. (2022). Self-foamed biosystem for deep reservoir conformance control. Petroleum Science and Technology, Petroleum Science and Technology, 40(20), 2450-2467.
  22. Suleimanov, B. A., Rzayeva, S. C., Akberova, A. F. (2021). Self-gasified biosystems for enhanced oil recovery. International Journal of Modern Physics B, 35(27), 2150274.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100807

E-mail: khidir.ibrahimov@socar.az


Ş. Z. İsmaylov

Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti, Bakı, Azərbaycaт

Qazlift quyusunun qaldırıcısının diametrinin və uzunluğunun coxmeyarlı seçimi


Qazlift üsulu ilə neftçıxarmada istifadə olunan qaldırıcının daxili diametrinin və uzunluğunun optimal seçilməsi məsələsi, qaldırıcının optimal iş rejimində, quyuya qərarlaşmış maye axınının hərəkəti tənliyi əsasında əldə edilən meyarlar və məhdudiyyətlərlə iki meyarlı optimallaşdırma məsələsi şəklində tərtib edilmişdir. Qoyulan məsələnin həlli üçün meyarların, məhdudiyyətlərin və giriş müstəqil dəyişənlərin hər hansı bir son ədədi ilə çox meyarlı məsələnin ümumi vəzifəsi nəzərdən keçirilir. Belə bir problemin həlli üçün genetik alqoritm işlənmişdir.

Açar sözlər: quyu; qazlift; neft hasilatı; iş rejimi; alqoritm.

Qazlift üsulu ilə neftçıxarmada istifadə olunan qaldırıcının daxili diametrinin və uzunluğunun optimal seçilməsi məsələsi, qaldırıcının optimal iş rejimində, quyuya qərarlaşmış maye axınının hərəkəti tənliyi əsasında əldə edilən meyarlar və məhdudiyyətlərlə iki meyarlı optimallaşdırma məsələsi şəklində tərtib edilmişdir. Qoyulan məsələnin həlli üçün meyarların, məhdudiyyətlərin və giriş müstəqil dəyişənlərin hər hansı bir son ədədi ilə çox meyarlı məsələnin ümumi vəzifəsi nəzərdən keçirilir. Belə bir problemin həlli üçün genetik alqoritm işlənmişdir.

Açar sözlər: quyu; qazlift; neft hasilatı; iş rejimi; alqoritm.

Ədəbiyyat siyahısı

 

  1. Данхэм, К. (2014). Газлифтная эксплуатация: последние достижения. ROGTEC. Российские нефтегазовые технологии, 4(10), 66-72.
  2. (1994). Gas lift. Book 6 of the vocational traning series. Third edition.   Explication & Production Departament, American Petroleum Institute.
  3. (1999). Gas lift design and technology. Well completions and productivity chevron main pass 313 optimization project 09/12/00. Schlumberger.
  4. Salem, A. S. (2009). Petroleum production engineering 2. (PTE 431). Lectures 10-12. Principle of gas-lift system.
  5. Мищенко, И. Т. (2003) Скважинная добыча нефти: Учебное пособие для вузов. Москва: «Нефть и газ» РГУ нефти и газа им. И.М. Губкина.
  6. Середа, Н. Г., Сахаров, В. А., Тимашев, А. Н. (1986). Спутник нефтяника и газовика. Справочник. Москва: Недра.
  7. Guo, B., Lyons, W. C., Ghalamber, A. (2007) Petroleum production engineering. A computer-assisted approach. Elsevier Science & Technology Books.
  8. Abdullayev, V. C. (2022). Qazlift quyuları üşün xüsusi sərf tənzimləyici quyudaxili qurğu. Scientific Petroleum, 1, 46-51.
  9. Abdullayev, V. C. (2021).  Maili və şaquli qazlift quyularının istismar xüsusiyyətlərinin müqayisəli araşdırılması və təzyiq qradientinin təsirinin öyrənilməsi. Scientific Petroleum, 1, 48-57.
  10. Мищенко, И. Т. (2008). Расчеты при добыче нефти и газа. Москва: «Нефть и газ» РГУ нефти и газа им. И. М. Губкина.
  11. Ray, T., Kang, T. and Chye S. K. (2000, July). An evolutionary algorithm for constrained optimization. In:  Genetic and Evolutionary Computation Conference (GECCO '00).
  12. Murata, T. (1996) Genetic algorithms for multiobjective optimization. Thesis PhD. University of Osaka Prefecture.
  13. Соболь, И. М. (1973). Численные методы Монте-Карло. Москва: Наука.
  14. Eshelman, L. J., Schaffer, J. D. (1993) Real-coded genetic algorithms and interval-schemata. Fundations of Genetic Algorithms, 2, 187-202.
  15. Michalewicz, Z. (1996) Genetic algorithm + Data structure = Evolution programa. New York: Springer-Verling.
  16. Suleimanov,  B. A., Dyshin, O. A. (2013). Application of discrete wavelet transform to the solution of boundary value problems for quasi-linear parabolic equations. Applied Mathematics and Computation, 219, 7036-7047.
  17. Сулейманов, Б. А., Аббасов, Э. М., Дышин, О. А. (2008). Вейвлет- метод решения задачи нестационарной фильтрации с разрывными коэффициентами. Журнал вычислительной математики и математической физики, 48(12), 2163-2179.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100808

E-mail: petrotech@asoiu.az


Q. Q. Qilayev1, M. Y. Xabibullin2, R. N. Baxtizin3

1Kuban Dövlət Texnoloji Universiteti, Neft, Qaz və Energetika İnstitutu, Krasnodar, Rusiya; 2Ufa Dövlət Neft Texniki Universitetinin Neft və Qaz İnstitutu (Oktyabrskiy ş. filialı), Rusiya; 3Ufa Dövlət Neft Texniki Universiteti, Ufa, Rusiya

İstismar quyularında qum təzahürü ilə mübarizə üsullarının təkmilləşdirilməsi


Hal hazırda qumun lay mayesi ilə birgə təzahürünə qarşı mübarizə aparmaq üçün çoxlu sayda üsullardan istifadə olunur ki, bunları da aşagıdakı kimi qruplaşdırmaq olar: qum ilə mayenin birlikdə çıxdığı quyuların istismar şəraitinin təkmilləşdirilməsi; qumun boruarxası fəzada saxlanılmasına imkan verən texnologiya və avadanlıqların yaradılması. Qumla təmasda olan avadanlığın hidroabraziv dağılması, layın quyudibi zonasında lay strukturunun pozulması, quyuların işi dayandığı zaman yerüstü avadanlıqlarda və quyu zumpfunda qum çöküntüləri üçün şərait yarandığı səbəbindən birinci qrupa aid üsullardan nadir hallarda istifadə olunur. Bu təzahürlərə qarşı mübarizənin ən perspektivli üsulu ikinci qrupa uyğun istifadə olunan texnologiya və avadanlıqlardır: quyunun quyudibi zonasına sement, köpüklü sement və sement-qum qarışıqlarının vurulması; quyudibində süzgəclərin tətbiqi; quyunun quyudibi zonasına böyük fraksiyalı qum dənələri və çınqılın vurulması; sintetik qatranların quyunun quyudibi zonasının boru arxası fəzasına vurulması; yuxarıda qeyd olunanları özündə birləşdirən kombinə edilmiş üsullar. Titan süzgəcləri və çınqıl doldurmaları layların dağılmasının qarşısını almaq üçün ən təsirli vasitələrdir.

Açar sözlər: quyuyanı lay; qum tıxacı; quyu; buxar-istilik təsiri.

Hal hazırda qumun lay mayesi ilə birgə təzahürünə qarşı mübarizə aparmaq üçün çoxlu sayda üsullardan istifadə olunur ki, bunları da aşagıdakı kimi qruplaşdırmaq olar: qum ilə mayenin birlikdə çıxdığı quyuların istismar şəraitinin təkmilləşdirilməsi; qumun boruarxası fəzada saxlanılmasına imkan verən texnologiya və avadanlıqların yaradılması. Qumla təmasda olan avadanlığın hidroabraziv dağılması, layın quyudibi zonasında lay strukturunun pozulması, quyuların işi dayandığı zaman yerüstü avadanlıqlarda və quyu zumpfunda qum çöküntüləri üçün şərait yarandığı səbəbindən birinci qrupa aid üsullardan nadir hallarda istifadə olunur. Bu təzahürlərə qarşı mübarizənin ən perspektivli üsulu ikinci qrupa uyğun istifadə olunan texnologiya və avadanlıqlardır: quyunun quyudibi zonasına sement, köpüklü sement və sement-qum qarışıqlarının vurulması; quyudibində süzgəclərin tətbiqi; quyunun quyudibi zonasına böyük fraksiyalı qum dənələri və çınqılın vurulması; sintetik qatranların quyunun quyudibi zonasının boru arxası fəzasına vurulması; yuxarıda qeyd olunanları özündə birləşdirən kombinə edilmiş üsullar. Titan süzgəcləri və çınqıl doldurmaları layların dağılmasının qarşısını almaq üçün ən təsirli vasitələrdir.

Açar sözlər: quyuyanı lay; qum tıxacı; quyu; buxar-istilik təsiri.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Парфенов, А. Н., Шашель, В. А., Ситдиков, С. С. (2007). Особенности и опыт проведения проппантного ГРП в ОАО «Самаранефтегаз». Нефтяное хозяйство, 11, 38-41.
  2. Топал, А. Ю., Фирсов, В. В., Усманов, Т. С. и др. (2020). Региональные аспекты проведения ГРП в ОАО «Удмуртнефть». Нефтяное хозяйство, 4, 44-48.
  3. Гилаев, Г. Г., Манасян, А. Э., Летичевский, А. Е. и др. (2014). Гидравлический разрыв пласта как инструмент разработки месторождений Самарской области. Нефтяное хозяйство, 11, 65-69.
  4. Запорожец, Е. П., Шостак, Н. А., Антониади, Д. Г., Савенок, О. В. (2014). Способ гидравлического разрыва пласта. Патент РФ 2507389.
  5. Исмагилов, А. Ф., Манасян, А. Э., Хамитов, И. Г. и др. (2014). Разработка месторождений Самарской области (от практики к стратегии). Самара: ООО «Издательство «Нефть. Газ. Новации».
  6. Хабибуллин, М. Я. (2018). Исследование процессов, происходящих в колонне труб при устьевой импульсной закачке жидкости в скважину. Нефтегазовое дело, 16(6), 34-39.    
  7. Oliveir, H. A., Li, W., Maxey, J. E. (2013, October). Invert emulsion acid for simultaneous acid and proppant fracturing. OTC-24332-MS. In: Offshore Technology Conference Brasil.
  8. Гилаев, Г. Г., Манасян, А. Э., Федорченко, Г. Д. и др. (2013). Нефтяные залежи в карбонатных отложениях фаменского яруса самарской области: история открытия и перспективы поиска. Нефтяное хозяйство, 10, 38-40.
  9. Гилаев, Г. Г., Хисметов, Т. В., Бернштейн, А. М. и др. (2009). Применение термостойких жидкостей глушения на основе нефтяных эмульсий. Нефтяное хозяйство, 8, 64-67.
  10. Bale, A., Smith, M. B., Klein, H. H. (2010, September). Stimulation of carbonates combining acid fracturing with proppant (CAPF): A revolutionary approach for enhancement of sustained fracture conductivity and effective fracture halflength. SPE-134307-MS. In: SPE Annual Technical Conference and Exhibition.
  11. Rickman, R., Mullen, M. (2008, September). A practical use of shale petrophysics for stimulationdesign optimization: All shale plays are not cloning of the Barnett Shale. SPE-115258-MS. In: SPE Annual Technical Conference and Exhibition.
  12. Хабибуллин, М. Я. (2020). Увеличение эффективности разделения жидких систем при сборе пластовой жидкости. Нефтегазовое дело, 18(2), 64-71.
  13. Гилаев, Г. Г., Горбунов, В. В., Кузнецов, А. М. и др. (2012). Повышение эффективности использования химических реагентов в ОАО НК «Роснефть». Нефтяное хозяйство, 11, 22-24.
  14. Глущенко, В. Н., Пташко, О. А., Харисов, Р. Я., Денисова, А. В. (2010). Кислотные обработки: составы, механизмы реакций, дизайн. Уфа: Гилем.
  15. Kadochnikova, L. M., Pichugin, O. N., Chebakov, A. A. (2002). Analytical technique for gel treatment prediction of production and injection wells in a stratified reservoir. Iranian Journal of Science & Technology. Transaction B, 26(B2), 205-216.
  16. Аббасов, Э. М., Агаева, Н. А. (2014). Распространение упругих волн, создаваемых в жидкости, с учетом динамической связи системы пласт-скважина. SOCAR Proceedings, 1, 77-84. 
  17. Коннов, Ю. Д., Сидоркин, Д. И., Хабибуллин, М. Я. (2018). Механизация технологического процесса спускоподъемных операций при текущем и капитальном ремонте скважин. SOCAR Proceedings, 2, 15-24.
  18. Сулейманов, Б. А., Аббасов, Э. М. (2010). Восстановление забойного давления при вытеснении нефти водой с учетом не мгновенного прекращения притока в скважину. SOCAR Proceedings, 2, 20-24.
  19. Zaichenko, A. Yu., Glazov, S. V., Salgansky, E. A. (2017). Filtration combustion of viscous hydrocarbon liquids. Theoretical Foundations of Chemical Engineering, 51(5), 673-679.
  20. Orlov, M. S., Roschin, P. V., Struchkov, I. A., Litvin, V. T. (2015). The application of x-ray micro computed tomography (micro-CT) of core sample for estimation of physicochemical treatment efficiency. SPE-176600-MS. In: SPE Russian Petroleum Technology Conference.
  21. Хабибуллин, М. Я., Сулейманов, Р. И. (2019). Повышение надежности сварных соединений трубопроводов в системе поддержания пластового давления. Нефтегазовое дело, 17(5), 93-98.
  22. Nsoga, V. N., Hona, J., Pemha, E. (2017). Numerical simulation of heat distribution with temperature-dependent thermal conductivity in a two-dimensional liquid flow. International Journal of Nonlinear Sciences and Numerical Simulation, 18(6), 507-513.
  23. Литвин, В. Т., Стрижнев, К. В., Шевчук, Т. Н., Рощин, П. В. (2018). Кислотная обработка призабойной зоны пласта баженовской свиты после проведения гидроразрыва пласта. Нефтяное хозяйство, 4, 70-73.
  24. Khabibullin, M. Ya. (2019). Development of the design of the sucker-rod pump for sandy wells. In: IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 560, 012065.          
  25. Гилаев, Ген. Г., Хабибуллин, М. Я., Гилаев, Г. Г. (2020). Перспективы применения кислотного геля для закачки проппанта в процессе проведения гидроразрыва карбонатных пластов на территории Самарской области. Нефтяное хозяйство, 8, 54-57.
  26. Assem, A. I., Nasr-El-Din, H. A., De Wolf, C. A. (2013). Formation damage due to iron precipitation in carbonate rocks. SPE-165203-MS. In: SPE European Formation Damage Conference & Exhibition.  
  27. Хабибуллин, М. Я. (2019). Систематизированный подход к методам закачки воды в нагнетательные скважины. Нефтегазовое дело, 17(3), 80-86.
  28. Rady, A., Nasr-El-Din, H. A. (2015). Iron precipitation in calcite, dolomite and sandstone cores. SPE-176574-MS. In: SPE Russian Petroleum Technology Conference.
  29. Rabie, A. I., Nasr-El-Din, H. A. (2015). Sodium gluconate as a new environmentally friendly iron controlling agent for HP/ HT acidizing treatments. SPE-172640-MS. In: SPE Middle East Oil & Gas Show and Conference.
  30. Литвин, В. Т., Стрижнев, К. В., Рощин, П. В. (2015). Особенности строения и интенсификации притоков нефти в сложных коллекторах баженовской свиты Пальяновского месторождения. Нефтегазовая геология. Теория и практика, 10(3).
  31. Шакен, М. Ш. (2019). Исследование применимости кислотной обработки в конгломератных коллекторах. SOCAR Proceedings, 4, 23-31.
  32. Рабаев, Р. У., Бахтизин, Р. Н., Султанов, Ш. Х. и др. (2020). Обоснование применения технологии кислотного гидроразрыва пласта в карбонатных коллекторах газоконденсатных месторождений морского шельфа. SOCAR Proceedings, 4, 60-67.
  33. Султанмагомедов, Т. С., Бахтизин, Р. Н., Султанмагомедов, С. М. (2020). Исследование перемещений трубопровода в многолетнемерзлых грунтах. SOCAR Proceedings, 4, 75-83.
  34. Suleimanov, B. A., Abbasov, H. F. (2017). Aggregative stability chemical control of quartz suspensions. Journal of Dispersion Science and Technology, 38(8), 1103–1109.
  35. Моисеев, К. В., Кулешов, В. С., Бахтизин, Р. Н. (2020). Свободная конвекция линейно неоднородной жидкости в квадратной полости при боковом нагреве. SOCAR Proceedings, 4, 108-116.
  36. Гилаев, Ген. Г., Хабибуллин, М. Я., Гилаев, Г. Г. (2020). Основные аспекты использования кислотного геля для закачки проппанта во время работ по гидроразрыву пласта на карбонатных коллекторах в Волго-Уральском регионе. SOCAR Proceedings, 4, 33-41.
  37. Бахтизин, Р. Н., Каримов, Р. М., Мастобаев, Б. Н. (2016). Обобщенная кривая течения и универсальная реологическая модель нефти. SOCAR Proceedings, 2, 43-49.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100809

E-mail: m-hab@mail.ru


R. Z. Nurqaliyev1, İ. Q. Fattaxov1,2, R.R. Xusnutdinova1, A. R. Vafin2, A. S. Jirkeyev3, A. K. Saxapova3

1Ufa Dövlət Neft Texniki Universitetinin Neft və Qaz İnstitutu (Oktyabrskiy ş. filialı), Rusiya; 2V. D. Şanin adına İSC «Tatneft», Almetyevsk, Rusiya; 3V. D. Şanin adına «Tatneft» ASC, «TatNİPİneft» İnstitutu, Buqulma, Rusiya

Hidrodinamik modelin yaradılması nümunəsində suyun izolyasiya işlərinin effektivliyinin müəyyənləşdirilməsi üsulu


Layın neft hasilatının artması ilə əlaqəqar hər hansı bir tədbirin layihələndirilməsi mərhələsində, baxılan məsələdə təmir və izolyasiya işlərinin vacib vəzifəsi prosesin modelləşdirilməsi, xüsusən də hidrodinamiki modelləşdirmədir. Layihə prosesində texnologiyanın istifadəsindən neftvermə parametrlərini proqnozlaşdırmağa və bununla da görülən işlərin dəyərini azaltmağa və planlaşdırılan tədbirlərin rentabelliyini və müvəffəqiyyət faizini təyin etməyə imkan verir. Məqalədə, neftlə doymuş və sulu təbəqəni təqlid edən yaradılmış iki fazalı hidrodinamik modelin köməyi ilə texnoloji və iqtisadi effektin qiymətləndirilməsi müzakirə olunur, müxtəlif izolyasiya əmsalları üçün hesablanmış dəyərlər və skin-faktorunun asılılıq qrafikləri, həmçinin tərkibin izolyasiya əmsalından asılı olaraq neft debitində və sulaşmada dəyişiklik qrafiki verilmişdir.

Açar sözlər: suyun izolyasiyası; hidrodinamik model; skin-faktor; izolyasiya əmsalı; su axını.

Layın neft hasilatının artması ilə əlaqəqar hər hansı bir tədbirin layihələndirilməsi mərhələsində, baxılan məsələdə təmir və izolyasiya işlərinin vacib vəzifəsi prosesin modelləşdirilməsi, xüsusən də hidrodinamiki modelləşdirmədir. Layihə prosesində texnologiyanın istifadəsindən neftvermə parametrlərini proqnozlaşdırmağa və bununla da görülən işlərin dəyərini azaltmağa və planlaşdırılan tədbirlərin rentabelliyini və müvəffəqiyyət faizini təyin etməyə imkan verir. Məqalədə, neftlə doymuş və sulu təbəqəni təqlid edən yaradılmış iki fazalı hidrodinamik modelin köməyi ilə texnoloji və iqtisadi effektin qiymətləndirilməsi müzakirə olunur, müxtəlif izolyasiya əmsalları üçün hesablanmış dəyərlər və skin-faktorunun asılılıq qrafikləri, həmçinin tərkibin izolyasiya əmsalından asılı olaraq neft debitində və sulaşmada dəyişiklik qrafiki verilmişdir.

Açar sözlər: suyun izolyasiyası; hidrodinamik model; skin-faktor; izolyasiya əmsalı; su axını.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Suleimanov B.A., Feyzullayev Kh.A., Abbasov E. M. (2019). Numerical simulation of water shut-off performance for heterogeneous composite oil reservoirs. Applied and Computational Mathematics, 18(3), 261-271.
  2. Suleimanov, B. A., Feyzullayev, Kh. A. (2023). Numerical simulation of water shut-off performance for heterogeneous layered oil reservoirs. SOCAR Proceedings, 1, ……..
  3. Suleimanov, B. A., Salavatov, T. Sh., Nuryayev, A. S. (2000). Selective isolation of hard formation waters influx in producing wells. Oil Industry, 12, 81-83.
  4. Kleshchenko, I. I., Zozulya, G. P., Yagafarov, A. K. (2010). Theory and practice of water shutoff operations in oil and gas wells. Tyumen: TyumGNGU.
  5. Blazhevich, V. A., Umrikhina, E. N., Umetbaev, V. G. (1981). Water shutoff jobs in process of oil fields development. Moskva: Nedra.
  6. Umetbaev, V. G., Merzlyakov, V. F., Volochkov, N. S. (2000). Well overhaul. Insulation works. Ufa: RIC ANC «Bashneft».
  7. Nurgaliev, R. Z.Kozikhin, R. A.Fattakhov, I. G., et al. (2019). Prospects for the use of new technologies in assessing the impact of geological and technological risks. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 378(1), 012117.
  8. Andreev, V. E., Safiullin, A. R., Chibisov, A. V., Fattakhov, I. G. (2019). Wells the selection of candidates for work at the shutoff based on neticeleri emulsion. In: 46th all-Russian scientific-technical conference of young scientists, postgraduates and students with international participation.
  9. Safiullin, A. R., Andreev, V. E., Fattakhov, I. G. (2019). Review of compositions for carrying out waterproofing works. Сollection of scientific papers «Oil and Gas Technology and New Materials. Problems and Solutions». Ufa: GHANA «Institute for Strategic Studies of the Republic of Bashkortostan», 216-220.
  10. Ahmad, N., Aramco, S., Al-Shabibi, H., et al. (2012, November). Comprehensive diagnostic and water shut-off in open and cased hole carbonate horizontal wells. SPE-162287-MS. In: Abu Dhabi International Petroleum Conference and Exhibition. Society of Petroleum Engineers.
  11. Derendyaev, R. A., Pikulev, A. S., Derendyaev, K. A. (2020). The use of probabilistic and statistical methods to assess the effectiveness of technologies for limiting water inflow. Problems of Development of Hydrocarbon and Ore Mineral Deposits, 5(617), 48-53.
  12. Chen, L., Jinjie, W., Long, Yu, et al. (2018). Experimental investigation on the nanosilica-reinforcing polyacrylamide polyethylenimine hydrogel for water shutoff treatment. Energy Fuels, 32(6), 6650–6656.
  13. Feven, M. M., Mohan, R. K., Shahla, A., et al. (2020). Thermo-elastic and self-healing polyacrylamide-2D nanofiller composite hydrogels for water shutoff treatment. Journal of Petroleum Science and Engineering, 193, 107391.
  14. Hernando, L., Martin, N., Zaitoun, A., et al. (2020, November). Successful water shutoff treatment of fractured carbonate horizontal well under aquifer pressure support. SPE-203394-MS. In: Abu Dhabi, International Petroleum Exhibition & Conference. Society of Petroleum Engineers.
  15. Nurhazwane, A. F., Sonny, I., Nur, A. M. I., Siti, R. S. (2020). Gelation behavior of polyacrylamide reinforced with nano-silica for water shutoff treatment in oil field. Solid State Phenomena, 307, 252-257.
  16. Shabnam, M., Mohsen, V. S., Mahsa, B. S., et al. (2015). Hydrogel swelling properties: comparison between conventional and nanocomposite hydrogels for water shutoff treatment. Asia-Pacific Journal of Chemical Engineering, 10(5), 743-753.
  17. Bahtizin, R. N., Fattakhov, I. G., Kadyrov, R. R., et al. (2015). Destruction of the resins structure due to heating. Oriental Journal of Chemistry, 31(2), 795-803.
  18. Khusnutdinova, R. R., Fattakhov, I. G., Zhirkeev, A. S., Sakhapova, A. K. (2021). Review of literature on calculation principles used for development of water shutoff design. Natural Energy Carriers and Carbon Materials & Natural Energy Sources and Carbon Materials, 3(09), 3-31.
  19. Fattakhov, I. G., Garifullina, Z. A., Zhirkeev, A. S., et al. (2021). Development and selection of optimal cement designs for water shutoff jobs. Oil Province, 4(28), 2.
  20. Yusupova, L. F., Khalikova, K. M., Khusnutdinova, R. R. (2021). Technological feature of water shutoff operations. IOP Conferences Series: Earth and Environmental Science, 868, 012086.
  21. Fattakhov, I. G., Kadyrov, R. R., Nabiullin, I. D., et al. (2015). Using artificial neural networks for analyzing efficiency of advanced recovery methods. Biosciences Biotechnology Research Asia, 12(2), 1893-1902.
  22. Nurgaliev, R. Z., Kozikhin, R. A., Fattakhov, I. G., Kuleshova, L. S. (2019). Application prospects for new technologies in geological and technological risk assessment. Gornyi Zhurnal, (4), 36-40.
  23. Bakhtizin, R. N., Fattakhov, I. G., Kadyrov, R. R., Safiullina, A. R. (2016). Integral analysis aimed at identification and analytical solution of issues on oil recovery efficiency enhancement. International Journal of Applied Engineering Research, 11(3), 1612-1621.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100810

E-mail: i-fattakhov@rambler.ru


İ. Ş. Minqulov1, M. D. Valeyev2, V. V. Muxametşin1, L. S. Kuleşova1, Ş. Q. Minqulov1

1Ufa Dövlət Neft Texniki Universitetinin Neft və Qaz İnstitutu (Oktyabrskiy ş. filialı), Rusiya; 2«VM Sistema» EİM SC, Kumlekul, Rusiya

Neftdə həll olunmuş qazın miqdarının neftin özlülüyünə təsiri


Məqalədə neftin qazla doyumluluğunun onun özlülüyünə təsirinin öyrənilməsinin nəticələri təsvir edilmişdir. Qazlılığın və lay məhsulunun sulaşmasının dəyişilməsinin geniş diapazonunda həll olunmuş qazın neftin özlülüyünə təsiri ilə bağlı araşdırmalar aparılmışdır. Göstərilir ki, bəzi tədqiqatlara görə neftdə həll olunmuş qazın olması onun özlülüyünü qat-qat azalda bilər. Standart şəraitdə neftin özlülüyünün müqayisəli təhlili əsasında qazla doyumlu neftin özlülüyü ilə onun qazla doyumluluğundan asılı olaraq standart qiyməti arasında statistik əlaqə əldə edilmişdir. Qaz doyumlu su-neft emulsiyasının özlülüyünün hesablanması üsulu, qazsızlaşdırılmış mayenin və qaz doyumlu neftin 20 °C-də özlülüyünün ilkin ölçülməsi, bu neftin deqazasiya əyrisi ilə neftdə həll olunmuş qazın qalıq miqdarının müəyyən edilməsi, Arlan neft yatağının lay neftlərinin tədqiqi nümunəsində təklif edilmişdir.

Açar sözlər: həll olunmuş qaz; qazsızlaşdırılmış neftin özlülüyü; sulaşma; su-neft emulsiyası.

Məqalədə neftin qazla doyumluluğunun onun özlülüyünə təsirinin öyrənilməsinin nəticələri təsvir edilmişdir. Qazlılığın və lay məhsulunun sulaşmasının dəyişilməsinin geniş diapazonunda həll olunmuş qazın neftin özlülüyünə təsiri ilə bağlı araşdırmalar aparılmışdır. Göstərilir ki, bəzi tədqiqatlara görə neftdə həll olunmuş qazın olması onun özlülüyünü qat-qat azalda bilər. Standart şəraitdə neftin özlülüyünün müqayisəli təhlili əsasında qazla doyumlu neftin özlülüyü ilə onun qazla doyumluluğundan asılı olaraq standart qiyməti arasında statistik əlaqə əldə edilmişdir. Qaz doyumlu su-neft emulsiyasının özlülüyünün hesablanması üsulu, qazsızlaşdırılmış mayenin və qaz doyumlu neftin 20 °C-də özlülüyünün ilkin ölçülməsi, bu neftin deqazasiya əyrisi ilə neftdə həll olunmuş qazın qalıq miqdarının müəyyən edilməsi, Arlan neft yatağının lay neftlərinin tədqiqi nümunəsində təklif edilmişdir.

Açar sözlər: həll olunmuş qaz; qazsızlaşdırılmış neftin özlülüyü; sulaşma; su-neft emulsiyası.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Иванова, М. М., Дементьев, Л. Ф., Чоловский, И. П. (2014). Нефтегазопромысловая геология и геологические основы разработки месторождений нефти и газа. Москва: Альянс.
  2. Конторович, А. Э., Нестеров, И. И., Салманов, Ф. К. и др. (1975). Геология нефти и газа Западной Сибири. Москва: Недра.
  3. Гусейнов, А. Г., Гусейнов, Е. А. (2021). Пути совершенствования инновационной деятельности на нефтегазодобывающих предприятиях. SOCAR Proceedings, SI2, 1-7.
  4. Велиев, Э. Ф., Алиев, А. А., Маммедбейли, Т. Е. (2021). Применение машинного обучения для прогнозирования эффективности внедрения технологий борьбы с конусообразованием. SOCAR Procceedings, 1, 104-113.
  5. Мухаметшин, В. В., Кулешова, Л. С. (2022). Повышение эффективности выработки запасов залежей нижнего мела Западной Сибири с использованием методов увеличения нефтеотдачи. SOCAR Proceedings, SI1, 9-18.
  6. Мухаметшин, В. Ш. (2022). Управление заводнением залежей нефти в карбонатных коллекторах. SOCAR Proceedings, SI1, 38-44.
  7. Грищенко, В. А., Позднякова, Т. В., Мухамадиев, Б. М. и др. (2021). Повышение эффективности разработки залежей нефти в карбонатных коллекторах на примере турнейского яруса. SOCAR Proceedings, SI2, 238-247.
  8. Хузин, Р. Р., Бахтизин, Р. Н., Андреев, В. Е. и др. (2021). Интенсификация добычи нефти методом гидравлического сжатия пласта. SOCAR Proceedings, SI1, 98-108.
  9. Сургучев, М. Л. (1985). Вторичные и третичные методы увеличения нефтеотдачи пластов. Москва: Недра.
  10. Велиев, Э.Ф. (2020). О механизмах удерживания полимера пористой средой. SOCAR Procеedings, 3, 126-134.
  11. Мухаметшин, В. В. (2021). Повышение эффективности управления разработкой залежей Западно-Сибирской нефтегазоносной провинции на основе дифференциации и группирования. Геология и геофизика, 62(12), 1672–1685.
  12. Мухаметшин, В. Ш. (2022). Экспресс-оценка коэффициента извлечения нефти при разработке залежей в карбонатных коллекторах на естественных режимах. SOCAR Proceedings, SI1, 27-37.
  13. Гиматудинов, Ш. К., Ширковский, А. И. (1982). Физика нефтяного и газового пласта. Москва: Недра.
  14. Мархасин, И. Л. (1977). Физико-химическая механика нефтяного пласта. Москва: Недра.
  15. Chizhov, A. P., Andreev, V. E., Chibisov, A. V., et al. (2020). Hydraulically perfect modes of injection of grouting mixtures when isolating absorbing formations. IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 952, 012040.
  16. Mukhametshin, V. Sh., Tyncherov, K. T., Rakhimov, N. R. (2021). Geological and technological substantiation of waterflooding systems in deposits with hard-to-recover reserves. IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 1064, 012068.
  17. Якупов, Р. Ф., Хакимзянов, И. Н., Мухаметшин, В. В., Кулешова, Л. С. (2021). Использование гидродинамической модели при создании обратного конуса нефти в условиях водонефтяных зон. SOCAR Proceedings, 2, 54-61.
  18. Soloviev, N. N., Mukhametshin, V. Sh., Safiullina, A. R. (2020). Developing the efficiency of low-productivity oil deposits via internal flooding. IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 952, 012064.
  19. Абдуллаев, В. Дж. (2021). Новый подход к расчету двухфазного потока в газлифтных скважинах. SOCAR Proceedings, 1, 49-55.
  20. Лобусев, А. В., Лобусев, М. А., Назарова, Л. Н. (2016). Моделирование разведки и разработки виртуального нефтегазового месторождения. Москва: Недра-Бизнесцентр.
  21. Алтунина, Л. К., Кувшинов, В. А., Кувшинов, И. В., Чертенков, М. В. (2016). Физико-химические технологии увеличения нефтеотдачи месторождений с трудноизвлекаемыми запасами. Нефть. Газ. Новации, 6, 22-25.
  22. Мингулов, И. Ш., Валеев, М. Д., Мухаметшин, В. В., Кулешова, Л. С. (2021). Применение результатов измерения вязкости продукции скважин для диагностики работы насосного оборудования. SOCAR Proceedings, SI2, 152-160.
  23. Грищенко, В. А., Гареев, Р. Р., Циклис, И. М. и др. (2021). Расширение круга льготируемых объектов, содержащих трудноизвлекаемые запасы нефти. SOCAR Proceedings, SI2, 8-18.
  24. Рабаев, Р. У., Чибисов, А. В., Котенев, А. Ю. и др. (2021). Математическое моделирование растворения карбонатных коллекторов и прогнозирование эффективности регулируемой солянокислотного воздействия. SOCAR Proceedings, 2, 40-46.
  25. Лейк, Л. (2005). Основы методов увеличения нефтеотдачи. Остин: Техасский университет.
  26. Муслимов, Р. Х. (2014). Нефтеотдача: прошлое, настоящее, будущее (оптимизация добычи, максимизация КИН). Казань: ФЭН.
  27. Грищенко, В. А., Асылгареев, И. Н., Бахтизин, Р. Н. и др. (2021). Методический подход к мониторингу эффективности использования ресурсной базы при разработке нефтяных месторождений. SOCAR Proceedings, SI2, 229-237.
  28. Кулешова, Л. С., Мухаметшин, В. Ш. (2022). Поиск и обоснование применения инновационных методов добычи углеводородов в осложненных условиях. SOCAR Proceedings, SI1, 71-79.
  29. Сургучев, М. Л., Колганов, В. И., Гавура, А. В. и др. (1987). Извлечение нефти из карбонатных коллекторов. Москва: Недра.
  30. Mardashov, D. V., Rogachev, M. K., Zeigman, Yu. V., Mukhametshin, V. V. (2021). Well killing technology before workover operation in complicated conditions. Energies, 14(3), 654.
  31. Мухаметшин, В. Ш., Хакимзянов, И. Н., Бахтизин, Р. Н., Кулешова, Л. С. (2021). Дифференциация и группирование сложнопостроенных залежей нефти в карбонатных коллекторах в решении задач управления разработкой. SOCAR Proceedings, SI1, 88-97.
  32. Велиев, Э. Ф. (2021). Применение амфифильных блок-полимерных систем для эмульсионного заводнения пласта. SOCAR Proceedings, 3, 78-86.
  33. Kadyrov, R. R., Mukhametshin, V. V., Galiullina, I. F., et al. (2020). Prospects of applying formation water and heavy brines derived therefrom in oil production and national economy. IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 905, 012081.
  34. Сургучев, М. Л., Горбунов, А. Т., Забродин, Д. П. и др. (1991). Методы извлечения остаточной нефти. Москва: Недра.
  35. Мухаметшин, В. Ш., Хакимзянов, И. Н. (2021). Особенности группирования низкопродуктивных залежей нефти в карбонатных коллекторах для рационального использования ресурсов в пределах Урало-Поволжья. Записки Горного института, 252, 896-907.
  36. Tyncherov, K. T., Mukhametshin, V. Sh., Rakhimov, N. R. (2021). Theoretical basis for constructing special codes for a noise-resistant downhole telemetry system. Journal of Physics: Conference Series, 1753, 012081.
  37. Тронов, В. П., Амерханов, И. М., Тронов, А. В. и др. (1985). Влияние растворенного в нефти газа на реологические свойства эмульсий. Нефтепромысловое дело и транспорт нефти, 10, 22–25.
  38. Suleimanov, B. A., Abbasov, E. M., Sisenbayeva, M. R. (2017). Mechanism of gas saturated oil viscosity anomaly near to phase transition point. Physics of Fluids, 29, 012106.
  39. Диденко, В. С. (1983). Исследование вязкости газонасыщенных нефтяных эмульсий. Нефтепромысловое дело, 12, 12–14.
  40. Сулейманов, Б. А., Аббасов, Э. М., Сисенбаева, М. Р. (2017). Mеханизм аномалии вязкости газированной нефти вблизи давления насыщения. SOCAR Proceedings, 1, 35-45.
  41. Люстрицкий, В. М. (1982). Определение вязкости газонасыщенной нефти Усинского месторождения. Нефтепромысловое дело, 27–28.
  42. Mingulov, Sh. G., Mingulov, I. Sh. (2021). On the efficiency of wastewater treatment from solid suspended particles at tuimazaneft oil and gas production division (NGDU «Tuimazaneft»). Journal of Physics: Conference Series, 1753, 012085.
  43. Исаев, А. А., Тахаутдинов, Р. Ш., Малыхин, В. И., Шарифуллин, А. А. (2019). Опыт применения нового вискозиметра для измерения вязкости продукции нефтяной скважины в промысловых условиях. Экспозиция. Нефть. Газ, 5(72), 37–40.
  44. Исаев, А. А., Малыхин, В. И., Шарифуллин, А. А. (2019). Замер вязкости жидкости по методу Гепплера. Нефть. Газ. Новации, 11, 92-94.
  45. Исаев, А. А., Малыхин, В. И., Шарифуллин, А. А. (2019). Разработка и внедрение промыслового вискозиметра. Нефтепромысловое дело, 12, 62-66.
  46. (1978). Рекомендации по оценке свойств пластовой нефти терригенной толщи нижнего карбона Арланского месторождения. Уфа: БашНИПИнефть.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100811

E-mail: vv@of.ugntu.ru


İ. A. Faizov1, A. Ş. Qarifullin1, V. Ş. Muxametşin2, L. S. Kuleşova2, S. R. Nurov1, R. R. Qareyev1, R. F. Yakupov3, Z. N. Saqitova2

1«RN-BaşNİPİneft» MMC, Ufa, Rusiya; 2Ufa Dövlət Neft Texniki Universitetinin Neft və Qaz İnstitutu (Oktyabrskiy ş. filialı), Rusiya; 3 «Başneft-dobiça» MMC , Ufa, Rusiya

Arlan yatağının Novo-Xazinskaya sahəsində sənaye təcrübəsi – 60 il sonra


Məqalədə geoloji quruluşun anlayışındakı dəyişikliyi və cari inkişaf göstəricilərini nəzərə alaraq quyu şəbəkəsinin sıxlığı (QŞS) üzrə Novo-Kazan sənaye təcrübəsinin təhlilinin nəticələri təqdim olunur. Neft hasilatının sonlu əmsalı müəyyənləşdirilmişdir, quyu şəbəkəsinin sıxılmasının bu göstəriciyə təsiri barədə nəticələr ümumiləşdirilmişdr. Arlan yatağının aşağı karbon terrigen təbəqəsinin (AKTT) qeyri-bircins layları şəraitində işlənmənin ilkin mərhələsində quyu şəbəkəsinin sıxılmasının məqsədəuyğun olduğu və son neftçıxarma əmsalına (SNƏ) əhəmiyyətli dərəcədə təsiri göstərilir. Sərt lay təzyiqinin saxlanması sisteminin (LTS) təşkili ilə QŞS -nın sıxılmasından son neftvermə əmsalının 14,7-dən 10.3 ha/q artması 0.125 v.p. qiymətləndirilir. Neft hasilatının bərpası baxımından geoloji və texnoloji tədbirlərin (GTT) effektivliyinə QŞS -nın təsirinin olmaması müəyyən edilmişdir. Bu cür GTT səmərəliliyinə quyudibi zonalarının geolojifiziki parametrləri və quyuların texnoloji parametrləri daha çox təsir göstərir. Nəticələr mövcud işlənmə sistemlərinin təhlili və səmərəliliyinin artırılması üçün istifadə edilə bilər. QŞS-nin işlənmə göstəricilərinə təsirinin öyrənilməsinin sonrakı inkişafı (Arlan yatağının Akineyev və Cerlak təcrübə sahələrində mədən təcrübəsinin öyrənilməsi nümunəsində) əhəmiyyətli elmi və praktiki marağa malikdir.

Açar sözlər: neft yataqlarının işlənməsi; Arlan neft yatağı; Novo-Xazinsk eksperimenti; quyu şəbəkəsinin sıxlığı; neft vermə əmsalı.

Məqalədə geoloji quruluşun anlayışındakı dəyişikliyi və cari inkişaf göstəricilərini nəzərə alaraq quyu şəbəkəsinin sıxlığı (QŞS) üzrə Novo-Kazan sənaye təcrübəsinin təhlilinin nəticələri təqdim olunur. Neft hasilatının sonlu əmsalı müəyyənləşdirilmişdir, quyu şəbəkəsinin sıxılmasının bu göstəriciyə təsiri barədə nəticələr ümumiləşdirilmişdr. Arlan yatağının aşağı karbon terrigen təbəqəsinin (AKTT) qeyri-bircins layları şəraitində işlənmənin ilkin mərhələsində quyu şəbəkəsinin sıxılmasının məqsədəuyğun olduğu və son neftçıxarma əmsalına (SNƏ) əhəmiyyətli dərəcədə təsiri göstərilir. Sərt lay təzyiqinin saxlanması sisteminin (LTS) təşkili ilə QŞS -nın sıxılmasından son neftvermə əmsalının 14,7-dən 10.3 ha/q artması 0.125 v.p. qiymətləndirilir. Neft hasilatının bərpası baxımından geoloji və texnoloji tədbirlərin (GTT) effektivliyinə QŞS -nın təsirinin olmaması müəyyən edilmişdir. Bu cür GTT səmərəliliyinə quyudibi zonalarının geolojifiziki parametrləri və quyuların texnoloji parametrləri daha çox təsir göstərir. Nəticələr mövcud işlənmə sistemlərinin təhlili və səmərəliliyinin artırılması üçün istifadə edilə bilər. QŞS-nin işlənmə göstəricilərinə təsirinin öyrənilməsinin sonrakı inkişafı (Arlan yatağının Akineyev və Cerlak təcrübə sahələrində mədən təcrübəsinin öyrənilməsi nümunəsində) əhəmiyyətli elmi və praktiki marağa malikdir.

Açar sözlər: neft yataqlarının işlənməsi; Arlan neft yatağı; Novo-Xazinsk eksperimenti; quyu şəbəkəsinin sıxlığı; neft vermə əmsalı.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Шахвердиев, А. Х. (2017). Некоторые концептуальные аспекты системной оптимизации разработки нефтяных месторождений. Нефтяное хозяйство, 2, 58-63.
  2. Larue, D. K., Yue, Y. (2003). How stratigraphy influences oil recovery: a comparative reservoir database study. The Leading Edge, 22(4), 332-339.
  3. Мухаметшин, В. В. (2021). Повышение эффективности управления разработкой залежей Западно-Сибирской нефтегазоносной провинции на основе дифференциации и группирования. Геология и геофизика, 62(12), 1672–1685.
  4. Мухаметшин, В. Ш., Хакимзянов, И. Н. (2021). Особенности группирования низкопродуктивных залежей нефти в карбонатных коллекторах для рационального использования ресурсов в пределах Урало-Поволжья. Записки Горного института, 252, 896-907.
  5. Дмитриевский, А. Н. (2017). Ресурсно-инновационная стратегия развития экономики России. Нефтяное хозяйство, 5, 6-7.
  6. Грищенко, В. А., Асылгареев, И. Н., Бахтизин, Р. Н. и др. (2021). Методический подход к мониторингу эффективности использования ресурсной базы при разработке нефтяных месторождений. SOCAR Proceedings, SI2, 229-237.
  7. Рабаев, Р. У., Чибисов, А. В., Котенев, А. Ю. и др. (2021). Математическое моделирование растворения карбонатных коллекторов и прогнозирование эффективности регулируемой солянокислотного воздействия. SOCAR Proceedings, 2, 40-46.
  8. Велиев, Э. Ф., Алиев, А. А., Маммедбейли, Т. Е. (2021). Применение машинного обучения для прогнозирования эффективности внедрения технологий борьбы с конусообразованием. SOCAR Procceedings, 1, 104-113.
  9. Алварадо, В., Манрик, Э. (2011). Методы увеличения нефтеотдачи пластов. Планирование и стратегии применения. Москва: Премиум инжиниринг.
  10. Мухаметшин, В. В., Бахтизин, Р. Н., Кулешова, Л. С. и др. (2021). Скрининг и оценка условий эффективного применения методов увеличения нефтеотдачи высокообводненных залежей с трудноизвлекаемыми запасами. SOCAR Proceedings, SI2, 48-56.
  11. Фаттахов, И. Г., Кулешова, Л. С., Бахтизин, Р. Н. и др. (2021). Комплексирование результатов моделирования ГРП при проведении гибридных кислотно-пропантных обработок и при одновременной инициации трещины ГРП в разделенных интервалах. SOCAR Proceedings, SI2, 103-111.
  12. Велиев, Э. Ф. (2021). Применение амфифильных блок-полимерных систем для эмульсионного заводнения пласта. SOCAR Proceedings, 3, 78-86.
  13. Муслимов, Р. Х. (2016). Новая стратегия освоения нефтяных месторождений в современной России – оптимизация добычи и максимизация КИН. Нефть. Газ. Новации, 4, 8-17.
  14. Mardashov, D. V., Rogachev, M. K., Zeigman, Yu. V., Mukhametshin, V. V. (2021). Well killing technology before workover operation in complicated conditions. Energies, 14(3), 654.
  15. Мухаметшин, В. Ш., Хакимзянов, И. Н., Бахтизин, Р. Н., Кулешова, Л. С. (2021). Дифференциация и группирование сложнопостроенных залежей нефти в карбонатных коллекторах в решении задач управления разработкой. SOCAR Proceedings, SI1, 88-97.
  16. Дмитриевский, А. Н., Еремин, Н. А. (2015). Современная НТР и смена парадигмы освоения углеводородных ресурсов. Проблемы экономики и управления нефтегазовым комплексом, 6, 10-16.
  17. Грищенко, В. А., Рабаев, Р. У., Асылгареев, И. Н. и др. (2021). Методический подход к определению оптимальных геолого-технологических характеристик при планировании ГРП на многопластовых объектах. SOCAR Proceedings, SI2, 182-191.
  18. Шпуров, И. В., Захаренко, В. А., Фурсов, А. Я. (2015). Дифференцированный анализ степени вовлечения и выработанности запасов юрских залежей в пределах Западно-Сибирской НГП. Недропользование XXI век, 1 (51), 12-19.
  19. Мухаметшин, В. Ш. (2022). Экспресс-оценка коэффициента извлечения нефти при разработке залежей в карбонатных коллекторах на естественных режимах. SOCAR Proceedings, SI1, 27-37.
  20. Грищенко, В. А., Позднякова, Т. В., Мухамадиев, Б. М. и др. (2021). Повышение эффективности разработки залежей нефти в карбонатных коллекторах на примере турнейского яруса. SOCAR Proceedings, SI2, 238-247.
  21. Хакимзянов, И. Н., Мухаметшин, В. Ш., Бахтизин, Р. Н., Шешдиров, Р. И. (2021). Определение объемного коэффициента сетки скважин для оценки конечного коэффициента нефтеизвлечения при разработке залежей нефти горизонтальными скважинами. SOCAR Proceedings, 2, 47-53.
  22. Антоневич, Ю. С., Ефимов, А. В. (2013). Интегрированный подход к управлению инвестиционным портфелем в нефтегазодобывающих компаниях. Нефтяное хозяйство, 12, 83-85.
  23. Велиев, Э. Ф. (2020). Обзор современных методов увеличения нефтеотдачи пласта с применением потокоотклоняющих технологий. SOCAR Proceedings, 2, 50-66.
  24. Кулешова, Л. С., Мухаметшин, В. Ш. (2022). Поиск и обоснование применения инновационных методов добычи углеводородов в осложненных условиях. SOCAR Proceedings, SI1, 71-79.
  25. Грищенко, В. А., Циклис, И. М., Мухаметшин, В. Ш., Якупов, Р. Ф. (2021). Методические подходы к повышению эффективности системы заводнения на поздней стадии разработки. SOCAR Proceedings, SI2, 161-171.
  26. Муслимов, Р. Х. (2008). Методы повышения эффективности разработки нефтяных месторождений на поздней стадии. Нефтяное хозяйство, 3, 30-35.
  27. Гусейнов, А. Г., Гусейнов, Е. А. (2021). Пути совершенствования инновационной деятельности на нефтегазодобывающих предприятиях. SOCAR Proceedings, SI2, 1-7.
  28. Мухаметшин, В. В., Кулешова, Л. С. (2022). Повышение эффективности выработки запасов залежей нижнего мела Западной Сибири с использованием методов увеличения нефтеотдачи. SOCAR Proceedings, SI1, 9-18.
  29. Хисамиев, Т. Р., Баширов, И. Р., Мухаметшин, В. Ш. и др. (2021). Результаты оптимизации системы разработки и повышения эффективности выработки запасов карбонатных отложений турнейского яруса Четырманского месторождения. SOCAR Proceedings, SI2, 131-142.
  30. Грищенко, В. А., Гареев, Р. Р., Циклис, И. М. и др. (2021). Расширение круга льготируемых объектов, содержащих трудноизвлекаемые запасы нефти. SOCAR Proceedings, SI2, 8-18.
  31. Мухаметшин, В. Ш. (2022). Управление заводнением залежей нефти в карбонатных коллекторах. SOCAR Proceedings, SI1, 38-44.
  32. Хузин, Р. Р., Бахтизин, Р. Н., Андреев, В. Е. и др. (2021). Интенсификация добычи нефти методом гидравлического сжатия пласта. SOCAR Proceedings, SI1, 98-108.
  33. Закиров, С. Н. (2002). Анализ проблемы «плотность сетки скважин – нефтеотдача. Москва: Грааль.
  34. Хисамов, Р. С., Хакимзянов, И. Н., Лифантьев, А. В. и др. (2021). Результаты эксперимента по разрежению сетки скважин на основной залежи пласта Д1 Бавлинского месторождения через 60 лет. Нефтяное хозяйство, 7, 18-22.
  35. Хакимзянов, И. Н., Мухаметшин, В. Ш., Бахтизин, Р. Н. и др. (2021). Обоснование необходимости учета интерференции между скважинами при разряжении сетки скважин на пашийском горизонте Бавлинского месторождения. SOCAR Proceedings, SI1, 77-87.
  36. Хакимзянов, И. Н., Мухаметшин, В. Ш., Лифантьев, А. В. и др. (2022). Регулирование разработки основной залежи пашийского горизонта Бавлинского месторождения путем ограничения закачки воды. SOCAR Proceedings, SI1, 45-56.
  37. Лозин, Е. В. (2012). Разработка уникального Арланского нефтяного месторождения востока Русской плиты. Уфа: БашНИПИнефть.
  38. Баймухаметов, К. С., Гайнуллин, К. Х., Сыртланов, А. Ш., Тимашев, Э. М. (1997). Геологическое строение и разработка Арланского нефтяного месторождения. Уфа: РИЦ АНК «Башнефть».
  39. Крашенинников, Ю. Н., Васильев, Л. Н. (1990). Особенности разработки Черлакского участка Новохазинской площади. Сборник научных трудов БашНИПИнефть, 81, 90-96.
  40. Усенко, В. Ф., Шрейбер, Е. И., Асмоловский, В. С., Халимов, Э. М. (1973). Использование новой методики для изучения влияния плотности сетки скважин на нефтеотдачу. Нефтяное хозяйство, 12, 22-25.
  41. Усенко, В. Ф., Шрейбер, Е. И., Халимов, Э. М. и др. (1976). Оптимизация плотности сетки скважин. Уфа: Башкнигоиздат.
  42. Гарифуллин, А. Ш., Осипова, О. А., Нуров, С. Р. (2018). Оценка влияния плотности сетки скважин на конечный коэффициент извлечения нефти на примере Арланского месторождения. Сборник научных трудов БашНИПИнефть, 125, 105-115.
  43. (2021). Пересчет запасов нефти и растворенного газа Арланского нефтяного месторождения. Отчет. Уфа: РН-БашНИПИнефть.
  44. Савельев, В. А., Токарев, М. А., Чинаров, А. С. (2008). Геолого-промысловые методы прогноза нефтеотдачи. Ижевск: Удмуртский университет.
  45. Аглиуллина, Е. А., Дунаев, С. А., Лозин, Е. В. и др. (2002). Методика БашНИПИнефти для анализа и проектирования разработки нефтяных месторождений. Уфа: БашНИПИнефть.
  46. Казаков, А. А. (1976). Прогнозирование показателей разработки месторождений по характеристикам вытеснения нефти водой. Нефтепромысловое дело, 5-7.
  47. Мирзаджанзаде, А. Х., Хасанов, М. М., Бахтизин, Р. Н. (1999). Этюды о моделировании сложных систем нефтегазодобычи. Нелинейность, неравновесность, неоднородность. Уфа: Гилем.
  48. Пьянков, В. Н. (1997). Алгоритмы идентификации параметров модели Баклея-Леверетта в задачах прогноза добычи нефти. Нефтяное хозяйство, 10, 62-65.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100812

E-mail: vv@of.ugntu.ru


E. F. Vəliyev, Ə. A. Əliyev

«Neftqazelmitədqiqatlayihə» İnstitutu, SOCAR, Bakı, Azərbaycan

Geopolimer və qaz əmələ gətirən reagentlər əsasında yüngülləşdirilmiş tamponaj materiallarının işlənilməsi


Əksər tədqiqatçıların fikrincə, ən perspektivli alternativ tamponaj materialı geopolimerlərdir. Onlar alümosilikatlar və qələvi aktivatorların reaksiyası nəticəsində yaranan qeyri-üzvi tamponaj materiallarıdır. Yüngülləşdirilmiş geopolimer məhlulları xüsusilə diqqət mərkəzindədir, belə ki, bu sayədə onların tətbiq olunma şəraitlərini kifayət qədər artırmaq mümkündür. Hazırki tədqiqatda yüngülləşdirilmiş geopolimer tərkibinin hazırlanmasında qaz əmələ gətirən Aluminium tozu (AP) və Ferrosilisium şlakından (FSS) istifadə olunmuşdur. Ferrosilisium şlakı ferrosilikon istehsalı zamanı yaranmış tullantı materialıdır. AP və FSS-in geopolimer tərkibində istifadəsi onun sıxlığının müvafiq olaraq 23 və 27% azalmasına səbəb olur. AP ilə müqayisədə FSS-in tətbiqi zamanı mexaniki göstəricilərin, xüsusilə də, sıxılmaya qarşı müqavimətin 3.9%, əyilməyə qarşı müqavimətin 2.8%, elastiklik modulunun 3.7% və parçalanmaya qarşı müqavimətin 5.9% daha yüksək göstəricilərə malik olduğu aşkar olunmuşdur.

Açar sözlər: geopolimer; qaz əmələ gətirən reagent; quyularin sementlənməsi; yüngülləşdirilmiş tamponaj materialları; təmir-izolyasiya işləri.

Əksər tədqiqatçıların fikrincə, ən perspektivli alternativ tamponaj materialı geopolimerlərdir. Onlar alümosilikatlar və qələvi aktivatorların reaksiyası nəticəsində yaranan qeyri-üzvi tamponaj materiallarıdır. Yüngülləşdirilmiş geopolimer məhlulları xüsusilə diqqət mərkəzindədir, belə ki, bu sayədə onların tətbiq olunma şəraitlərini kifayət qədər artırmaq mümkündür. Hazırki tədqiqatda yüngülləşdirilmiş geopolimer tərkibinin hazırlanmasında qaz əmələ gətirən Aluminium tozu (AP) və Ferrosilisium şlakından (FSS) istifadə olunmuşdur. Ferrosilisium şlakı ferrosilikon istehsalı zamanı yaranmış tullantı materialıdır. AP və FSS-in geopolimer tərkibində istifadəsi onun sıxlığının müvafiq olaraq 23 və 27% azalmasına səbəb olur. AP ilə müqayisədə FSS-in tətbiqi zamanı mexaniki göstəricilərin, xüsusilə də, sıxılmaya qarşı müqavimətin 3.9%, əyilməyə qarşı müqavimətin 2.8%, elastiklik modulunun 3.7% və parçalanmaya qarşı müqavimətin 5.9% daha yüksək göstəricilərə malik olduğu aşkar olunmuşdur.

Açar sözlər: geopolimer; qaz əmələ gətirən reagent; quyularin sementlənməsi; yüngülləşdirilmiş tamponaj materialları; təmir-izolyasiya işləri.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Сулейманов, Б. А., Велиев, Э. Ф., Шовгенов, А. Д. (2022). Теоретические и практические основы цементирования скважин. Серия: Современные нефтегазовые технологии. Москва-Ижевск: ИКИ.
  2. Suleimanov, B. A., Veliyev, E. F. (2016). The effect of particle size distribution and the nano-sized additives on the quality of annulus isolation in well cementing. SOCAR Proceedings, 4, 4-10.
  3. Ахмад , Ф. Ф., Гайбалыев, Г. Г. (2022). Интенсификации притока нефти путём изоляции притоков воды в призабойной зоне. Scientific petroleum, 2, 23-27.
  4. Гаибова, А. Г., Аббасов, М. M. (2022). Исследования инновационного водо-изоляционного состава на основе карбамид-формальдегидной смолы. Scientific Petroleum, 2, 35-39.
  5. Sabins, F. L. (1990). Problems in cementing horizontal wells. Journal of petroleum technology, 42(04), 398-400.
  6. Yuan, Z., Schubert, J., Teodoriu, C., Gardoni, P. (2012, March). HPHT gas well cementing complications and its effect on casing collapse resistance. SPE-153986-MS. In: SPE Oil and Gas India Conference and Exhibition. Society of Petroleum Engineers.
  7. Jafariesfad, N., Sangesland, S., Gawel, K., Torsæter, M. (2020). New materials and technologies for life-lasting cement sheath: A review of recent advances. SPE Drilling & Completion, 35(02), 262-278.
  8. Zhou, S., Liu, R., Zeng, H., et al. (2019). Mechanical characteristics of well cement under cyclic loading and its influence on the integrity of shale gas wellbores. Fuel, 250, 132-143.
  9. Khalifeh, M., Saasen, A., Hodne, H., et al. (2018). Geopolymers as an alternative for oil well cementing applications: A review of advantages and concerns. Journal of Energy Resources Technology, 140(9), 092801.
  10. Aslani, F., Zhang, Y., Manning, D., et al. (2022). Additive and alternative materials to cement for well plugging and abandonment: A state-of-the-art review. Journal of Petroleum Science and Engineering, 215(B), 110728.
  11. Suleimanov, B. A., Veliyev, E. F., Vishnyakov, V. (2022). Nanocolloids for petroleum engineering: Fundamentals and practices. John Wiley & Sons.
  12. Araújo, R. G. D. S., Freitas, J. C. D. O., Costa, B. L. D. S., et al. (2019, April). Alternative material to be applied in oil well cementing subjected to high temperatures to avoid compressive strength retrogression. OTC-29397-MS. In: Offshore Technology Conference. Society of Petroleum Engineers.
  13. Ahdaya, M., Imqam, A. (2019). Fly ash Class C based geopolymer for oil well cementing. Journal of Petroleum Science and Engineering, 179, 750-757.
  14. Salehi, S., Khattak, M. J., Ali, N., et al. (2018). Study and use of geopolymer mixtures for oil and gas well cementing applications. Journal of Energy Resources Technology, 140(1), 012908.
  15. Suppiah, R. R., Rahman, S. H. A., Irawan, S., Shafiq, N. (2016, November). Development of new formulation of geopolymer cement for oil well cementing. IPTC-18757-MS. In: International Petroleum Technology Conference. Society of Petroleum Engineers.
  16. Veliyev, E. F., Aliyev, A. A. (2022). Comparative analysis of the geopolymer and Portland cement application as plugging material under conditions of incomplete displacement of drilling mud from the annulus. SOCAR Proceedings, 1, 108-115.
  17. Алиев, A. A. (2021). Улучшение реологических свойств геополимеров щелочной активации с применением технологических жидкостей на безводной основе. Prospecting and Development of Oil and Gas Fields, 3(80), 60-67.
  18. Salehi, S., Khattak, M. J., Rizvi, H., et al. (2017). Sensitivity analysis of fly ash geopolymer cement slurries: Implications for oil and gas wells cementing applications. Journal of Natural Gas Science and Engineering, 37, 116-125.
  19. Dinesh, K., Sonny, I., Syahrir, R., et al. (2018). The suitability of fly ash based geopolymer cement for oil well cementing applications: A review. ARPN Journal of Engineering and Applied Sciences, 13(20), 8296.
  20. Adjei, S., Elkatatny, S., Aggrey, W. N., Abdelraouf, Y. (2022, February). The feasibility of using geopolymer in oil-well cementing: A review. IPTC-22130-MS. In: International Petroleum Technology Conference. Society of Petroleum Engineers.
  21. Adjei, S., Abdelaal, A., Elkatatny, S., Abdelfattah, A. M. (2023). Durability of lightweight oil-well geopolymer system in sulfate environment. Journal of Petroleum Exploration and Production Technology, 13(1), 439-448.
  22. Posi, P., Teerachanwit, C., Tanutong, C., et al. (2013). Lightweight geopolymer concrete containing aggregate from recycle lightweight block. Materials & Design (1980-2015), 52, 580-586.
  23. Masoule, M. S. T., Bahrami, N., Karimzadeh, M., et al. (2022). Lightweight geopolymer concrete: A critical review on the feasibility, mixture design, durability properties and microstructure. Ceramics International, 48(8), 10347-10371.
  24. Huiskes, D. M. A., Keulen, A., Yu, Q. L., Brouwers, H. J. H. (2016). Design and performance evaluation of ultra-lightweight geopolymer concrete. Materials & Design, 89, 516-526.
  25. Soler, L., Candela, A. M., Macanás, J., et al. (2009). In situ generation of hydrogen from water by aluminum corrosion in solutions of sodium aluminate. Journal of Power Sources, 192(1), 21-26.
  26. (2022). ASTM International. Standard specification for coal fly ash and raw or calcined natural pozzolan for use in concrete (ASTM C618). https://doi.org/10.1520/C0618
  27. (2021). ASTM International. Standard test method for splitting tensile strength of cylindrical concrete specimens (ASTM C496). https://doi.org/10.1520/C0496-21
  28. (2021). ASTM International. Standard test method for flexural strength of concrete (using simple beam with third-point loading) (ASTM C78). https://doi.org/10.1520/C0078-21
  29. (2021). ASTM International. Standard test method for static modulus of elasticity and poisson's ratio of concrete in compression (ASTM C469). https://doi.org/10.1520/C0469-21
  30. Kim, H., Lee, S., Han, Y., Park, J. (2009). Control of pore size in ceramic foams: influence of surfactant concentration. Materials Chemistry and Physics, 113(1), 441-444.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100813

E-mail: elchinf.veliyev@socar.az


M. S. Mullakayev1,2, R. M. Mullakayev1

1İ. M. Qubkin adına Rusiya Dövlət Neft və Qaz Universiteti (ETU), Moskva, Rusiya; 2Rusiya Elmlər Akademiyasının N. S. Kurnakov adına Ümumi və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu, Moskva, Rusiya

Yüksək özlülüklü neftin nəqli üçün sonokimyəvi texnologiya


Məqalə neft-qaz kompleksinin aktual problemlərindən birinə – yüksək özlülüklü neftlərin nəqlinə həsr olunmuşdur. Tədqiqatın obyekti Aşalçin yatağının yüksək özlülüklü yüksək kükürdlü qarışıq nefti olmuşdur. Neftə sonokimyəvi təsir effektiv özlülüyü 35-40 %, donma temperaturunu isə 15-20 °C azaltmağa imkan vermişdir. İşlənmiş qurğunun və sonokimyəvi texnologiyanın təcrübi-sənaye sınaqları magistral boru kəmərlərinin nasos stansiyalarının yükünün aşağı salınmasının, «isti» neft vurulma stansiyalarının sayının azaldılmasının, üzvi kükürd birləşmələrinin atmosferə atılmasının miqdarının azaldılmasının mümkünlüyünü göstərmişdir.

Açar sözlər: yüksək özlülüklü neft; neft dispers sistemləri; ultrasəs; depressor aşqarlar; sonokimyəvi təsir; effektiv özlülük; donma temperaturu.

Məqalə neft-qaz kompleksinin aktual problemlərindən birinə – yüksək özlülüklü neftlərin nəqlinə həsr olunmuşdur. Tədqiqatın obyekti Aşalçin yatağının yüksək özlülüklü yüksək kükürdlü qarışıq nefti olmuşdur. Neftə sonokimyəvi təsir effektiv özlülüyü 35-40 %, donma temperaturunu isə 15-20 °C azaltmağa imkan vermişdir. İşlənmiş qurğunun və sonokimyəvi texnologiyanın təcrübi-sənaye sınaqları magistral boru kəmərlərinin nasos stansiyalarının yükünün aşağı salınmasının, «isti» neft vurulma stansiyalarının sayının azaldılmasının, üzvi kükürd birləşmələrinin atmosferə atılmasının miqdarının azaldılmasının mümkünlüyünü göstərmişdir.

Açar sözlər: yüksək özlülüklü neft; neft dispers sistemləri; ultrasəs; depressor aşqarlar; sonokimyəvi təsir; effektiv özlülük; donma temperaturu.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. (2021). Государственный доклад «О состоянии и использовании минерально-сырьевых ресурсов РФ в 2020 году. Москва: Министерство природных ресурсов и экологии РФ.
  2. Муллакаев, М. С. (2014). Ультразвуковая интенсификация добычи и переработки нефти. Москва: ОАО «ВНИИОЭНГ».
  3. Mullakaev, M. S. (2018). Ultrasonic intensification of the processes of enhanced oil recovery, processing of crude oil and oil sludge, purification of oil-contaminated water. Мoscow: HELRI.
  4. Сюняев, З. И., Сафиева, Р. З., Сюняев, Р. З. (1990). Нефтяные дисперсные системы. Москва: Химия.
  5. Syunyaev, R. Z., Safieva, R. Z., Safin, R. R. (2000). The influence of the internal structure and dispersity to structural-mechanical properties of oil systems. Journal of Petroleum Science and Engineering, 26, 31-39.
  6. Хайрудинов, Р. И. (2020). Особенности процесса неглубокого термолиза и разработка технологии подготовки к транспортировке высоковязкой нефти. Диссертация на соискание ученой степени кандидата технических наук. Уфа: УГНТУ.
  7. Frolov, I. N., Bashkirceva, N. Y., Firsin, A. A., et al. (2016). The steric hardening and structuring of paraffinic hydrocarbons in bitumen. Petroleum Science and Technology, 34(20), 1675-1680.
  8. Safiulina, A. G., Soldatova, R. R., Bashkirtseva, N. Y., et al. (2018). Modeling of paraffin wax deposition process in poorly extractable hydrocarbon stock. Chemistry and Technology of Fuels and Oils, 53(6), 897-904.
  9. Гуссамов, И. И., Петров, С. М., Ибрагимова, Д. А. и др. (2014). Компонентный и углеводородный состав битуминозной нефти Ашальчинского месторождения. Вестник Казанского технологического университета, 17(10), 207-211.
  10. Закиров, А. И., Каримов, А. И., Пшенин, В. В. (2015). Исследование реологических свойств битуминозной нефти Ашальчинского месторождения. Горный информационно-аналитический бюллетень, 10, 382-389.
  11. Закиров, А. И. Обоснование режимов трубопроводного транспорта битуминозной нефти. Диссертация на соискание ученой степени кандидата технических наук. Санкт-Петербург: НМСУ «Горный».
  12. Kontopoulou, M. (2012). Applied polymer rheology: polymeric fluids with industrial applications. Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
  13. Яруллин, Р. С., Угловский, С. Е., Зарифянова, М. З., Вафина, С. Д. (2015). Интенсификация процессов переработки Ашальчинского природного битума с использованием импульсно-волнового реактора «ЯРУС». Вестник технологического университета, 18(14), 50-53.
  14. Курочкин, А. К., Хазеев, Р. Р. (2015). Экспериментальный поиск перспективной технологии глубокой переработки Ашальчинской сверхвязкой нефти. Сфера. Нефть. Газ, 2, 52-72.
  15. Abramov, O. V., Abramov, V. O., Mullakaev, M. S., Artemev, V. V. (2009). The efficiency of ultrasonic oscillations transfer into the load. Acoustical Physics, 55(6), 894-909.
  16. Mullakaev, M. S., Volkova, G. I., Gradov, O. M. (2015). Effect of ultrasound on the viscosity-temperature properties of crude oils of various compositions. Theoretical Foundations of Chemical Engineering, 49(3), 287-296.
  17. Abramov, V. O., Abramova, A. V., Bayazitov, V. M., et al. (2017). Acoustic and sonochemical methods for altering the viscosity of oil during recovery and pipeline transportation. Ultrasonics Sonochemistry, 35, 389-396.
  18. Муллакаев, М. С., Муллакаев, Р. М., Волков, Г. И. (2020). Транспортировка высоковязкой нефти. Neftegaz.RU, 12, 64-70.
  19. Муллакаев, М. С., Муллакаев, Р. М., Волков, Г. И. (2019). Технико-экономическое обоснование сонохимической технологии транспортировки высоковязких нефтей. Современная научная мысль, 3, 222-231.
  20. Мaтиев, К. И., Самедов, А. М., Ахмедов, Ф. М. (2021). Разработка депрессорных присадок для нефти и исследование их свойств. SOCAR Proceedings, 1, 90-96.
  21. Ревель-Муроз, П. А., Бахтизин, Р. Н., Каримов, Р. М., Мастобаев, Б. Н. (2018). Совместная перекачка тяжелых и высокопарафинистых нефтей в смеси. SOCAR Proceedings, 2, 65-70.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100816

E-mail: mullakaev@mail.ru


O. A. Kolençukov1, A. Y. Mixaylov1, K. A. Başmur1, V. S. Tınçenko2,3, R. B. Sergiyenko4, V. V. Kukarsev1,2,3, V. V. Tınçenko1,3

1Sibir Federal Universiteti, Krasnoyarsk, Rusiya; 2N. E. Bauman adına MDTU, Moskva, Rusiya; 3M. F. Reşetnev adına Sibir Dövlət Universiteti, Krasnoyarsk, Rusiya; 4Gini Gmbh, Münhen, Almaniya

Termokimyəvi reaktor sistemlərinin texniki vəziyyətinin proqnozlaşdırılması


Hal hazırda termokimyəvi reaktorlar bir çox sənaye sahələrinin ayrılmaz elementidir. Reaktor elementlərinin imtinası əhəmiyyətli mənfi nəticələrə səbəb ola bilər. Tərkibində qarışdırıcı cihazı olan termokimyəvi reaktorların imtina nəticələrinin təhlili təqdim olunur. Qarışdırıcı cihazı olan termokimyəvi reaktorların imtinasının əsas səbəblərini müəyyən etmək üçün FMEA üsulundan istifadə edilmişdir. İmtinanın statistik məlumatlarından istifadə edərək Pareto diaqramında qarışdırıcı cihazın sıradan çıxmasının əsas səbəblərinin bölüşdürülməsi göstərilmişdir. Ən əhəmiyyət kəsb edən səbəblər məcmusunun yastıq qovşağlarının və nəticə olaraq, qarışdırıcı cihazın sıradan çıxmasına səbəb olduğu müəyyən edilmişdir. Diyircəkli yastıqların, eləcə də maqnitostatik yastıqların istifadəsilə, termokimyəvi reaktorun yastıq qovşaqlarının imtina intensivliyinin Markov modeli təqdim olunmuşur. Markov prosesləri metodundan istifadə edərək qarışdırıcı cihazın diyircəkli yastıqlarının maqnitostatik yastıq qovşaqları ilə əvəz edilməsinin əsaslandırılması göstərilmişdır. Hesablamalar nəticəsində imtinasız işləmə ehtimalı diyircəkli yastıq əsaslı dayaqlar üçün 0.9998, maqnitostatik yastıqları üçün isə 0.9999 olmuşdur.

Açar sözlər: imtinaların təhlili; termokimyəvi reaktor; Markov prosesləri; qarışdırıcı cihaz; yastıq qovşağı; texniki vəziyyət.

Hal hazırda termokimyəvi reaktorlar bir çox sənaye sahələrinin ayrılmaz elementidir. Reaktor elementlərinin imtinası əhəmiyyətli mənfi nəticələrə səbəb ola bilər. Tərkibində qarışdırıcı cihazı olan termokimyəvi reaktorların imtina nəticələrinin təhlili təqdim olunur. Qarışdırıcı cihazı olan termokimyəvi reaktorların imtinasının əsas səbəblərini müəyyən etmək üçün FMEA üsulundan istifadə edilmişdir. İmtinanın statistik məlumatlarından istifadə edərək Pareto diaqramında qarışdırıcı cihazın sıradan çıxmasının əsas səbəblərinin bölüşdürülməsi göstərilmişdir. Ən əhəmiyyət kəsb edən səbəblər məcmusunun yastıq qovşağlarının və nəticə olaraq, qarışdırıcı cihazın sıradan çıxmasına səbəb olduğu müəyyən edilmişdir. Diyircəkli yastıqların, eləcə də maqnitostatik yastıqların istifadəsilə, termokimyəvi reaktorun yastıq qovşaqlarının imtina intensivliyinin Markov modeli təqdim olunmuşur. Markov prosesləri metodundan istifadə edərək qarışdırıcı cihazın diyircəkli yastıqlarının maqnitostatik yastıq qovşaqları ilə əvəz edilməsinin əsaslandırılması göstərilmişdır. Hesablamalar nəticəsində imtinasız işləmə ehtimalı diyircəkli yastıq əsaslı dayaqlar üçün 0.9998, maqnitostatik yastıqları üçün isə 0.9999 olmuşdur.

Açar sözlər: imtinaların təhlili; termokimyəvi reaktor; Markov prosesləri; qarışdırıcı cihaz; yastıq qovşağı; texniki vəziyyət.

Ədəbiyyat siyahısı

 

  1. Велиев, Э. Ф., Алиев, А. А. (2021). Инновационные технологии как приоритетный фактор развития нефтегазовой промышленности. ANAS Transactions. Earth Sciences, 2, 81-93.
  2. Кучерявый, В. И., Савич, В. Л., Мильков, С. Н. (2018). Оценка надежности подземного нефтегазопровода по критерию устойчивости. SOCAR Proceedings, 4, 59-64.
  3. Гасумов, Р. А., Шихалиев, И. Ю. (2011). Повышение надежности эксплуатации нефтяных и газовых скважин за счет применения эффективных технологий. SOCAR Proceedings, 4, 53-58.
  4. Бухтояров, В. В., Некрасов, И. С., Тынченко, В. С. и др. (2022). Применение прогнозирующих алгоритмов машинного обучения к процессам нефтепереработки в рамках интеллектуальной автоматизации. SOCAR Proceedings, 1, 12-20.
  5. Hameed, A., Khan, F., Ahmed, S. (2015). A risk‐based methodology to estimate shutdown interval considering system availability. Process Safety Progress, 34, 267-279.
  6. Kolenchukov, O. A., Petrovsky, E. A., Bashmur, K. A., et al. (2021). Simulating the hydrocarbon waste pyrolysis in reactors of various designs. SOCAR Proceedings, 2, 1-7.
  7. Баширов, M. Г., Миронова, И. С. (2015). Разработка интегральных критериев для оценки технического состояния и ресурса машинных агрегатов нефтегазового производства. SOCAR Proceedings, 1, 46-55.
  8. Ahmed, Q., Khan, F. I., Raza, S. A. (2014). A risk-based availability estimation using Markov method. International Journal of Quality and Reliability Management, 31, 106-128.
  9. Bloch, H. P. (2016). Petrochemical machinery insights. UK: Butterworth-Heinemann.
  10. Carlson, C. (2012). Effective FMEAs: Achieving safe, reliable, and economical products and processes using failure mode and effects analysis. USA: Wiley.
  11. Kan, S. H. (2002). Metrics and models in software quality engineering. USA: Addison-Wesley Professional.
  12. Kolenchukov, O. A., Bashmur, K. A., Bukhtoyarov, V., et al. (2022). The experimental research of n-butane pyrolysis using an agitator. SOCAR Proceedings, 1, 29-34.
  13. Kolenchukov, O. A., Bashmur, K. A., Bukhtoyarov, V., et al. (2022). Experimental study of oil non-condensable gas pyrolysis in a stirred-tank reactor for catalysis of hydrogen and hydrogen-containing mixtures production. Energies, 15, 8346.
  14. Karagrigoriou, A., Lisnianski, A., Kleyner, V. (2013). Applied reliability engineering and risk analysis. USA: Wiley.
  15. Кузнецов, С. В. (2014). Математические модели процессов и систем технической эксплуатации авионики как марковские цепи. Научный вестник МГТУ ГА, 201, 56-
  16. Chakravarthy, S. R. (2010). Markovian arrival processes /in: Wiley encyclopedia of operations research and management science. USA: Wiley.
  17. Поляхов, Н. Д., Стоцкая, А. Д. (2012). Обзор способов практического применения активных магнитных подшипников. Научное приборостроение, 22, 5-18.
  18. Щеклеина, И. Л., Угольников, А. В., Стожков, Д. С. (2016). Об активных магнитных подшипниках. Известия УГГУ, 4, 76-79.
  19. Zhang, W., Zhu, H. (2017). Radial magnetic bearings: An overview. Results in Physics, 7, 3756-3766.
  20. Кожухов, Е. А., Петровский, Э. А., Башмур, К. А., Коленчуков, О. А. (2020). Применение магнитоупругих подшипников для демпфирования колебаний роторов турбодетандеров. Нефтегазовое дело, 18, 137-144.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100814

E-mail: bashmur@bk.ru


L. K. Abdraxmanova, A. V. Muhamadiyarov, I. I. Süleymanov, N. A. Holkin, A. F. Yakovleva

Ufa Dövlət Neft Texniki Universiteti, Ufa, Rusiya

Əyilmə zamanı dəmir-beton şüalarının normal çatlarının açılma genişliyinin hesablanması


Dəmir-beton şüalarının əyilməsi zamanı uzanan zonada çatların yaranmasına səbəb olan proses baş verir. Öz növbəsində, çatlar şüanın möhkəmliyini, daşıyıcı xüsusiyyətlərini azaldır və müvafiq olaraq bütün quruluşun daşıyıcı qabiliyyətini pozan və fövqəladə vəziyyətə səbəb olan əyilmənin artmasına birbaşa təsir göstərir. Məqalədə SP 52-101-2003, SP 63.13330.2018-də təqdim olunan metodikaya uyğun olaraq dəmirbeton şüalarının normal çatlarının açılmasının sınaqdan keçirilmiş yüklərin və şüanın güc xüsusiyyətlərinin əvvəlcədən müəyyən edilmiş parametrləri ilə hesablanması nəzərdən keçirilir.

Açar sözlər: dəmir-beton şüası; normal çatlar; güc xüsusiyyətləri.

Dəmir-beton şüalarının əyilməsi zamanı uzanan zonada çatların yaranmasına səbəb olan proses baş verir. Öz növbəsində, çatlar şüanın möhkəmliyini, daşıyıcı xüsusiyyətlərini azaldır və müvafiq olaraq bütün quruluşun daşıyıcı qabiliyyətini pozan və fövqəladə vəziyyətə səbəb olan əyilmənin artmasına birbaşa təsir göstərir. Məqalədə SP 52-101-2003, SP 63.13330.2018-də təqdim olunan metodikaya uyğun olaraq dəmirbeton şüalarının normal çatlarının açılmasının sınaqdan keçirilmiş yüklərin və şüanın güc xüsusiyyətlərinin əvvəlcədən müəyyən edilmiş parametrləri ilə hesablanması nəzərdən keçirilir.

Açar sözlər: dəmir-beton şüası; normal çatlar; güc xüsusiyyətləri.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. (2007). Терминологический словарь по бетону и железобетону. Москва: ФГУП «НИЦ «Строительство» НИИЖБ им. А. А. Гвоздева».
  2. Абдрахманова, Л. К., Мухамадияров, А. В. (2022). Расчёт надёжности железобетонной балки на изгиб. Нефтегазовое дело, 2, 28-39.
  3. Абдрахманова, Л. К., Мухамадияров, А. В. (2022). Расчёт площади сечения арматуры железобетонной балки. Нефтегазовое дело, 3, 89-97.
  4. (2004). СП 52-101-2003. Бетонные и железобетонные конструкции без предварительного напряжения арматуры. Москва: Госстрой России; ГУП «НИИЖБ», ФГУП ЦПП.
  5. (2018). СП 63.13330.2018. Свод правил. Бетонные и железобетонные конструкции. Основные положения. Актуализированная редакция СНиП 52-01-2003. Москва: НИИЖБ им. А.А. Гвоздева.
  6. (2006). ГОСТ Р 52544-2006. Прокат арматурный свариваемый периодического профиля классов A500C, B500C для армирования железобетонных конструкций. Москва: ФГУП НИЦ «Строительство НИИЖБ» им. И.П. Бардина.
  7. (2019). ГОСТ 8829-94. Межгосударственный стандарт, изделия строительные железобетонные и бетонные заводского изготовления. Методы испытаний нагружением. Правила оценки прочности, жесткости и трещиностойкости. Москва: «НИИЖБ» им. А.А. Гвоздева.
  8. (1986). Серия 1.038.1-1. Перемычки железобетонные для зданий с кирпичными стенами. Выпуск 1. Перемычки брусковые для жилых и общественных зданий. Рабочие чертежи. Москва: Госгражданстрой России, ЦНИИЭПжилища.
  9. (1989). СНиП-2.03.01-84*. Бетонные и железобетонные конструкции. Москва: Гострой СССР.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100815

E-mail: sharkfox62@gmail.com


C. E. Əlizadə, A. Q. Volevodz

Rusiya Federasiyası Xarici İşlər Nazirliyinin Moskva Dövlət Beynəlxalq Əlaqələr İnstitutu, Moskva, Rusiya

Neft-qaz sənayesində əqli mülkiyyətin hüquqi müdafiəsi


İyirmi birinci əsrin əvvəlləri neft və təbii qaz hasilatında bumun şahidi oldu. Bu bum, hüquqşünasların araşdırmağa başladığı müxtəlif sualları, o cümlədən enerji sektorunda texnoloji irəliləyişlər və onların kommersiyalaşdırılması və mühafizəsi məsələlərini gündəmə gətirir. Bu tədqiqat işi neft və qaz sənayesində fəaliyyət göstərən şirkətlərin əqli mülkiyyət hüquqlarının hüquqi müdafiəsinin mövcud vəziyyətini araşdırmaq məqsədi daşıyır. Məqalədə tətbiq olunan əqli mülkiyyət hüquqlarının qısa təsviri verilmiş və bu hüquqların müdafiəsi formasının seçilməsinə təsir edən amillərin müqayisəli-hüquqi təhlili verilmişdir. Kompleks şəklində apalılmış hüquqi tədqiqat enerji sektorunda qeyri-maddi aktivlərin rolunun və əhəmiyyətinin gücləndirilməsini müəyyən edir və ixtiraların, texnologiyanın və məlumatların icazəsiz istifadədən və haqsız rəqabətdən qorunmasının əsas formaları kimi patentlərin, kommersiya sirlərinin və müəllif hüquqlarının üstünlük təşkil edən rolunu müəyyən edir. Bu məqalə artan rəqabət və enerji qiymətlərindəki güclü volatilliyi şəraitində şirkətlərin qeyri-maddi aktivlər portfelinə onun diversifikasiyası və kommersiyalaşdırılmasına yönəlmiş innovativ strategiyaların tətbiqi ehtiyacını əsaslandırır.

Açar sözlər: əqli mülkiyyət; patent; kommersiya sirri; innovativ fəaliyyət; neft və qaz sənayesi.

İyirmi birinci əsrin əvvəlləri neft və təbii qaz hasilatında bumun şahidi oldu. Bu bum, hüquqşünasların araşdırmağa başladığı müxtəlif sualları, o cümlədən enerji sektorunda texnoloji irəliləyişlər və onların kommersiyalaşdırılması və mühafizəsi məsələlərini gündəmə gətirir. Bu tədqiqat işi neft və qaz sənayesində fəaliyyət göstərən şirkətlərin əqli mülkiyyət hüquqlarının hüquqi müdafiəsinin mövcud vəziyyətini araşdırmaq məqsədi daşıyır. Məqalədə tətbiq olunan əqli mülkiyyət hüquqlarının qısa təsviri verilmiş və bu hüquqların müdafiəsi formasının seçilməsinə təsir edən amillərin müqayisəli-hüquqi təhlili verilmişdir. Kompleks şəklində apalılmış hüquqi tədqiqat enerji sektorunda qeyri-maddi aktivlərin rolunun və əhəmiyyətinin gücləndirilməsini müəyyən edir və ixtiraların, texnologiyanın və məlumatların icazəsiz istifadədən və haqsız rəqabətdən qorunmasının əsas formaları kimi patentlərin, kommersiya sirlərinin və müəllif hüquqlarının üstünlük təşkil edən rolunu müəyyən edir. Bu məqalə artan rəqabət və enerji qiymətlərindəki güclü volatilliyi şəraitində şirkətlərin qeyri-maddi aktivlər portfelinə onun diversifikasiyası və kommersiyalaşdırılmasına yönəlmiş innovativ strategiyaların tətbiqi ehtiyacını əsaslandırır.

Açar sözlər: əqli mülkiyyət; patent; kommersiya sirri; innovativ fəaliyyət; neft və qaz sənayesi.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Сергеев, А. П. (2006). Право интеллектуальной собственности в Российской Федерации. Москва: ТК Велби, Проспект.
  2. (2017). Право интеллектуальной собственности. Т. 1. Общие положения: учебник /под общ. ред. Новоселовой, Л. А. Москва: Статут.
  3. Гончарук, А. В. (2020). Защита интеллектуальной собственности на предприятиях топливно-энергетического комплекса. Материалы Всероссийской (национальной) дистанционной научно-практической конференции «Современные научные исследования: актуальные теории и концепции». Саратов: ООО «Центр социальных агроинноваций СГАУ».
  4. Crowne, E., Michael, B. C. (2014). Oil and gas law: from habendum to patent law. Washington and Lee Journal of Energy, Climate, and the Environment, 5(2), 295-328.
  5. Hall, K. B. (2013). Hydraulic fracturing: trade secrets and the mandatory disclosure of fracturing water composition. Idaho Law Review, 49(2), 401-435.
  6. Khan, R. (2017). What is an intellectual property strategy for oil and gas industry? Les Nouvelles - Journal of the Licensing Executives Society, LII(1), 45-48.
  7. Cahoy, D. R., Gehman, J., Lei, Z. (2013). Fracking patents: the emergence of patents as information containment tools in shale drilling. 19 Michigan Telecommunications and Technology Law Review, 19(2), 279-377.
  8. Bostyn, S., Petit, N. (2013). Patent = monopoly: a legal fiction. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2373471.
  9. Tosto, F., Nuttall, E. (2012). Protecting your intellectual capital in the Canadian oil and gas industry. Alberta Law Review, 50(2), 271-299.
  10. Johnson, C. B. (2021). Intellectual property and the law of fracking fluid disclosures: tensions and trends. Oil and Gas, Natural Resources, and Energy Journal, 6(3), 443-476.
  11. Abbott, F. M., Correa, C. M., Drahos, P. (2015). Emerging markets and the world patent order. Cheltenham: Edward Elgar.
  12. Нургалиев, Д. К., Галлямова, Д. Х., Гильманова, Р. И. (2018). Экономика предприятий нефтегазохимического комплекса: учебное пособие. Казань: Центр инновационных технологий.
  13. Agaj, I. (2017). Oil & gas: innovation and IP protection to combat an uncertain future. https://www.tamimi.com
  14. Lippoldt, D. C., Schultz, M. F. (2014). Trade secrets, innovation and the WTO. E15Initiative. In: International Centre for Trade and Sustainable Development (ICTSD) and World Economic Forum.
  15. (2006). Murphy Oil Co. v. Predator Corp. ABQB 680, 408 AR 98.
  16. Lemley, M. A. (2008). The surprising virtues of treating trade secrets as IP rights. Stanford Law Review, 61(2), 311-353.
  17. Golden, J. M., Wiseman, H. J. (2015). The fracking revolution: shale gas as a case study in innovation policy. Emory Law Journal, 64(4), 955-1040.
  18. Palladino, D. R. (1999). The Publication bar: how disclosing an invention to others can Jeopardize potential patent rights. Duquesne Law Review, 37(2), 357-370.
  19. Зайченко, В. Ю. (2013). Возможность ввода в торговый оборот на международном рынке объектов интеллектуальной собственности геологической отрасли Российской Федерации с учетом правил Всемирной торговой организации. Каротажник, 2(224), 87-95.
  20. Bitton, M. (2011). Protection for informational works after Feist Publications, Inc. v. Rural Telephone Service Co. Fordham Intellectual Property, Media and Entertainment Law Journal, 13(1), 611-669.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100817

E-mail: jamilalizada@gmail.com


Y. İ. Puzin1, P. Y. Puzin2

1Sankt-Peterburq Dağ-mədən Universiteti, Sankt-Peterburq, Rusiya; 2Ufa Dövlət Neft Texniki Universiteti, Ufa, Rusiya

Ferrosenin iştirakı ilə məhlulda polimerləşən polimetil metakrilatın molekulyar kütlə xüsusiyyətləri


Polyarlığı ilə fərqlənən benzol, toluol, etil asetat həlledicilərində polimerləşmə yolu ilə əldə edilən polimetil metakrilatın molekulyar çəkisinə və polidispersliyinə ferrosenin təsiri üzərində tədqiqat aparılmışdır. Göstərilmişdir ki, polimetil metakrilatın həm orta çəkili, həm də orta saylı molekulyar kütlələri azalır, polidisperslik isə olduğu kimi qalır. Məlum olmuşdur ki, proses ən qütblü etil asetatda aparıldıqda ferrosenin molekulyar kütləyə təsiri daha çox olur.

Açar sözlər: metilmetakrilat; ferrosen; məhlullu polimerləşmə; mühitin qütblüyü.

Polyarlığı ilə fərqlənən benzol, toluol, etil asetat həlledicilərində polimerləşmə yolu ilə əldə edilən polimetil metakrilatın molekulyar çəkisinə və polidispersliyinə ferrosenin təsiri üzərində tədqiqat aparılmışdır. Göstərilmişdir ki, polimetil metakrilatın həm orta çəkili, həm də orta saylı molekulyar kütlələri azalır, polidisperslik isə olduğu kimi qalır. Məlum olmuşdur ki, proses ən qütblü etil asetatda aparıldıqda ferrosenin molekulyar kütləyə təsiri daha çox olur.

Açar sözlər: metilmetakrilat; ferrosen; məhlullu polimerləşmə; mühitin qütblüyü.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Николаев, А. Ф., Крыжановский, В. К., Бурлов, В. В. и др. (2008). Технология полимерных материалов. Санкт-Петербург: Профессия.
  2. Литвиненко, В. С., Николаев, Н. И. (2012). Разработка утяжеленных биополимерных растворов для капитального ремонта скважин. Записки Горного института, 199, 375-378.
  3. Киреев, В. В. (2015). Высокомолекулярные соединения. Москва: Юрайт.
  4. Исламова, P. M., Садыкова, Г. Р., Пузин, Ю. И. и др. (2008). Влияние трехкомпонентной инициирующей системы ферроцен-цирконоцендихлорид-пероксид бензоила на процесс радикальной полимеризации метилметакрилата. Высокомолекулярные соединения (серия Б), 50(5), 938-944.
  5. Kraikin, V. A., Ionova, I. А., Puzin, Yu. I., et al. (2000). The effect of ferrocene addition on the molecular mass and thermal stability of PMMA. Polymer Science. Series A, 42(9), 1042-1045.
  6. Puzin, Yu. I., Leplyanin, G. V. (1990). Sulfur organic initiators applied to radical polymerization. Sulfur Reports, 10(1), 1-22.
  7. Заикина, А. В., Ярмухамедова, Э. И., Пузин, Ю. И., Монаков, Ю. Б. (2010). Исследование полимеризации метилметакрилата, инициированной системой N,N-диметил-N-бензиламин – пероксид бензоила. Известия ВУЗ. Серия: химия и химическая технология, 53(3), 86-89.
  8. Puzin, Yu. I., Yumagulova, R. Kh., Kraikin, V. A. (2001). Radical polymerization of methyl methacrylate and styrene in the presence of ferrocene. European Polymer Journal, 37(9), 1801-1812.
  9. Исламова, Р. М., Пузин, Ю. И., Крайкин, В. А. и др. (2006). Регулирование процесса полимеризации метилметакрилата тройными инициирующими системами. Журнал прикладной химии, 79(9), 1525-1528.
  10. Shchepalov, A. A., Grishin, D. F. (2008). Dicyclopentadienyltitanium chlorides as regulators of free-radical polymerization of vinyl monomers. Polymer Science. Series A, 50(4), 382-387.
  11. Пузин, Ю. И., Пузин, П. Ю. (2022). Влияние ферроцена на растворную полимеризацию метилметакрилата. SOCAR Proceedings, SI1, 1-5.
  12. Беккер, X., Беккерт, Р., Бергер, В. и др. (2008). Органикум. Т. 2. Москва: Мир.
  13. Торопцева, А. М., Белогородская, К. В., Бондаренко, В. М. (1972). Лабораторный практикум по химии и технологии высокомолекулярных соединений. Ленинград: Химия.
  14. Сиггиа, С., Ханна, Дж. Г. (1983). Количественный органический анализ по функциональным группам. Москва: Химия.
  15. Фризен, А. К. (2016). Металлокомплексные соединения в радикально инициируемой полимеризации. Квантово-химическое обоснование концепции радикально-координационной полимеризации. Автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора химических наук. Уфа: Уфимский институт химии РАН.
  16. Пузин, Ю. И., Кузнецов, С. И., Голованов, А. А. (2017). Взаимодействие ферроцена со стиролом и метилметакрилатом в средах разной полярности. Журнал общей химии, 87(5), 838-843.
  17. Пузин, Ю. И., Гафуров, М. А. (2015). Взаимодействие металлоценов с малеиновым ангидридом. Журнал общей химии, 85(10), 1704-1707.
  18. Шур, А. М. (1981). Высокомолекулярные соединения. Москва: Высшая школа. 
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100818

E-mail: ppuziny@mail.ru


A. K. Mazitova, I. I. Zaripov, G. K. Aminova

Ufa Dövlət Neft Texniki Universiteti, Ufa, Rusiya

Polimer nanokompozitlər üçün mineral doldurucular


Ənənəvi polimer kompozit materiallar plastiklərin fiziki və mexaniki xüsusiyyətlərini təyin edən aydın interfaz sərhədi olan iki və ya daha çox fazadan ibarətdir. Nanokompozitlərin xüsusiyyətləri bir çox parametrdən asılıdır: polimerin kimyəvi təbiəti, modifikatorun funksionallığı, kompozitin əldə edilmə üsulları və laylı silikatın modifikasiyası. Silikatlar ən çoxsaylı minerallar sinfidir. Ən mühüm süxurəmələgətirici minerallar olduqları üçün təbiətdə məlim olan mineral növlərin təxminən üçdə bir hissəsi onların payına düşür. Laylı silikatların istifadəsi nanokompozitlərin bir sıra xüsusiyyətlərini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırmağa imkan verir: sıxlığın azalması, materialların yanğına davamlılığının yaxşılaşdırılması, məhsulların səth keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması, nanokompozit məhsullarının istehsalında avadanlıqların abraziv aşınmasının azaldılması, materialların təkrar emalının artırılması. Nanomöhkəmləndirmə sərtliyi və davamlılığı artırır, eyni zamanda materialın texnoloji oturmasını (deformasiyasını) əhəmiyyətli dərəcədə azaldır və öz formasını saxlayabilmə qabiliyyətini yaxşılaşdırır. Xüsusi relyefə görə bu cür materialların nanostrukturlu səthləri çox aşağı adgeziya enerjisinə malik olurlar, beləliklə məmulatlar kirdən qorunma xüsusiyyəti qazanırlar, görünüşləri və istehlak keyfiyyətləri yaxşılaşır. Bundan əlavə, materialın qazlar, buxarlar, qoxular üçün keçiriciliyi də əhəmiyyətli dərəcədə azalır.

Açar sözlər: doldurucular; polimer nanokompozitlər; minerallar.

Ənənəvi polimer kompozit materiallar plastiklərin fiziki və mexaniki xüsusiyyətlərini təyin edən aydın interfaz sərhədi olan iki və ya daha çox fazadan ibarətdir. Nanokompozitlərin xüsusiyyətləri bir çox parametrdən asılıdır: polimerin kimyəvi təbiəti, modifikatorun funksionallığı, kompozitin əldə edilmə üsulları və laylı silikatın modifikasiyası. Silikatlar ən çoxsaylı minerallar sinfidir. Ən mühüm süxurəmələgətirici minerallar olduqları üçün təbiətdə məlim olan mineral növlərin təxminən üçdə bir hissəsi onların payına düşür. Laylı silikatların istifadəsi nanokompozitlərin bir sıra xüsusiyyətlərini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırmağa imkan verir: sıxlığın azalması, materialların yanğına davamlılığının yaxşılaşdırılması, məhsulların səth keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması, nanokompozit məhsullarının istehsalında avadanlıqların abraziv aşınmasının azaldılması, materialların təkrar emalının artırılması. Nanomöhkəmləndirmə sərtliyi və davamlılığı artırır, eyni zamanda materialın texnoloji oturmasını (deformasiyasını) əhəmiyyətli dərəcədə azaldır və öz formasını saxlayabilmə qabiliyyətini yaxşılaşdırır. Xüsusi relyefə görə bu cür materialların nanostrukturlu səthləri çox aşağı adgeziya enerjisinə malik olurlar, beləliklə məmulatlar kirdən qorunma xüsusiyyəti qazanırlar, görünüşləri və istehlak keyfiyyətləri yaxşılaşır. Bundan əlavə, materialın qazlar, buxarlar, qoxular üçün keçiriciliyi də əhəmiyyətli dərəcədə azalır.

Açar sözlər: doldurucular; polimer nanokompozitlər; minerallar.

Ədəbiyyat siyahısı

  1. Зарипов, И. И., Вихарева, И. Н., Буйлова, Е. А. (2022). Добавки для понижения горючести полимеров. Нанотехнологии в строительстве, 14(2), 156-161.
  2. Кербер, М. Л., Виноградов, В. М., Головкин, Г. С. (2008). Полимерные композиционные материалы: структура, свойства, технология. Санкт-Петербург: Профессия.
  3. Тугов, И. И., Кострыкина, Г. И. (1989). Химия и физика полимеров. Москва: Химия.
  4. Suleimanov, B. A., Veliyev, E. F. (2017). Novel polymeric nanogel as diversion agent for enhanced oil recovery. Petroleum Science and Technology, 35(4), 319-326.
  5. Сулейманов, Б. А., Аббасов, Х. Ф. (2022). Механизм повышения нефтеотдачи пласта нанофлюидами. SOCAR Proceedings, 3, 28-37.
  6. Архиреев, В. П., Готлиб, Е. М., Ибрагимов, М. А., Наумов, С. В. (2010). Нанокомпозиты на основе силоксановых каучуков и слоистых силикатов. Вестник Казанского технологического университета, 11, 514–518.
  7. Suleimanov, B. A., Veliyev, E. F., Dyshin, O. A. (2015). Effect of nanoparticles on the compressive strength of polymer gels used for enhanced oil recovery (EOR). Petroleum Science and Technology, 33(10), 1133–1140.
  8. Суставов, С. Г. (2003). Классификация минеральных видов и их формулы: методические указания. Екатеринбург.
  9. Бетехтин, А. Г. (1951). Курс минералогии. Москва: Государственное издательство геологической литературы.
  10. Зарипов, И. И., Вихарева, И. Н., Мазитова, К. А. (2022). Влияние нанодобавок на свойства ПВХ-композиции. Нанотехнологии в строительстве, 14(3), 205-210.  
  11. Берри, Л., Мейсон, Б., Дитрих, Р. (1987). Минералогия. Москва: Мир.
  12. Мазитова, А. К., Зарипов, И. И., Аминова, Г. К. (2022). Наполнители для полимерных композиционных материалов. Нанотехнологии в строительстве, 14(4), 294-299.  
  13. Булах, А. Г., Кривовичев, В. Г., Золотарев, А. А. (2008). Общая минералогия. Москва: Академия.
  14. Лазаренко, А. И. (1971). Курс минералогии. Москва: Высшая школа.
  15. Миловский, А. В. (1985). Минералогия и петрография. Москва: Недра.
  16. Неволин, А. П. (2017). Инженерная геология. Минералы и горные породы (термины и определения). Минералы. Пермь: ПНИПУ.
  17. Годовиков, А. А., Ненашева, С. Н. (2007). Структурно-химическая систематика минералов. Москва: РАН. Минералогический музей им. А. Е. Ферсмана.
  18. Семенов, Е. Н. (1991). Систематика минералов. Москва: Недра.
  19. Белов, Н. В. (1986). Очерки по структурной кристаллографии и федоровским группам симметрии. Москва: Наука.
  20. Петров, Д. А., Рыжкова, С. О., Гембицкая, И. М. (2022). Редкие минералы благородных металлов в коллекции Горного музея. Записки Горного института, 255, 493-500.  
  21. Бетехтин, А. Г. (2008). Курс минералогии / под науч. ред. Пирогова, Б. И., Шкурского, Б. Б.  Москва: Книжный дом «Университет».
  22. (1985). Минералогическая энциклопедия / под ред. К. Фрея. Ленинград: Недра.
  23. Новаков, Р. М. (2019). Хлорит-серпентин-карбоновая эпигенетическая минеральная ассоциация в роговообманковых перидотитах никеленосной кортландит-норитовой формации камчатки. Естественные и технические науки, 11, 260-265.
  24. Иноят, К. У., Джавохир, А. М., Дилмурод, Б. М. (2021). Изучение минералогического состава упорных золосодержащих руд месторождения ауминзов. Scientific Progress, 2(5), 199-205.
  25. Сайдумов, М. С., Муртазаева, Т. С-А., Хубаев, М. С-М., Муртазаева, Р. С-А. (2019). Минеральные наполнители техногенного происхождения для получения высокоподвижных бетонных смесей. Материалы II Всероссийской научно-практической конференции студентов, аспирантов и молодых ученых, посвященной 100-летию ГГНТУ. «Миллионщиков-2019». Грозный: ГГНТУ.
  26. Зарипов, И. И., Вихарева, И. Н., Буйлова, Е. А., Берестова, Т. В., Мазитова, А. К. (2022). Добавки для понижения горючести полимеров. Нанотехнологии в строительстве, 14(2), 156-161.
  27. Зарипов, И. И., Вихарева, И. Н., Мазитова, К. А. и др. (2022). Влияние нанодобавок на свойства ПВХ-композиции. Нанотехнологии в строительстве, 14(3), 205-210.
  28. Мазитова, А. К., Зарипов, И. И., Аминова, Г. К. и др. (2022). Наполнители для полимерных композиционных материалов. Нанотехнологии в строительстве, 14(4), 294-299.
  29. Лебедева, Ю. С., Пущаровский, Д. Ю., Пазеро, С. и др. (2003). Синтез и кристаллическая структура ферриалюмосиликатного низкого санилина. Кристаллография, 48(6), 986.
  30. Розко, А. Н., Федоренко, Ю. Г. (2016). Строение и сорбционные свойства выветренных кристаллов микроплина Глуховецкого месторождения. Минералогичный журнал. 38(4), 39-44.
  31. Криаа, А., Хамди, Н., Срасра, Э. (2007). Химия кислотно-основных взаимодействий для монтмориллонита и бейделит-монтмориллонитного смектита. Электрохимия, 43(2), 175-187.
  32. Воронин, А. А., Воронов, М. Д., Фишер, Г. Ю. (2016). Иследование влияния хлорида натрия на некоторые свойства буровых растворов на основе бейделлита. Материалы 10й международной научно-технической конференции (посвященной 60-летию Тюменского индустриального университета) «Геология и нефтегазоность западносибирского мегабессейна». Тюмень: ТИУ.
  33. Яхонтова, Л. К., Постаникова, В. П., Сидоренко, Г. А., Власова, Е. В. (1980). О медьсодержащих монтмориллонитовых минералах ряда сапонтит-нонтронит. Минералогичных журнал, 2(5), 71-74.
  34. Песецкий, С. С., Богданович, С. П., Мышкин, Н. К. (2015). Нанокомпозиты, получаемые диспергированием глан в распавах полимеровов. Полимерные материалы и технологии, 1(1), 7-37.
  35. Смирнов, М. В. (2010). Первая находка кимберлитовых пород в кировской области. Металлогения древних и современных океанов, 1, 309-310.
  36. Ермолина, О. С., Белогуб, Е. В., Хворов, П. В. и др. (2013). Гипергенные минералы в медно-цинковых проявлениях коаколэда. Записки Российского минералогического общества, 142(1), 75-87.
  37. Ахтямов, Р. Я. (2009). Вермикулит-сырье для производства огнеупорных теплоизоляционных материалов. Огнеупоры и техническая керамика, 1-2, 58-64.
  38. Роршников, А. И., Зинчук, Н. Н., Котельников, Д. Д. и др. (2002). Новый упорядоченный смешанослойный минерал лизардит-спаонит из киберлитов Южной Африки. Доклады Академии наук, 382(3), 374-378.
  39. Дудкин, Б. Н., Лоухина, И. В., Исупов, В. П., Аввакумов, Е. Г. (2005). Механическая активация каолинита в присуствии концентрированной серной кислоты. Журнал прикладной химии, 78(1), 36- 40.
  40. Каюгин, А. А., Хритохин, Н. А., Паничев, С. А. (2009). Распределение кадмия в модельной системе, содержащей каолин и гуминовые кислоты. Химия в интересах устойчивого развития, 17(4), 429-434.
  41. Егоров, А. Ю. (2015). Галлуазит: современное использование и возможности промышленной добычи в России. Разведка и охрана недр, 3, 19-24.
  42. Салтыков, В. Ф. (2010). Строение рудной залежи и последовательность минералообразования при формировании аллофан-гиббситовых пород Приволжья. Известия высших учебных заведений, Серия геология и разведка, 1, 46-53.
Ardını oxu Qısa mətni oxu

DOI: 10.5510/OGP20230100819

E-mail: elenaasf@yandex.ru